HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 2

Hadis hocasının rivâyet hakkına sahip olduğu rivâyetlerin tamamını veya bir kısmını yazarak başkasına göndermesi usûlüne "mükâtebe" denir

Öncelikle icâzeti veren hoca güvenilir, icâzete konu olan hadisleri veya kitabı iyi bilen ve ilmiyle tanınan bir kimse olmalıdır.

Kara’nâ alâ fülân: falan( قرانا علي فلان ,)kara’tü: falan kimseye okudum( قرات kimseye okuduk), قرئ علي فلان وانا شاهد او اسمع (kurie alâ fülân ve ene şâhidün ev esmau: falan kimseye okundu ben de şahit oldum veya dinledim) kırâat metoduna açıkça delâlet eden rivâyet lafızlarıdır.

Hadis âlimleri hadis rivâyetinde en çok semâ’ ve kırâat metotlarını kullanmışlardır.

Bu siğa semâ’, kırâat, icâzet, münâvele ve vicâde metotları ile ilgili kullanılmıştır.

Geniş açıklamalı yöntem (طريق الامعان) ise, genellikle bir hadis kitabının halka yönelik okutulması durumunda uygulanan bir usuldür. Amaç halkı bilgilendirmek olduğu için bu yöntemde hadisle ilgili birçok bilgi verilir. Bu yöntemde uzaktan yakından bir alaka kurup hoşa gidecek kıssalar, garip hikâyeler de anlatılabilmektedir. Bu sebeple yöntem daha çok kıssacıların başvurduğu bir usul olarak kabul edilir.

Haberi nakleden kişilerin o haberi bizzat kaynağından işitmeleri veya olayı kendi gözleriyle görmeleri.

Lafzi mütevatir: Bütün rivayetlerinde lafızları aynı olan yani, Hz. Peygamber’in ağzından çıktığı şekilde bize ulaşan hadislerdir.

Haberi vahid anlamına gelen Ahad hadis türünden bahsedilmektedir.

Bu nedenle Ehl-i sünnet olarak nitelenen bütün mezheplere göre haber-i vâhidle amel etmek gerekir.

Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini ya da birkaçını taşımayan hadislere zayıf hadis denir.

Zayıf hadisin çok çeşitli olmasının nedenleri arasında şunlar sayılabilir: 1. Râvînin tenkid edilmesindeki sebeplerin farklılığı 2. Senedde râvî düşmesinin az veya çok olması 3. Râvî eksikliğinin senedin değişik yerlerinde olması 4. Hadisin metnindeki kusurun onun sahihliğine zarar verme derecesindeki değişiklikler.

Cenneti kazanma hırsı dışındaki diğer sebepler hadisleri uydurma nedenleri olarak gösterilebilir.

Metinde görülen dil ve özellikle de, mana bozuklukları ile ölçüsüz ifadeler onun uydurulmuş olduğuna işaret edebilir.

Bu kitabın yazılmasının amacı mevzu hadisleri bir araya getirmektir.

Bireye sorgulamayı dayatmak uydurma hadislerin olumsuz yanlarından biri değildir.

Oryantalist araştırmalar salt akademik kaygılardan öte, özellikle sömürge döneminde, İslâm dünyasını daha yakından tanıyarak bu bölgelerde yürütülecek faaliyetlere malzeme sağlama amacına da matuftu. Farklı görüşleri benimseyenler olmakla birlikte oryantalistlerin önemli bir kısmı, Hz. Peygamber’in hadisleri yazmayı yasaklaması sebebiyle sahâbîler tarafından pek az hadisin rivayet edildiğini ve hadis külliyatını dolduran rivayetlerin çoğunun Hz. Muhammed’le ilgisinin bulunmadığını ileri sürerler. Onlara göre hadisler, ortaya çıkan yeni meselelere çözüm getirmek için II (VII) ve III. (IX). yüzyıllarda İslâm hukukçuları tarafından uydurulmuştur. Ayrıca hadislerin farklı görüşlere mensup kimseler tarafından ortaya atılması yüzünden birbiriyle çeliştiğini, esasen bir kısmının Tevrat’tan, İncil’den ve eski hurafelerden derlendiğini iddia ederler.Bununla birlikte modern oryantalizmin başlangıcı Fransız İnkılabı’ndan (1789) sonra olmuştur. Doğru cevap E'dir.

Hadis râvîlerinin bu şekilde incelenmeye başlamasına, aynı hadisi farklı yerlerde, farklı hocalardan biraz değişik şekilde almış olan kimselerin bu durumu; “Falan râvî şöyle dedi, filan râvî şöyle dedi...” diyerek anlatması eklenince hadis rivayetinde sened kullanımı ortaya çıktı. Sened, hadisin, onu rivayet eden kimselerin isimlerinin sırayla zikredildiği kısmıdır. Kullanılan şekliyle, yani her bir râvînin bir önceki râvînin (hocasının) ismini vererek ilk kaynağa varan (muttasıl) şekliyle Müslümanlara has olan sened kullanımı, hadisin güvenilirliğini sağlamak için ortaya çıkarılmıştı.

Allah Resûlü’nün hadislerinin güvenilirlik açısından zirvesi mütevâtir hadis, en alt düzeyi ise mevzû hadistir. Aslında mevzû Hz. Peygamber adına tamamen uydurulduğu için hadis bile değildir. Şekil açısından bir sened ve metni olması ve gerçek hadismiş gibi sunulması nedeniyle böyle bir isimlendirme almıştır.

Âhâd hadis veya haber-i vâhid, mütevâtir dışındaki sahih, hasen ve zayıf bütün hadis çeşitlerini konu alır. Doğru cevap B’dir.

Tespit edilebildiği kadarıyla mütevâtirin çeşitlerinden bahseden ilk âlim İsa b. Ebân’dır (ö. 221/835). Mutezile mezhebinin kurucusu Vâsıl b. Atâ’dan (ö. 131/748) itibaren itikâdî mezheplerin tartışmalarında mütevâtir haberin kapsamı ve bilgi değeri önemli bir yer işgal etmiştir. Doğru cevap C’dir.