HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 20

Yukarıdaki açıklamaya göre sahîh hadisler, Sahîh li-zâtihi ve Sahih li-gayrih olmak üzere toplamda, B seçeneğinde belirtildiği gibi iki kısma ayrılır.

Yukarıda bahsi geçen hadise verilen isim Arapça’da, kesik ve kopuk anlamına gelen C seçeneğindeki “Munkatı’”dır. A seçeneğindeki Mürsel hadis ilminde Tâbiînin doğrudan Hz. Peygamber’den -sallellahu aleyhi ve sellem- naklettiği hadis demektir. B seçeneğindeki Muʻdal, hadis ilminde, senedinden peş peşe iki veya daha fazla râvî atlanmış olan hadis demektir. D seçeneğindeki Mu’allak, senedinin müellif tarafı, bir veya birkaç râvîsi atlanmış gibi eksik olan hadistir. E seçeneğindeki Müdelles ise hadis ilminde, bir kusuru veya ekseriya hoş görülmeyen bir özelliği gizlenerek onun bulunmadığını zannettirecek şekilde rivayet edilmiş olan hadis demektir.

Âhâd Haber bölümü incelendiğinde Haber-i vâhidle amel edilmemesi gerektiğini savunan mezhebin Mutezile olduğu görülebilir.

Hangi maksatla ve hangi konuda uydurulmuş olursa olsun mevzû hadisler dinin bünyesinde ve Müslümanların hayatında birçok tahribat yapmıştır fakat İslâm dinini kabul etmeye eğilimli olanları dinden soğutmuştur.

Mütevâtir bölümü incelendiğinde İslam âlimlerinden Suyuti mütevâtir kabul edilebilmesi için her nesilde râvî sayısının en az on olması gerektiği görüşünde olmuştur.

Ali el-Kârî “el-Esrâru’l-merfû‘a” adlı eserin yazarıdır.

Zayıf hadisteki kusurlar râvîsinin adalet eksikliğinden veya hafızasının zayıflığından kaynaklanabilir.

İşte yakîn vasıtasıyla bilinen haber mütevâtir; zan yoluyla bilinen haber ise âhâddır.

İslâm alimleri zayıf hadisle amel konusunu genellikle sonuca etkisi açısından

Zayıf hadisin helal ve haramların tespitinde kullanılmayacağı hususu teoride ifade edilse de, pratikte bu prensibin özellikle Hanefîler ve Şâfiîler tarafından ihlal edildiği söylenebilir.

Zayıf Hadis bölümünde de belirtildiği üzere amellerin fazileti hakkında zayıf hadisle amel edilebileceği görüşünde olan âlim “Müslim” dir.

Hadis ilminde belli bir formasyon kazanmış bir kişi, sened ve metni incelemek suretiyle bir hadisin uydurma olup olmadığı konusunda kanaat sahibi olabilir.

Sahihlik ve güvenilirlik açısından en üst düzey hadisler mütevatir hadislerdir. Âhâd hadis veya haber-i vâhid, mütevâtir dışındaki sahih, hasen ve zayıf bütün hadis çeşitlerini konu alır. Ahad hadisler mütevatir hadislerden sonra ikinci sırada güvenilir hadislerdir. Üçüncü sırada ise zayıf hadisler vardır. Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini ya da birkaçını taşımayan hadislere zayıf hadis denir. Son sırada ise Mevzü hadisler vardır. Aslında mevzû Hz. Peygamber adına tamamen uydurulduğu için hadis bile değildir. Şekil açısından bir sened ve metni olması ve gerçek hadismiş gibi sunulması nedeniyle böyle bir isimlendirme almıştır.

Yukarıda tanımı verilmiş olan hadisler mütevatir hadisler olarak ifade edilmektedir. Mevzü hadisler güvenilir olmayan uydurulmuş hadislere denir. Hasen hadis sahih hadis özellikleri taşıyan ancak ravilerden bir ya da birkaçının zapt sıfatı bulunmayan hadislere denir. Merdüd hadisler ise sahih hadis özelliklerinden bir ya da birkaçını taşımayan, zayıf hadislerdir. Haber-I Vahid hadis ise mütevatir olmayan hadislere denir.

Hadisin kalabalık bir topluluk tarafından rivayet edilmesi ve bu topluluğun her nesilde tevatür sayısının altına düşmemesi gerekir. Bu kalabalığın yalan üzerine birleşmelerinin aklen ve adeten mümkün olmaması bir diğer şarttır. Haberi nakleden kişilerin o haberi bizzat kaynağından işitmeleri veya olayı kendi gözleriyle görmeleri gerekmektedir. E seçeneğinde verilen tanım ise haber-I vahid hadis tanımıdır.

Soruda verilen paragraf bize ma’nevi mütevatiri anlatmaktadır. Ma’nevi mütevatir râvîlerin, aralarında müşterek bir nokta olan çeşitli hükümleri veya bilgileri ayrı ayrı lafızlarla nakletmeleri şeklinde meydana gelen ortak manaya denir. Değişik lafızlarda ortak olarak bulunan aynı mananın rivayet edilmesidir.

Ahad haber ile ilgili olarak şıklarda verilen bilgilerden A, B, D ve E şıklarında verilmiş bilgiler doğrudur. Ancak Ahad haberin yakin ilim ifade ettiği hususunda mezhepler arasında bir görüş birliği değil tam tersine bir görüş ayrılığı söz konusudur.

Zayıf hadislerle ilgili olarak verilen bilgilerden yanlış olan zayıf hadis çeşitlerinin sayısı konusunda alimler arasında görüş birliği olduğu bilgisidir. Bu konuda alimler arasında görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Zayıf hadis çeşitlerinin sayısı konusunda farklı rakamlar verilmiştir. Mesela İbn Hibbân 49, İbnü’s-Salâh 42, Münâvî 81 çeşit zayıf hadis olduğunu belirtmiştir. Bu rakamlardaki değişiklikler, mu‘llak ve mevkuf gibi bazı hadis çeşitlerinin zayıf hadis sayılıp sayılmayacağına bağlıdır. Genellikle de aynı kategoriye girebilen zayıf hadislerin daha da ayrıştırılarak yeni isimlerle zikredilmesi sebebiyle rakamlar farklılık göstermektedir.

Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini ya da birkaçını taşımayan hadislere zayıf hadis denir. Birçok çeşit zayıf hadis vardır. Hicri üçüncü asırda merdüd, metrük, münker, sakim gibi kullanımlar zayıf hadisi nitelemek için kullanırdı. Ancak soruda tanımı verilen kavram zayıf olup olmadığı konusunda görüş birliği bulunmayan hadisleri nitelemek için kullanılan muza’af kavramıdır.

Er – Risale adlı eser imam Şafii’nin ünlü eseridir.