HADİS - Deneme Sınavı - 2

Kur’ân-ı Kerîm’in beş âyetinde “Allah bilir, siz ,bilmezsiniz “(Bakara 2/216, 232; Âl-i İmrân 3/66; Nahl 16/74; Nûr 24/19) buyurulması, yaratıcının bilgisinin sınırsızlığı karşısında yaratılanın bilgisindeki sınırlılığa yapılan bir göndermedir (İsrâ 17/85).

Doğru cevap B'dir.

Kur’ân ve Sünnet’in çizdiği çerçeveye göre, vahyin aydınlığında aklını kullanarak bilgiye ulaşma çabası içine giren bir ilim adamı, tarafsızlık ve objektiflik adına elde ettiği
bilgiye lâkayt kalan kimse değildir. Onun bilgisi, vahiyle gelen mutlak ilim ile kaynaşmış
sadece zihnî bir durum değil, aynı zamanda davranışlara ve hayata da yansıyan/yansıması gereken zihnî bir varoluş düzeyidir. İslâm’ın dünyagörüşü bu niteliği, ilmi ile âmil olan âlim (bilgisini eyleme dönüştüren bilgin) ifadesinde bütünleştirmiştir. Tek başına bilgi, yaşantıya dönüştürülmediği sürece bir değer taşımaz ve câhillik sıfatını ortadan kaldırmaz. Doğru cevap E'dir.

İslâm medeniyetinin Bilgi ve Düşünce geleneğini “özgün” kılan üç önemli özelliğinden söz edilebilir:

1) İslâm inancı getirmiş olduğu gayet kapsamlı ve tutarlı bir varlık telakkîsi ile müslümanlara yeni bir ben-idrâki sunmuştur.

2) Bu idrâkin oluşturduğu özgün prototip, bilgi üretimini yönlendiren ve şekillendiren bir ilmî geleneğin inşası konusunda bir başka prototipin çıkışına zemin hazırlamıştır. İslâm ilim geleneğinin doğuşu ve düşünce sisteminin bir model ve dünyagörüşü (paradigma) haline dönüşmesi, âlim prototipinin ortaya çıkışı ile berraklık kazanmıştır.

3) Özgün ben-idrâki ve ilmî önderlik prototipi, hem o güne kadar ortaya çıkan bilgi birikiminin yeniden örgülendirilmesi sürecini başlatmış hem de yeni bilgi disiplinlerinin ortaya çıkışını sağlamıştır. Modern zamanlara dek, asırlar boyu İslâm medeniyetini üstün ve güçlü kılan temel dinamik, bu üç düzlemin iç içe geçmiş tutarlı bütünlüğünden ibarettir.

Doğru cevap D'dir.

“Allah sizden inananları ve kendilerine ilim verilenleri derecelerle yükseltir"(Mücâdele 58/11).Bu âyet-i kerîmenin diğer âyetlerle mukayesesinden, insanoğluna yönelik ilâhî mesajda hedeflenen kemâl/olgunluk basamaklarının, iman-ilim-amel-ihlâs şeklinde gelişme gösterdiğini farketmekteyiz. Doğru cevap C'dir.

Hz. Peygamber’in öğretmenlik vazifesi ilk olarak, atası Hz. İbrahim (a.s.)’in bir duâsı
ve bu duâya edilen icâbetin anlatıldığı iki âyette karşımıza çıkar: “Ey Rabbimiz! Onlara,
içlerinden senin âyetlerini kendilerine okuyacak, onlara Kitap ve Hikmeti (Hadis ve Sünneti) öğretecek, onları temizleyecek bir peygamber gönder. Doğru cevap A'dır.

Konularına göre (ale’lebvâb) tasnif edilen Hadis edebiyatından Musannef, Câmi’ ve Sünen’lerin hemen tamamında (Ma’mer b. Râşid’in Câmi’i, Abdürrezzâk’ın Musannef ’i, İmam Mâlik’in Muvatta’ı, Buhârî ve Müslim’in Sahîhleri, Tirmizî’nin Câmi’i, Ebû Dâvud, İbn Mâce ve Dârimî’nin Sünenleri, Nesâî’nin Büyük Sünen’i) ilimle ilgili rivâyetleri toplayan “Kitâbü’l-ilm” başlıklı müstakil bölümler yer almaktadır. İçlerinde en fazla detay veren, Dârimî (255/868)’nin Sünen’inin girişindeki “Mukaddime” kısmıdır. Burada 33 alt başlık (bab) altında merfû, mevkûf ve maktû olmak üzere toplam 431 adet rivâyet zikredilmiştir. Doğru cevap E'dir.

“Sâlih amel”; “Allah’a ve elçisine iman ettikten sonra, O’nun rızası gözetilerek yapılan, her doğru, güzel, faydalı, hayırlı iş ve davranış” anlamı taşır. İman, amel’in kabul ve
geçerliliği için öylesine vazgeçilmez bir şarttır ki, Kur’ân âyetlerinde Cennet ve Mağfiret müjdesi, tam 68 kez “inanan ve sâlih amel işleyenlerkaydıyla karşımıza çıkar.

Doğru cevap B'dir.

Tasnif devrine ait hadis kaynaklarının yanısıra, erken dönem (mütekaddim) muhaddislerden Ebû Bekr Muhammed b. el-Hüseyn el-Âcurrî (v. 360/971)’nin “Ahlâku’l-Ulemâ” adlı eseri başta olmak üzere, Hatîb-i Bağdâdî’nin “İktizâu’l-İlmi’l-Amel” ve “el-Câmiu li Ahlâki’r-Râvî”sinde, onunla aynı yıl vefat eden Endülüs’lü muhaddis İbn Abdilberr’in “Câmiu Beyâni’l-İlmi ve Fadlih”inde ve daha sonra Selçuklu devri muhaddislerinden İbn Asâkir (v. 571/1176)’in “Zemmü men lâ Ya’melü bi İlmih” adlı kitabında bu konuya özel bir yer ayırdığı görülmektedir.

Doğru cevap C'dir.

Vahiyle gelen ilmin ilk öğrencileri olan ashâb-ı kirâmın da, sonraki neslin ilim yolcuları için aynı anlama gelecek uyarı ve nasihatlerde bulunduğunu görmekteyiz. Muâz b. Cebel (r.a.) ve Enes b. Mâlik (r.a.)’e nisbet edilen mevkûf bir rivâyet şöyledir:“Öğrenmek istediğiniz herşeyi öğreniniz. Fakat amel etmedikçe Allah size hiçbir ecir vermeyecektir “(Dârimî, Mukaddime 27, hadis no: 260; İbn Abdilberr, (2003), II, 15, no. 658-659). Bu hadise göre öğrenmenin fayda sağlaması için uygulanması yani örnek olmak zaruridir. Bu da amel etmenin önemini ortaya koymaktadır.

Doğru cevap A'dır.

Ehl-i Kitab ulemâsının Kur’ân’da lânetlenmesi, Tevrat ve İncil’deki nice bilgileri insanlardan gizli tutarak dalâlette kalmalarına sebep olmalarındandır.

Doğru cevap D'dir.

Kur’ân-ı Kerîm’in beş âyetinde “Allah bilir, siz ُ َون ,bilmezsiniz َم ل ْ َـع َ ت ْ ال ُم أَنت َ ُ و َم ل ْ ـع َ َ ي ِ َّن اهلل إ) “Bakara 2/216, 232; Âl-i İmrân 3/66; Nahl 16/74; Nûr 24/19) buyurulması, yaratıcının bilgisinin sınırsızlığı karşısında yaratılanın bilgisindeki sınırlılığa yapılan bir göndermedir (ً ِيال َل َّ ق ِال ْلِم إ ِ ْع م من ال ِّ ُ ِيت َا أُوت م َ و ,İsrâ 17/85).

Doğru cevap C'dir.

Sözlükte “bilmek” anlamına gelen ve genellikle “bilgi, bilim” karşılığında kullanılan ilm (علم (kelimesi, isim, fiil, sıfat halleriyle ve türevleriyle, büyük çoğunluğu Allah Teâlâ’ya izafe edilmiş olarak Kur’ân-ı Kerîm’de 770’e yakın yerde geçer. Bu sayı, bilginin ve bilme faaliyetinin Kur’ân mesajı bakımından önemini ortaya koymaktadır.

Doğru cevap D'dir.

Kur’ân âyetlerinde Allah Teâlâ’nın Âlim, Alîm ve Allâm (hakkıyla bilen) olduğu bildirilirken (En’âm 6/73; Bakara 2/29; Mâide 5/109), O’nu vasfetmek üzere muallim (ilim öğreten) kelimesi kullanılmaz. Kur’ân-ı Kerîm bu sıfatı, Allah’ın elçisi için uygun görmüştür. Hz. Peygamber’in öğretmenlik vazifesi ilk olarak, atası Hz. İbrahim (a.s.)’in bir duâsı ve bu duâya edilen icâbetin anlatıldığı iki âyette karşımıza çıkar: “Ey Rabbimiz! Onlara, içlerinden senin âyetlerini kendilerine okuyacak, onlara Kitap ve Hikmeti (Hadis ve Sünneti) öğretecek, onları temizleyecek bir peygamber gönder. Çünkü üstün gelen (Azîz), her şeyi yerli yerince yapan (Hakîm) yalnız sensin.“ (Bakara 2/129). “Nitekim kendi içinizden size âyetlerimizi okuyan, sizi kötülüklerden arındıran, size hem Kitâb’ı ve Hikmet’i, hem de bilmediğiniz nice şeyleri öğreten bir peygamber gönderdik “Bakara 2/151).

Doğru cevap A'dır.

İlk dönemlerde İlmin Hadis ve Sünnet bilgisi anlamına geldiğinin en açık delillerinden biri, 8. Emevî halîfesi Ömer b. Abdilazîz (101/719)’in Medine valisi Ebû Bekr b. Hazm (120/738)’a gönderdiği ve resmî anlamda ilk kez hadis toplama faaliyetini başlatan fermanda kullandığı şu ifadelerdir: “Allah Resûlü’nün hadisine dair ne varsa araştır ve yaz. Ben ilmin kaybolmasından ve âlimlerin âhirete göçmelerinden korkmaktayım. Sadece Peygamber’in hadisini kabul et. Bilmeyenlere de öğretilmesi için ilmi yayın ve meclisler kurun. İlim ancak saklandığı zaman kaybolur” (Buhârî, İlim 34).

Doğru cevap B'dir.

“Hikmet”; Akıl, ilim, söz ve davranışta doğruya isabet’tir. Daha özel anlamda ise, helâlharam bilgisi, ilim-amel birliği demektir. (Cürcânî, Ta’rîfât, no. 604). Hikmet, dînin ana kaynağı olan Kur’ân’ın doğru anlaşılmasına yardım eden, başta Hadis ve Sünnet olmak üzere diğer bütün ilimlerin ortak adıdır.

Yukarıda Hz. Peygamber (s.a.v.)’in öğretmenlik görevinden söz ederken, onun hem Kitab’ı hem de Hikmet’i ta’lim ettiğinden bahseden iki âyet mealini vermiştik. Kur’ân-ı Kerîm’de dokuz yerde yan yana geçen bu iki kelime, Allah’ın resûlüne indirdiği, onun mü’minlere öğütlediği ve öğrettiği, mü’minlerin de bu sayede dalâletten kurtulduğu birbirini tamamlayan iki nimettir.

Doğru cevap E'dir.

Resûlullah (s.a.v) şöyle buyururlar: “Dünya ve onun içinde olan şeyler değersizdir. Sadece Allah Teâlâ’nın zikri, O’na yaklaştıran şeyler (le meşguliyet), ilim öğreten âlim ve öğrenmek isteyen öğrenci bundan müstesnadır/ ً ما ِّ َعل ت ُ ْ م ً أَو ِما ل َ َعا ُ، و َه َال َ وا َما َ و َىل َعا َ ِ اهلل ت ْكر ِ َّ ذ ِال َ إ ِيها َ ف ُ ٌون ما ْلع َ ٌ، م َة ُون ْلع َ َ م ْيا ُّ الدن ” (Tirmizî, Zühd 14, hadis no: 2322; İbn Mâce, Zühd 3, hadis no: 4112).

Doğru cevap E'dir.

Amel, yaratılışın gayesi, dönüş yolculuğunun sermayesidir. Kur’ân’ın beyanına göre, Allah yeri ve gökleri, dünya nimetlerini, hayatı ve ölümü, insanlar arasından kimin daha güzel amel işleyeceğini sınamak için yaratmış (Hûd 11/7; Kehf 18/7; Mülk 67/2), yine aynı maksatla insanoğlunu yeryüzünün halifesi kılmıştır (Yûnus 10/14).

Doğru cevap A'dır.