HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 3

Kıraat okumak anlamındaki fiilin mastarıdır. Terim olarak kıraat talebenin hadisleri bizzat hadis hocasına okuması veya başkasının okuduğunu işitmesi suretiyle hadisi almasıdır..

Kıraat talebenin hadis okuduğu süreçtir. Sema’da talebe hadisleri bizzat işiterek alır. Sadece hadis talebenin takip etme süreci söz konusudur.

Bir hadisi belli esaslara uyarak öğrenmeye tahammül, onu ezberden veya bir kitaptan
usulüne uygun olarak rivâyet etmeye ise edâ denir. İkisi birlikte tahammülü’l-ilm kavramıyla ifade edilir.Müşafehe işterek anlamına gelir.Hıfz ise ezberlemedir.

İcazet veren hocaya muciz denir. Müsteciz ve mücahzün leh aynı anlama gelir veicazete konu olan ve rivayetine izin verilen hadistir. Mücazün bih ise sahife veya kitap demektir.

Münavele bir nesneyi eliyle vermek manasına gelir. Hadis hocasının hadislerini ihtiva eden kitabını rivayet etmesi için talebesine elden vermesi veya kitabın kendine ait olduğunu ifade etmesi demektir.

Bu metotla ilgili kaynaklarda verilen misaller az olup bu yönteme delaletleri tartışmalıdır.

Sahâbe hadisleri bizzat Hz. Peygamber’den işiterek öğrenmesine müşâfehe
denir.

Talebeye hadisleri yazdıran hocaya mümli isimi verilirdi.

İcâzet sözlükte, izin vermek, destur vermek, su akıtmak gibi mânalarda kullanılmaktadır. Terim olarak icâzet, semâ’ ve kırâat olmaksızın hadis âliminin belirli şartlar dahilinde bütün veya bir kısım rivâyetlerini öğ- rencisinin rivâyet etmesine izin vermesidir. Bu izin sözlü veya yazılı olabilir. İlk dönemlerde icâzet sözlü olarak verilmekteydi.

Hocanın, talebesine rivâyetlerinin yazılı olduğu belli bir kitabı rivâyet etmesi için izin vermesidir. İslâm âlimlerinin büyük çoğunluğu bu tür icâzeti kabul etmektedir.

İlk üç asırda en az kullanılan hadis öğrenim ve öğretim metotları İ’lâm-vasıyyet metodudur.

İlk üç asırda hadislerin aslına uygun nakli için en uygun görülen eğitim- öğretim metotları Semâ’-kırâat’dır.

Hadis kitaplarının isnadlarıyla nakledildiği nakil döneminde yaygınlaşan öğrenim ve öğretim metotları İcâzet-vicâde’dir.

Hicrî üçüncü asırda hadis rivâyetinde en çok kullanılan rivâyet lafızları Haddesenâ-ahberenâ’dır.

Bir hadis kitabının hoca-talebe arasında okunması esnasında takip edilen
usule açıklama ve araştırma yöntemi 

Açıklama ve araştırma yöntemi (والبحث احلل طريق ,(bir hadis kitabının talebelere
okutulması durumunda uygulanan bir usuldür. Bu yöntemde hoca talebelerin anlayamadıkları hususları açıklar, ihtiyaç duyduğu hususlarda ise araştırma yapar. Dolayısıyla bu yöntem genellikle ders esnasında uygulanan ve hocanın açıklama ve araştırmalarının hâkim olduğu bir usuldür.

Hadis tahammül yollarından biri olan vicâde, türediği kelime ile paralel olarak bir râvînin başka birinin yazdığı rivâyetlerin yer aldığı belge ya da kitabı bulması şeklinde tanımlanmaktadır.

İmlâ’da hoca yazdıracağı şeyi dikkatli bir şekilde yazdırmakta, talebe de aynı şekilde söylenenleri dikkatle yazmaktadır. Bu durum yanılma ihtimalini azaltmaktaydı. Ayrıca gerektiğinde açıklama yapılabilmekte ve soru sorulabilmekteydi. Bu ise, hadisi anlama ve aslına uygun tespit etme imkânını artırmaktaydı. Bu sebeple imlâ’ hadis almanın en güvenilir usûlü kabul edilmiştir.

Kırâat metoduyla hadis alınırken hocanın rivâyetlerini ezbere bilmesi gerekir.

ilk üç asırda hadislerin aslına uygun olarak naklinde amacı gerçekleştirecek en isabetli metodun semâ’ olduğu genel kabul görmüş ve hadis âlimlerinin çoğu tarafından tercih edilmiştir.

Semâ’ ve kırâat yoluyla hadis öğrenimi ve rivâyetinde hocanın veya talebenin dalgınlık, unutma ve uyuklama gibi sebeplerle hata ihtimali bulunmaktaydı. Bu yüzden semâ’ ve kırâat yollarıyla alınan hadisler de icâzete muhtaçtır.