Râvî

İsnad sisteminin uygulanmaya başlamasıyla birlikte hadis, sened ve metin denilen iki kısımda incelenmeye başlanmıştır.

Hadis ilmi’nde ravi, belli usullere göre hadisi alıp (tahammül), bu usullere uygun rivâyet lâfızları kullanarak başkalarına nakleden (eda) kimseye denir.

Hadis ilmi'nde tabaka, yaş ve öğrenim/isnad veya sadece öğrenim bakımından birbirine yakın râvîler grubu demektir. Çoğulu tabakâttır.

Hadis tarihinde ilk dönem veya mütekaddimûn dönemi denilen bu asırlarda yaşamış beş râvî tabakası vardır.

Kavram olarak, Hz. Peygamber’i, ona iman etmiş olarak gören (ru’yet) veya onunla karşılaşan (lika) ve müslüman olarak ölen kimse demektir.

Bir kimsenin sahâbî olup olmadığı şu dört yoldan biriyle belirlenir:

1. Tevâtür: Aralarında ilk dört halîfenin de (hulefâ-i râşidîn) bulunduğu dünyada cennetle müjdelenmiş on sahâbî (aşere-i mübeşşere) başta olmak üzere, önde gelen birçok sahâbînin sahâbîliği tevâtür ile sabittir.

2. Şöhret: Dımâm b. Sa’lebe ve Ukkâşe b. Mihsan gibilerin sahâbilikleri, tevâtür derecesinde olmasa bile, sahâbî olduklarına dair yaygın/meşhur bilgiye dayanır.

3. Şâhitlik: Meşhûr bir sahâbî’nin başka birinin sahâbî olduğuna dair şahitlik etmesi demektir. Hamâme ed-Devsî’nin sahâbîliği Ebû Mûsa elEş’arî’nin şahitliği ile sabittir.

4. İkrâr: Âdil bir kimsenin, kendisinin sahâbî olduğunu söylemesidir. Ancak böyle bir ikrarın dikkate alınabilmesi için ikrarda bulunan kişinin en geç hicrî 110 tarihinde ölmüş olması gerekir.

Bir şeyi çok yapanlar anlamına gelen müksirûn kelimesi (tekili: müksir), binden fazla hadis rivâyet etmiş sahâbîler için kullanılan bir terimdir.

Sahâbe içinde müksirûn diye bilinen yedi sahâbî, rivâyet sayılarına göre şöyle sıralanır: Ebû Hureyre: 5374 hadis Abdullah b. Ömer: 2630 hadis Enes b. Mâlik: 2286 hadis Hz. Âişe: 2210 hadis Abdullah b. Abbâs: 1660 hadis Câbir b. Abdullah: 1540 hadis Ebû Saîd el-Hudrî: 1170 hadis.

Sahâbe genelinde en son vefat eden kişi 110/728 yılında Mekke’de vefat eden Ebu’t-Tufeyl Âmir b. Vâsile el-Leysî’dir.

Hadis ilminde, mümin olarak bir veya daha fazla sahâbi ile karşılaşan ve müslüman olarak ölen kimseye tâbiî denir.

Tâbiîn kendi içinde büyük tâbiîler, orta yaşlı tâbiîler, genç tâbiîler diye üç alt tabakaya ayrılır.

Hadiste, Câhiliyye ve İslâm devirlerine yetişip Hz. Peygamber zamanında müslüman olduğu halde onu görememiş kimselere muhadramûn denir.

Tâbiîne tâbi olanlar anlamındaki bu terkip, ıstılahta, mümin olarak tâbiînden bir veya birkaç kişiyle karşılaşan ve müslüman olarak ölen kimse demektir.

Cerh-ta’dîl ilmi ise, rivâyetlerinin kabulü veya reddi açısından râvîleri inceleyip özel lafızlar kullanarak durumlarını açıklayan bir hadis ilmidir.

Bir hadisin kabul edilebilmesi için râvîsinde adâlet ve zabt denilen iki temel özelliğin bulunması gerekir.

Adaletin; İslam, bülûğ, akıl, takva ve mürüvvet olmak üzere beş unsuru vardır.

Muhaddisler, bir râvînin adâletini genel olarak şöhret ve tezkiye olmak üzere iki yöntemle belirlemeye çalışmışlardır.

Zabt'ın; teyakkuz, hıfz, kitabı korumak, mana ile rivayette lafızların anlamını bilmek şeklinde dört unsuru vardır.

Bir râvînin zabt sahibi olup olmadığını anlamanın başlıca yolları mukayese ve imtihandır.

Râvînin cerhine sebep olan kusurlardan adalet sıfatıyla ilgili olanlar beş tanedir. Bunlar;

Kizbü’r-râvî (Yalancılık)

İttihâmu’r-râvî bi’l-kizb (Yalancılıkla itham)

Fısku’r-râvî (fâsıklık)

Bid’atü’r-râvî (Bid’atçılık)

Cehâlettir (Bilinmezlik).