HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 29

Hadisler arasındaki çelişkiyi giderme yöntemlerine hangi sıralamaya göre başvurulacağı âlimler arasında önemli bir tartışma konusudur. Hadisçiler: Cem’, nesh, tercih, tevakkuf, İslâm âlimlerinin çoğunluğu: Cem’, tercih, nesh, tevakkuf, Hanefîler: Nesh, tercih, cem’, terk şeklinde bir sıralama dâhilinde çelişkinin giderilmesi gerektiğini savunurlar

Bir hadisi belli esaslara uyarak öğrenmeye tahammül, onu ezberden veya bir kitaptan usulüne uygun olarak rivâyet etmeye ise edâ denir. İkisi birlikte tahammülü’l-ilm kavramıyla ifade edilir. Müşâfehe işiterek anlamına gelir. Hıfz ise ezberlemedir.Doğru cevap B'dir.

 aynı veya farklı ta’dîl lâfızlarının tekrarıyla râvînin tam güvenilirliğini gösteren ikinci derece lâfızlardandır. Buna göre doğru cevap A'dır.

Mâlikî Mezhebi’nin kurucusu olan Mâlik b. Enes 93/712’de “Sünnet Yurdu” denilen Medine’de doğdu, orada yaşayıp oradaki hocalardan ilim tahsil etti ve orada 179/795 yılında vefat etti. Hac ve umre dışında Medine’den ayrılmadı

HADİS KİTABI OKUMA USULLERİ “Hadis Öğrenim ve Öğretim Metotları” başlığı altında yukarıda söz konusu edilen metotlar, rivâyet dönemi olarak da isimlendirilen yaklaşık beş asırda hadislerin genellikle bir hocadan alınıp talebeye rivâyet edilmesinde uygulanan yöntemlerdi. Hadis rivâyetinin sona ermesiyle “Nakil Dönemi” olarak da isimlendirilebilecek olan bir dönem başlamıştır. V. (XI.) ve VI. (XII.) asırlarda medrese ve dârülhadislerin kurulması sonrasında hadislerin rivâyeti değil hadis kitaplarının nakli ve okunması söz konusu olmuştur. Bu 3 8. Ünite - Hadis Öğrenim ve Öğretim Yöntemleri 185 dönemde hadis kitaplarının okunmasında farklı usuller takip edilmiştir. Bunlar, okuyup geçme (السرد طريق : tarîku’s-serd), açıklama ve araştırma (طريق والبحث احلل : tarîku’l-hal ve’l-bahs) ve geniş açıklama (االمعان طريق : tarîku’l-im’ân) olmak üzere üç farklı usuldür. Okuyup geçme yöntemi (السرد طريق), genellikle bir hadis kitabının sahanın uzmanı âlimler arasında okunması durumunda uygulanan bir usuldür. Bu yöntemde genellikle hadisler hızlı bir şekilde okunur. Bu yöntemde amaç sahanın uzmanı olan âlimlerin birbirlerinden istifade etmeleridir. Sadece ihtiyaç duyulan yerlerde açıklamalar yapılmakta ve anlaşılmayan hususlar üzerinde durulmaktadır. Sahanın uzmanı olmaları sebebiyle buna da fazla başvurulmamaktadır. Dolayısıyla bu yöntemde hâkim olan husus hadislerin okunup geçilmesidir. Bu sebeple de serd yöntemi olarak isimlendirilmiştir. Açıklama ve araştırma yöntemi (والبحث احلل طريق), bir hadis kitabının talebelere okutulması durumunda uygulanan bir usuldür. Bu yöntemde hoca talebelerin anlayamadıkları hususları açıklar, ihtiyaç duyduğu hususlarda ise araştırma yapar. Dolayısıyla bu yöntem genellikle ders esnasında uygulanan ve hocanın açıklama ve araştırmalarının hâkim olduğu bir usuldür. Geniş açıklamalı yöntem (االمعان طريق) ise, genellikle bir hadis kitabının halka yönelik okutulması durumunda uygulanan bir usuldür. Amaç halkı bilgilendirmek olduğu için bu yöntemde hadisle ilgili birçok bilgi verilir. Bu yöntemde uzaktan yakından bir alaka kurup hoşa gidecek kıssalar, garip hikâyeler de anlatılabilmektedir. Bu sebeple yöntem daha çok kıssacıların başvurduğu bir usul olarak kabul edilir.

hanım sahâbîleri

Zayıf hadisin çok çeşitli olmasının nedenleri arasında şunlar sayılabilir: 1. Râvînin tenkid edilmesindeki sebeplerin farklılığı 2. Senedde râvî düşmesinin az veya çok olması 3. Râvî eksikliğinin senedin değişik yerlerinde olması 4. Hadisin metnindeki kusurun onun sahihliğine zarar verme derecesindeki değişiklikler. Zayıf terimi hem isnadın vasfı (râvî) hem de rivayet edilen haber/hadis (mervî) için kullanılmıştır. Zayıf ifadesi hicrî ikinci asrın ilk yarısından itibaren muhaddisler arasında bilinmekteydi. Rivayet asrı olan hicrî üçüncü asırdan önceki dönemlerde zayıf hadisi nitelemek üzere merdûd, metrûk, münker, sakîm türü kullanımlar daha yaygındı. Rivayet asrına gelince; İbn Sa‘d, Ahmed b. Hanbel, Müslim, Ebû Dâvud, Tirmizî gibi âlimler zayıf terimini değişik vesilelerle kullanmışlardır. Buna göre, zayıf teriminin önce güvenilir olmayan râvîleri nitelemek üzere sonra da hadisin kendisi için kullanıldığı söylenebilir

Mütevâtir sözlükte, araya zaman girmekle beraber kesintiye uğramaksızın, devam etmek, birbiri ardınca gelmek anlamındaki v-t-r kökünden gelmektedir. Bir hadis terimi olarak mütevâtir şöyle tanımlanmıştır: “Yalan bir haberi rivayet etme hususunda birleşmeleri aklın ve âdetin kabul etmeyeceği kadar kalabalık râvîler topluluğunun kendileri gibi bir topluluktan alıp naklettikleri, görülen ve duyulan (his ve müşahedeye dayalı) bir olayla ilgili hadislerdir”.

Tanımından da anlaşılacağı üzere mütevâtir hadis için başlıca üç şart gerekmektedir: 1. Hadisin kalabalık bir topluluk tarafından rivayet edilmesi ve bu topluluğun her nesilde tevatür sayısının altına düşmemesi. 2. Bu kalabalığın yalan üzerine birleşmelerinin aklen ve âdeten mümkün olmaması. 3. Haberi nakleden kişilerin o haberi bizzat kaynağından işitmeleri veya olayı kendi gözleriyle görmeleri.

Suyûtî, bir hadisin mütevâtir kabul edilebilmesi için her nesilde râvî sayısının en az on olması gerektiği görüşündedir

Haber-i vâhidle amel edilmemesi gerektiğini savunan Mutezile  mezhebidir.

Ebû Dâvud amellerin fazileti hakkında zayıf hadisle amel edilebileceğini düşünmektedir.

Mevzû haberlere hadis denmesinin sebebi uyduranın onun hadis olduğu iddiası ile şeklen bir sened ve metninin olmasıdır.

el-Esrâru’l-merfû‘a adlı eserin yazarı Ali el-Kârî’dir.

Bütün rivayetlerinde lafızları aynı olan yani, Hz. Peygamber’in ağzından çıktığı şekilde bize ulaşan hadislere Lafzî Mütevâtir denir.

Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini ya da birkaçını taşımayan hadislere  zayıf hadis denir.

Zayıf olduğu hakkında hadis âlimleri arasında ittifak bulunmayan, bazılarına gore zayıf, bazılarına göre de zayıf olmayan hadislere  Muza‘af adı verilir.

Hz. Peygamber’den sonraki nesiller, günümüze gelene kadar bu konuda olağan üstü çalışmalar yapmışlar ve ellerinden gelen her türlü fedakârlığa katlanmışlardır. Hz. Peygamber’e ait olup olmadığını tespit etmeye yarayan kuralları belirlemek ve ilgili haberlere bunları uygulamak için çalışmışlardır.

Yapılan araştırmalar hicrî ikinci ve üçüncü asırlarda mütevâtir kavramının kullanıldığını göstermektedir.

Sahihliği sabit olmuş bir haberle amel edilip edilmemesi, o haberin yakîn ilim kategorisine dâhil edilerek derece bakımından Kur’ân ve mütavâtir haber ayarında sayılıp sayılmayacağıyla ilgilidir. Mütevâtir hadis şartı değildir.