HADİS TARİHİ VE USULÜ

Önemli hadis medreselerinden bir Kânûnî devrinde 1557’de yapılan Süleymaniye Dârulhadîsi’dir.

XVIII. asırda Osmanlı Anadolusunun en önde gelen hadisçisi, Amasya’da doğan Yusuf Efendizâde’dir (ö. 1167/1754).

Osmanlıda egemen mezhep olarak Hanefîliğin kabul edilmesi ekoller arasındaki rekabetin oluşmasını ve tabiatıyla farklı eserlerin yazımını azaltmıştır.

Kevserî’nin pekçok ilmî makalesi ve telif kitabı vardır. Makaleleri Makâlâtu’l-Kevserî ismiyle bir kitapta toplandı.

1950’den sonraki yıllarda ise hadis çalışmaları toparlanma sürecine girmiş, daha sonra ise olgunlaşmaya başlamıştır.

Türkiye’de akademik hadisçiliğin başlatıcısı, aslen Bosnalı olup uzun yıllar başta Ankara İlâhiyat Fakülte’si ve Erzurum İslâmî İlimler Fakültesi’nde dersler veren M. Tayyip Okiç’tir.

Hind’e hicrî 5. asır başlarında karayoluyla kuzeyden, Hayber Geçiti’nden girenler orada fıkıh, kelâm, felsefe ve şiirin ağırlık kazanmasına sebep olmuşlardı. Yine de Şeyh İsmail (ö. 448/1056) ve Meşârık isimli meşhur kitabın müellifi Radıyyuddîn Hasan b. Muhammed es-Sağânî (ö. 650/1252) gibi âlimler hadis ilmini orada neşre çalışmışlardı.

Şeyh Ali el-Muttakî, 953/1546’de 67 yaşındayken Gucerat üzerinden Hicaz’a gitmiş ve orada yıllarca ilim tahsil etmişti. En mühim eseri 957-971 yılları arasında yazdığı Kenzü’l-ummâl’dır.

Keşmîrî’nin hadis okuturken takip ettiği genel usulü şöyleydi: Ders esnasında bahsi geçen bir kitabın ilmî tenkidini yapardı. Daha çok müşkil yerleri halletmeye çalışırdı. Bir konuda geniş açıklamalara girişmekten ziyade fazla konuya temas etmeye önem verirdi. Ders esnasında konuyla dolaylı olarak ilgili olan şeylere de, talebeye faydalı olacağını düşündüğünde, temas ederdi. Buna göre II ve IV numaralı öncüllerde verilen bilgiler doğrudur.

Yavuz Sultan Selim döneminde Mısır’ın Osmanlı yönetimine katılması sadece siyasî bir açılım değil, aynı zamanda bilimsel ve kültürel bir kazanım da olmuştur. Sultan Selim İstanbul’a döndüğünde beraberinde pek çok âlim ve sanatkâr da getirmişti. Mısır’ın Osmanlı yönetimine katılması, Anadolu hadisçiliğinin gelişmesinde dönüm noktası

İlk Osmanlı dârulhadîsinin I. Murad devrinde İznik’te Çandarlı Hayreddin Paşa (ö. 789/1387) tarafından yaptırıldığı kabul edilir.

Kevserî ise hadis alanında yazdığı eserlerle, titiz bir muhakkik nitelemesini
hakkıyla kazanmış, İslâm dünyasının her tarafında tanınan çok önemli son
dönem Osmanlı âlimidir.

Gümüşhânevî’nin hadis alanında yazdığı önemli eseri Râmûzü’l-ehâdîs
son dönemin en çok okunan hadis kitaplarından birisi olmuştur. Eserin
içerdiği 7103 hadisin 6402’si kavlî ve fiilî merfû rivayetlere, 701’I Resûlullah’ın hilye ve şemâiline dairdir. Hadisle ilgili bu eseriyle
Gümüşhânevî; zamanın ihtiyaçlarına göre yeni hadis kitapları tasnif etmek ve hadislerin sıhhat ve mânâ bakımlarından yeniden değerlendirmesini yapmak gibi iki önemli tavır sergilemiştir.

Hem Mehmed Sofuoğlu hem de Ahmed Davudoğlu tarafından Türkçeye tercüme edilen hadis kitabı Sahîh-i Müslim’dür.

Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî’nin İbn Teymiyye ekolünü benimsemesi
Selefi olarak adlandırılabilir

Oryantalizmin ilk ortaya çıkışındaki en önemli etken Hıristiyanlığı yayma (misyonerlik) isteğidir.

G. H. A. Juynboll’ün belirttiğine göre, hadislerin büyük bir kısmının uydurma olduğunu ilk defa Avusturyalı oryantalist Aloys Sprenger iddia etmiştir. Juynboll, Sprenger’in Sahîh-i Buhârî’deki hadislerin en az yarısının sahihliğini kabul eden Reinhart Dozy, Weil ve William Muir’den daha şüpheci olduğunu ifade etmiştir.

Kendisi de bir oryantalist olan Herbert Berg, The Development of Exegesis in Early Islam (İlk Dönem İslâmî Yorumların Gelişimi) adlı eserinde müsteşrikleri hadis rivayetlerine ve isnada bakışları açısından üç gruba ayırır: 1. Şüpheciler 2. İsnad sistemini güvenilir bulanlar 3. Orta yolu benimseyenler.

Zehebî’den bir asır kadar sonra büyük hadisçi İbn Hacer el-Askalânî döneminde, Osmanlı eğitim sisteminde de dârulhadîs denilen hadis medresesi kurulmuş bulunuyordu.

lk Osmanlı dârulhadîsinin I. Murad devrinde İznik’te Çandarlı Hayreddin Paşa (ö. 789/1387) tarafından yaptırıldığı kabul edilir.