HADİS TARİHİ VE USULÜ

Nitekim Allah, onu “Kitabı ve hikmeti öğreten bir resûl”(2Bakara, 151; 62Cum’a, 2) diye takdim etmiş; o da “Ben ancak bir muallim olarak gönderildim” (İbn Mâce, Mukaddime, 17) buyurarak kendisini öğretici olarak nitelendirmiştir. Bu nedenle Hz. Peygamber, İslâm’da ilk muallim, ashabı da ilk talebeler olarak kabul edilir.

D şıkkındaki hadiste sabah namazının öneminden bahsedilmektedir.

İslam’ın ilk zamanlarında belli bir gizlilik içerisinde yürütülen Müslümanları eğitme faaliyetinde önemli bir buluşma noktası idi.

Hz. Peygamber’in öğretiminde dikkat çekici bir nokta da muhataplarının bilgi ve anlayış seviyelerini dikkate almasıdır. Hızlı değil yavaş ve tane tane anlatmaktadır.

Hz. Ali de, ayakta su içmesine pek anlam veremeyenlere şöyle demişti. “Ayakta su içmişsem, Resûlüllah’ın da ayakta su içtiğini gördüğüm içindir.
Oturarak su içmişsem yine Resûlüllah’ın otururken su içtiğini gördüğüm içindir.”

Şarkiyatçılık genelde Batılıların, Doğu halklarını özelde ise İslam dünyasını çeşitli açılardan ve bilhassa dini kaynaklarını inceledikleri alanın ismidir.

Eski adı Yesrib iken Hz. Peygamber’in hicretiyle birlikte yeniden imar ve inşa edilerek bir medeniyet merkezi haline dönüşen ve Medine adını alan bu şehir, genel anlamda İslam’ın ilk merkezidir.

Hz. Peygamber zamanında fetih hazırlıkları yapılan Şam, Hz. Ebû Bekir döneminde fethedilmiştir.

Hocalık ehliyetine riayet hocanın uyması gerekenlerdendir.

Hz. Peygamber’in vefatının üzerinden henüz yarım asır geçmeden Hicaz merkezli İslâm coğrafyası fetihlerle dört yöne alabildiğince genişliyor, Resûlüllah’a öğrenci olmuş sahâbîler halîfeler tarafından, fethedilen ülkelere değişik görevlerle gönderiliyordu. Vahyin canlı şâhitleri olan bu nesil mensupları, gittikleri yerlerde ilgi odağı oluyor, ilim meraklıları uzak, yakın demeden buralara gelip onlardan nebevî bilgi mirasını almaya çalışıyorlardı. Kısa sürede birer ilim merkezi haline dönüşen bu yerler, İlim Merkezleri veya Hadisin Coğrafî Merkezleri olarak adlandırılır. Bu yerler; Medine, Mekke, Şam, Küfe, Basra, Bağdat, Cezire, Yemen, Mısır, Mağrip ve Endülüs, Horosan ve Maveraünnehir’ dir.

Mekke’de gözden uzak bir yerde bulunan Dâru’l-erkam (Erkam’ın evi), İslâmın ilk zamanlarında belli bir gizlilik içerisinde yürütülen Müslümanları eğitme faaliyetinde önemli bir buluşma noktası idi.

Bu dönem, Hz. Peygamber’in vefatıyla başlayıp hicrî 220 yılı civarına kadar devam eden oldukça uzun bir süreyi kapsar.

Sâhibiye (Gökmedrese) veya Çifte Minareli Medrese Dârulhadîsi olarak tanınan  darülhadisler Sivas’ ta kurulumuşlardır.

Osmanlı döneminde ilk dârulhadîs, I. Murat devrinde (1360-1389) Çandarlı Hayrettin Paşa tarafından İznik’ te yapılmıştır.

Güzel ahlâk, hayâ, nezâket, zerâfet, yol, yordam gibi anlamlara gelen edep kelimesinin çoğulu olan âdâb, hadis öğrenim ve öğretiminde ahlâk ve terbiye kurallarına göre uyulması gereken yerleşik esaslar, günümüz tabiriyle bilimsel etik kuralları demektir.

İlk devir Osmanlı dârulhadislerinin en meşhuru II. Murad’ın 828/1425’te Edirne’de yaptırılan ve Osmanlı medrese teşkilatı açısından bir dönüm noktası sayılan Dârulhadîs Medresesi’dir.

Kanûnî devrinde dârulhadisler artmıştır. Amasya’da Osman Çelebi, İstanbul Eyüp’te Defterdar Mehmed Çelebi, Beyazıt’ta Papasoğlu, Vilâyet Konağı civarında Sofu Mehmed Paşa, Demirkapı’da Mehmed Ağa, Vefa’da Hüsrev Kethüdâ dârulhadisleri ile Süleymaniye Külliyesi bünyesinde kurnulan Süleymaniye Dârulhadîsi bu devre aittir.

Cumhuriyet döneminde ilk Yüksek İslam Enstitüleri 1959’ta İstanbulda eğitim- öğretime başlamıştır.

Hz Peygamber, “Ben ancak bir muallim olarak gönderildim” (İbn Mâce, Mukaddime, 17) buyurarak kendisini öğretici olarak nitelendirmiştir.

Mekke’de gözden uzak bir yerde bulunan Dâru’l-erkam (Erkam’ın evi), İslâmın ilk zamanlarında belli bir gizlilik içerisinde yürütülen Müslümanları eğitme faaliyetinde önemli bir buluşma noktası idi.