HADİS TARİHİ VE USULÜ

Fıkıhta müstahab ve mendub anlamına gelen, yapmakta zorunlu olmadığımız ama teşvik edilen, sevap kazandıran gönüllü güzel davranışlar “sünnet” olarak adlandırılır. “İsnad” dendiğinde, hadislerin başındaki râvî silsilesini gösteren isimlerden oluşan râvîler zinciri anlaşılır. Hadis ilminde, başında senedi yani isnad zinciri zikredilmeyen hadislere “Muallâk Hadis” denir. Hz. Peygamberi Müslüman olarak görüp o imanla ölenlere “sahâbi” denir. “Mütûn” isnad zincirinin peşinden gelen Hz. Peygamber’in sözleri ve davranışlarını ifade eden metin kısımlarıdır.

Bu hadis’in Araça’sındaki İsnâdın sıralanışı şu şekildedir: Buhârî ← Müsedded ← Yahyâ ← Şu‘be ← Katâde ← Enes ← Hz.Peygamber.

Huccetü’l-İslâm, hadis ilimlerinde daha ileri düzeyleri ifade etmek için kullanılan unvanlardan biridir. Hadis ilminde yolun başında olanlara “Tâlib” denir. Meğâzî, İslam tarihinin erken dönemlerinde oluşmuş bir ilim dalıdır.Siyer, bugünkü biyografi bilim dalına tekabül eder. Şemâil,Peygamberimizin fiziksel özellikleriyle yani dış görünüşüyle ve ahlâkî vasıflarıyla ilgili bilgi toplar.

Meyâncî’nin Müteahhirûn Döneminde yazılan hadis usûlü kitabı, “Mâ lâ yese‘u’l-muhaddise cehlüh” dür. “el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâî” isimli eser, er-Râmhürmüzî’ye aittir. “Ma‘rifetü ulûmi’l-hadîs”, Hâkim’e aittir. “el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye” yi Hatîb el-Bağdâdî kaleme almıştır. “Ulûmü’l-hadîs” in yazarı İbnü’s-Salâh’tır.

İslami İlimler olgular alanıyla değil, değerler alanıyla, yani ne olduğuyla değil, ne olası gerektiği ile ilgilenir. Bu ilimler ele aldıkları olguları sadece olgu olmaları açısından değil, İslami değerle ilişkileri açısından inceler.

İslam Dinini konu edinen Nakli/Şer’i İlimler, Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam ve Tasavvuf ’tur. Tezkiye Peygamber’in insanların kötü huylardan, günahlardan, kötülüklerden temizlenmesidir.

Halis ilmine göre sünnet Hz. Peygamberin sözleri, davranışları ve onaylarıdır. Yani onun yolu, hayat tarzı, sürekli ve devamlı davranışlarıdır. Diğer seçenekler farzları oluşturur.

Peygamber’in kendisine indirilen kitabı açıklamasına Beyan veya Tebyin denir. Tezkiye Peygamber’in insanların kötü huylardan, günahlardan, kötülüklerden temizlenmesidir İsmet Peygamber’in görevleri ile ilgili hata yapmasından Allah tarafından korunmasıdır.

Hadis “Peygamber şöyle söyledi, şöyle yaptı veya falan kişinin davranışını onayladı” gibi sözlü ifadeler ve haberlere, bunların yazıya dökülmüş haline denir.

Hadis ilminde başında senedi isnad zinciri olmayan hadislere Muallak Hadis denir. Muallak kelimesi yere veya sağlam bir zemine dayanmayan, boşlukta, havada asılı duran demektir.

Hz. Peygamberi Müslüman olarak görüp o imanla ölenlere sahabi denir.

Hadislerin anlamı ve yorumları ile ilgili  her türlü birikim ve derin anlayışa sahip olma dirayet faaliyetini kapsar.

Hadis metinlerindeki anlaşılması güç veya az kullanılan yani garîb lafızların açıklandığı alt disiplin "Garîbu'l-hadis" olarak isimlendirilmektedir.

İslami ilimler İslam Dini’nin temel iki kaynağı olan Kur’an ve Hz. Peygamber’in sünnetine yani uygulamalarına dayanırlar. Dolayısıyla bu ilimler, İslam Dini’nin ilkeleri doğrultusunda oluşmuş, Müslümanlar tarafından geliştirilmiş, İslam Dini’ne içeriden bakan ilimlerdir. İslamî İlimler, İslam Dini’ni dışarıdan ve tarafsız olarak incelemezler. Müslümanlar’ın dînî açıdan sorumluluklarını ortaya koyan, kural koyucu (normatif) ve bağlayıcı nitelikte ilim dallarıdır. Müslümanların anlam dünyalarını, değer yargılarını, hayat anlayışlarını biçimlendirirler.

Peygamberler ma’sûm’dur. Yani görevleri ile ilgili hata yapmaktan, Allah tarafından korunmuşlardır. Peygamberlerin bu özelliğine İsmet denir.

Müslümanların Hz. Peygamber’e karşı sorumluluklarını ifade eden ayetlerden biri Âl-i Imrân, 3/31’dir. Diğer seçeneklerde verilen ayetler daha çok Peygamberin görevini ifade eden ayetlerdir.

Din dünya ayırımında sınırların nereden çizileceği meselesi de problemlidir. Dinin sınırlarını kenara itilmesine, hayatı düzenleme özelliğini yitirmesine, bireysel bir tatmin aracı haline dönüşmesine yol açabilir. Dinin alanının çok genişletilmesi ise hayatı dine indirgemek gibi bir sonuç doğurabilir.

Hz. Peygamber’in sünnetlerinin yaptırım gücü ve bağlayıcılığı kişilere ve ortama göre değişebilir. Örneğin Peygamberimizin devlet başkanı olarak yaptıkları herkesi değil sadece idarecileri bağlar. Savaş halinde, barış durumunun sünnetleri uygulanmaz. Sünnetlerin bağlayıcılığı konusunu belirlemek fıkıh ilminin alanına girer.

Hz. Peygamberi gören sahâbenin onun hakkındaki ifadeleri ve anlatımlarıdır veya bunların yazıya geçirilmiş haline hadis denir.

İslâm Dini’ni konu edinen Naklî/Şer’î İlimler, Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam,Tasavvuf’tur.