HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 13

İlim Adalet kusurlarının içinde yer almamaktadır.

Kitabü’l-feraiz Cerh-Ta’dil kitapları arasında yer almamaktadır.

Arapça’da revâ-yervî fiilinden ism-i fâil olan râvî kelimesi, sözlükte sulamak, taşımak, nakletmek, iletmek gibi anlamlara gelir.

Tevâtür,  Şöhret,  Şâhitlik ve  İkrâr Sahâbîliği Tesbit Yollarındandır. Hadis ilmi’nde, belli usullere göre hadisi alıp (tahammül), bu usullere uygun rivâyet lâfızları kullanarak başkalarına nakleden (eda) kimseye denir. Çoğulu “ruvât”tır. Nâkil (çoğ. “nekale”) ve racül (çoğ. “ricâl”) kelimeleri de aynı anlamda kullanılır.

Sahâbe genelinde en son vefat eden kişi 110/728 yılında Mekke’de vefat eden Ebu’t-Tufeyl Âmir b. Vâsile el-Leysî’dir.

Hür erkeklerden Hz. Ebû Bekr, hür hanımlardan Hz. Hatice, çocuk ve gençlerden Hz. Ali, âzadlı kölelerden Zeyd b. Hârise ve kölelerden Bilâl-i Habeşî ilk Müslüman sahâbîlerdir.

İslâm, Bülûğ, Akıl, Fısktan Uzak Durmak/Takva ve Mürüvvet Adâletin unsurlarındandır.

Teyakkuz, Hıfz, Kitabı Korumak ve Mana ile Rivâyette Lâfızların Anlamını Bilmek Zabtın unsurlarındandır.

Yalancılık, Yalancılıkla itham, Fâsıklık  ve Bid’atçılık Râvîde görülen kusurlardandır.

Çok hata yapmak, Çok yanılmak, Kötü hâfıza, Zabt sıfatıyla ilgili kusurlanndandır. Hadis Rivayeti Karşılığında Ücret Almak ise bu kusurlardan biri değildir.

Kütüb-i sitte’de rivâyeti geçen bir râvînin sika olup olmadığını öğrenmek için İbn Hacer’in Tehzîbü’l-Tehzîb’ine bakmak daha doğrudur.

aynı veya farklı ta’dîl lâfızlarının tekrarıyla râvînin tam güvenilirliğini gösteren ikinci derece lâfızlardandır. Buna göre doğru cevap A'dır.

Arapça’da revâ-yervî fiilinden ism-i fâil olan râvî kelimesi, sözlükte sulamak, taşımak, nakletmek, iletmek gibi anlamlara gelir. Kavram olarak geniş anlamıyla rivâyet eden demektir. Hadis ilmi’nde, belli usullere göre hadisi alıp (tahammül), bu usullere uygun rivâyet lâfızları kullanarak başkalarına nakleden (eda) kimseye denir. Çoğulu “ruvât”tır. Nâkil (çoğ. “nekale”) ve racül (çoğ. “ricâl”) kelimeleri de aynı anlamda kullanılır.

Bir kimsenin sahâbî olup olmadığı şu dört yoldan biriyle belirlenir:
Tevâtür: Aralarında ilk dört halîfenin de (hulefâ-i râşidîn) bulunduğu dünyada cennetle müjdelenmiş on sahâbî (aşere-i mübeşşere) başta olmak üzere, önde gelen birçok sahâbînin sahâbîliği tevâtür ile sabittir.
Şöhret: Dımâm b. Sa’lebe ve Ukkâşe b. Mihsan gibilerin sahâbilikleri, tevâtür derecesinde olmasa bile, sahâbî olduklarına dair yaygın/meşhur bilgiye dayanır.
Şâhitlik: Meşhûr bir sahâbî’nin başka birinin sahâbî olduğuna dair şahitlik etmesi demektir. Hamâme ed-Devsî’nin sahâbîliği Ebû Mûsa el- Eş’arî’nin şahitliği ile sabittir.
İkrâr: Âdil bir kimsenin, kendisinin sahâbî olduğunu söylemesidir. Ancak böyle bir ikrarın dikkate alınabilmesi için ikrarda bulunan kişinin en geç hicrî 110 tarihinde ölmüş olması gerekir.

Bir şeyi çok yapanlar anlamına gelen müksirûn kelimesi (tekili: müksir), binden fazla hadis rivâyet etmiş sahâbîler için kullanılan bir terimdir. Rivâyeti 1000’e ulaşmayan sahâbîlere de mukıllûn denir. Sahâbe içinde müksirûn diye bilinen yedi sahâbî, rivâyet sayılarına göre şöyle sıralanır:
Ebû Hureyre: 5374 hadis
Abdullah b. Ömer: 2630 hadis
Enes b. Mâlik: 2286 hadis
Hz. Âişe: 2210 hadis
Abdullah b. Abbâs: 1660 hadis
Câbir b. Abdullah: 1540 hadis
Ebû Saîd el-Hudrî: 1170 hadis

İslâm bilginleri, bakış açılarına göre bu konuda farklı sıralamalar yapmışlarsa da, en uygun ve kapsayıcı gözüken sıralama şöyledir: Hür erkeklerden Hz. Ebû Bekr, hür hanımlardan Hz. Hatice, çocuk ve gençlerden Hz. Ali, âzadlı kölelerden Zeyd b. Hârise ve kölelerden Bilâl-i Habeşî ilk Müslüman sahâbîlerdir.

Tâbiîn tabakasından sayılan özel bir grup vardır ki, bunlara muhadramûn (tekili: muhadram) denir. Hadiste, Câhiliyye ve İslâm devirlerine yetişip Hz. Peygamber zamanında müslüman olduğu halde onu görememiş kimselere denir. Bunlar, Hz. Peygamber zamanında yaşamış olmaları bakımından sahâbeye, O’nu değil de sahâbeyi görmüş olmaları bakımından tâbiîne benzerler. Sayıları konusunda yirmiden yüzelli küsüre kadar muhtelif rakamlar verilen muhadramlar arasında Üveys el-Karanî, Ebû Osman en-Nehdî ve Alkame b. Kays sayılabilir.

Hadis ve sünneti sahîh haliyle koruyup nakletme sorumluluğunun gereği olarak bilimsel amaçlı bir tenkid yöntemi olan cerh-ta’dîl, hem Allah, hem de kul hakkını ilgilendirmesi sebebiyle çok dikkat gerektiren zor bir iştir. Bu nedenle muhaddisler, cerh-ta’dîlin geçerli olabilmesi için bazı şartlar belirlemişlerdir. Buna göre, öncelikle münekkidin kendisi cerhedilmiş olmamalı, doğru sözlü, ilim ve takva sahibi, iyi niyetli, tarafsız ve insaflı olmalı, cerh-ta’dîl sebepleri ile lâfızlarının anlamını iyi bilmelidir. Ayrıca, cerh-ta’dil âdâbına uyarak tenkidde ılımlı olmalı, râvînin kusurları yanında iyiliklerinden de bahsetmeli, gerektiğinde ve gereği kadar cerhetmelidir. Diğer taraftan münekkidler, tenkid ettikleri râvî sayısına ve tenkid tarzına göre sınıflandırılmışlardır. Meselâ İbn Maîn ve İbn Ebî Hâtim er-Râzî râvîlerin genelini, Şu’be ve İmam Mâlik râvîlerin çoğunu; İbn Uyeyne ve Şâfiî de bazı râvîleri tenkid süzgecinden geçiren münekkidlerdir.

Bir hadisin kabul edilebilmesi için râvîsinde adâlet ve zabt denilen iki temel özelliğinin bulunması gerekir. Sözlükte, doğruluk ve dürüstlük anlamına gelen adâlet kelimesi, hadis ilminde genel anlamıyla râvîde bulunması gereken rivâyet ehliyetini ifade eder. Bu ise, râvînin kişisel ve toplumsal hayatta dinî ve ahlâkî ölçülere uygun davranması, ayrıca saygınlığını koruması ile gerçekleşir. Böyle bir kimseye, rivâyeti makbul ve geçerli anlamında “adl” veya “âdil” (çoğulu: udûl) denir. Adâletin Unsurları:
İslâm
Bülûğ
Akıl
Fısktan Uzak Durmak/Takva
Mürüvvet olarak sıralanmaktadır.

Muhaddisler, bir râvînin adâletini genel olarak iki yöntemle belirlemeye çalışmışlardır. Bunlardan biri olan tezkiye Kendisi âdil olan bir kimsenin, âdil olup olmadığı bilinmeyen bir şahsı temize çıkarması anlamına gelmektedir. Ta’dîl kelimesi ile eş anlamlıdır. Tezkiyede bulunan kimseye müzekkî denir. Hadis ve fıkıh bilginleri, rivâyet ve şehâdet kavramlarına bakış açılarına göre bir râvînin ta’dîli için kaç kişinin gerekli olduğu sorusuna farklı cevaplar vermişlerdir. Çoğunluk, rivâyeti şahitlikten ayırarak şahitliğin aksine rivâyette bir muaddilin tezkiyesini yeterli görür. Rivâyeti şahitlik gibi kabul eden bazı âlimler, şahitlikte olduğu gibi rivâyette de en az iki muaddildin ta’dîlini şart koşarken, tadîlin haber niteliği taşıdığını söyleyen bazıları da, bir muadildin tezkiyesini yeterli bulurlar. Ayrıca, bir râvînin rivâyetinin Sahîhayn’da geçmesi o râvî için bir ta’dîl göstergesi sayılır. Çünkü bu iki eser, cerhedilmiş râvîlerin hadislerine yer vermeme prensibi üzerine telif edilmiştir.