HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 27

Soruda verilen paragraf bize ma’nevi mütevatiri anlatmaktadır. Ma’nevi mütevatir râvîlerin, aralarında müşterek bir nokta olan çeşitli hükümleri veya bilgileri ayrı ayrı lafızlarla nakletmeleri şeklinde meydana gelen ortak manaya denir. Değişik lafızlarda ortak olarak bulunan aynı mananın rivayet edilmesidir.

Ahad haber ile ilgili olarak şıklarda verilen bilgilerden A, B, D ve E şıklarında verilmiş bilgiler doğrudur. Ancak Ahad haberin yakin ilim ifade ettiği hususunda mezhepler arasında bir görüş birliği değil tam tersine bir görüş ayrılığı söz konusudur.

Bir hadise zayıf hükmünü verirken isnadı ve metni ayrı ayrı değerlendirme lüzumu vardır. Çünkü isnadı zayıf olan bir hadisin metni başka senedlerle sahih olarak gelebilmektedir.

Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini ya da birkaçını taşımayan hadislere zayıf hadis denir. Birçok çeşit zayıf hadis vardır. Hicri üçüncü asırda merdüd, metrük, münker, sakim gibi kullanımlar zayıf hadisi nitelemek için kullanırdı. Ancak soruda tanımı verilen kavram zayıf olup olmadığı konusunda görüş birliği bulunmayan hadisleri nitelemek için kullanılan muza’af kavramıdır.

Er – Risale adlı eser imam Şafii’nin ünlü eseridir.

Müslümanlığın kısa süre içinde yayılması bazı kesimlerin maddi manevi zarara uğramasına neden olmuştur. Bu kişilerce uydurma hadisler ortaya atıldığı bilinmektedir. Hadisin Müslümanlar nazarında değerinin yüksek olması ilk dönemlerden beri çeşitli hadislerin uydurulmasına neden olmuştur. Ayrıca kendi ırk ve mezhebini üstün, düşman gördüklerini ise kötü göstermek isteyenlerin de hadis uydurdukları bilinmektedir. Bazı cahil Müslümanlar ise İslam’a hizmet ettikleri düşüncesiyle hadis uydurmuşlardır. Ancak başlıca gerekçeler içinde Arap dilini bilmiyor olmanın bir hadis uydurma gerekçesi olduğuna dair bir bilgi bulunmamaktadır.

İslam alemine özgü olan isnad sistemi hadis tarihi içinde ortaya çıkan özel bir sorgulama sistemidir. Bu sistem içinde uydurma hadislerin ortaya çıkarılması için hadis senetleri tenkid süzgecinden geçirilir ayrıca hadis metinleri incelenir. Hadis uyduran ravilerin ortaya çıkarılması için yapılan incelemeler cerh ve ta’dil ilminin gelişmesini sağlamıştır. Bir başka önlem ise İslam alimlerinin mevzü hadisleri bir araya getirdiği eserler ortaya koymasıdır. Bu eserlerin genel adı el mevzü’at’tır. Hadis ilmi oldukça geniş ve derin bir çalışma alanı olarak her Müslümana öğretilmesi pratik bir uygulama değildir.

Hadis usulü ilminin gayesi, bir haberin Hz. Peygamber’e ait olup olmadığını tespit etmeye yarayan kuralları belirlemektir.

Yalan bir haberi rivayet etme hususunda birleşmeleri aklın ve âdetin kabul etmeyeceği kadar kalabalık râvîler topluluğunun kendileri gibi bir topluluktan alıp naklettikleri, görülen ve duyulan bir olayla ilgili hadislere mütevâtir hadisler denir

Soruda verilen özellikler mütevâtir hadislere aittir.

Mütevâtir haberin şartlarını taşımayan veya mütevâtir seviyesine ulaşmayan; senedin herhangi bir yerinde ya da tamamında tek bir râvînin bir râvîden rivayet ettiği hadislere âhâd hadisler denir.

Âhâd hadislerde bir kişinin getirdiği habere göre amel edildiği görülür. Örnekteki hadis Âhâd hadislerdendir.

Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini ya da birkaçını taşımayan hadislere zayıf hadis denir.

Kezzâb, râvînin yalancılığını gösteren terimlerden biridir.

Söylemediği veya yapmadığı halde Hz. Peygamber’e nispet edilen söz ve işlerle ilgili haberler Mevzû hadisler kapsamında incelenir.

A, B, C ve E seçeneklerinde verilen hadis uydurma sebepleri İslam’a ve Müslümanlara zarar verme amacı güderken, D seçeneği tamamen olumlu nedenlerle hadis uydurulduğunu belirtmektedir. Bu yönüyle diğerlerinden farklıdır.

A, C, D ve E seçeneklerinde hadislerin yalnızca din üzerindeki olumsuz etkileri üzerinde durulmuştur. B seçeneği siyasi sonuçlar da doğurması nedeniyle diğer seçeneklerden farklıdır.

Tespit edilebildiği kadarıyla mütevâtirin çeşitlerinden bahseden ilk âlim İsa b. Ebân’dır (ö. 221/835). Burada mütevâtir kavramıyla sadece hadisçilerin değil, aynı zamanda kelâm ve fıkıh usûlü âlimlerinin de ilgilendiğini bilmek gerekir.

Ma‘nevî mütevâtir,  Râvîlerin aralarında müşterek bir nokta olan çeşitli hükümleri veya bilgileri ayrı ayrı lafızlarla nakletmeleri şeklinde meydana gelen ortak manaya denir.

Mütevâtir hadisler konusunda ilk eser yazan Suyûtî’dir (ö. 911/1505). O, el- Ezhâru’ l-mütenâsire fi’ l-ahbâri’ l-mütevâtire adındaki eserinde kendi şartlarına göre mütevâtir kabul ettiği 113 hadis zikretmiştir. Daha sonra bu kitabını Suyûtî, Katfü’l-Ezhâri’l-mütenâsire fi’l-ahbâri’l-mütevâtire ismiyle özetlemiştir.