HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 5

Türkiye’de akademik hadisçiliğin başlatıcısı, aslen Bosnalı olup uzun yıllar başta Ankara İlâhiyat Fakülte’si ve Erzurum İslâmî İlimler Fakültesi’nde dersler veren M. Tayyip Okiç’tir.

Hind’e hicrî 5. asır başlarında karayoluyla kuzeyden, Hayber Geçiti’nden girenler orada fıkıh, kelâm, felsefe ve şiirin ağırlık kazanmasına sebep olmuşlardı. Yine de Şeyh İsmail (ö. 448/1056) ve Meşârık isimli meşhur kitabın müellifi Radıyyuddîn Hasan b. Muhammed es-Sağânî (ö. 650/1252) gibi âlimler hadis ilmini orada neşre çalışmışlardı.

Şeyh Ali el-Muttakî, 953/1546’de 67 yaşındayken Gucerat üzerinden Hicaz’a gitmiş ve orada yıllarca ilim tahsil etmişti. En mühim eseri 957-971 yılları arasında yazdığı Kenzü’l-ummâl’dır.

Keşmîrî’nin hadis okuturken takip ettiği genel usulü şöyleydi: Ders esnasında bahsi geçen bir kitabın ilmî tenkidini yapardı. Daha çok müşkil yerleri halletmeye çalışırdı. Bir konuda geniş açıklamalara girişmekten ziyade fazla konuya temas etmeye önem verirdi. Ders esnasında konuyla dolaylı olarak ilgili olan şeylere de, talebeye faydalı olacağını düşündüğünde, temas ederdi. Buna göre II ve IV numaralı öncüllerde verilen bilgiler doğrudur.

Arapça’da ek, ilave, tamamlama, düzeltme gibi anlamlara gelir. Müstedrek türü eserler, önceki dönemdeki bir müellifin şartlarına uyduğu halde kitabına almadığı hadisleri toplamak suretiyle onun eksikliklerini tamamlayan kitaplardır. Doğru cevap D'dır

el-Müsnedü’l-müstahrec alâ Sahîhi’l-İmâm Müslim temel hadis kaynaklarını tamamlamak amacıyla yazılmıştır.

Bu türün en tanınmış eseri Heysemî nisbesiyle tanınan Ali b. Ebî Bekr’in (ö. 807/1404) Mecma’u’z- zevâid ve menba’u’l-fevâid adlı kitabıdır. Heysemî bu eserinde Ahmed b. Hanbel, Ebû Ya’lâ el-Mevsılî ve Bezzâr’ın Müsned’leri ile Taberânî’nin üç Mu’cem’inin Kütüb-i sitte’de bulunmayan hadislerini bir araya getirmiştir.

Bûsîrî nisbesiyle tanınan Mısırlı muhaddis Ahmed b. Ebî Bekir’in (ö.
840/1436) İthâfü’s-sâdeti’l-mehere adıyla da tanınan İthâfü’l-hıyere bi 102
zevâidi’l-mesânîdi’l-aşere isimli kitabında on müsnedin zevâidini yapmıştır. Bunlar, Ebû Dâvûd et-Tayâlisî, Müsedded, Humeydî, İbn Ebî Ömer, İshak b. Râhûye, Ahmed b. Meni’, İbn Ebî Şeybe, Abd b. Humeyd, Hâris b. Ebî Üsâme ve Ebû Ya’lâ el-Mevsılî’nin Müsned’lerinde olup Kütüb-i sitte’de bulunmayan hadisleri bir araya getiren bir eserdir.

İbn Hacer el-Askalânî’nin (ö. 852/1449) el-Metâlibü’l-‘âliye bi-vâid’ilmesânîdi’s semâniye isimli eseri de günümüze ulaşan önemli zevâidlerdendir.

Cem’ul-cevâmi’ Süyûtî’nin bütün hadisleri toplamak üzere kaleme aldığı
eserdir. Fakat bu eseri tamamlayamadan vefat etmiştir.

Kenzü’l-ummâl Ali el-Müttakî el-Hindî’nin (ö. 975/1567) Süyûtî’ye ait söz konusu iki eseri ile Ziyâdetü’l-Câmi’ adlı zeylindeki rivâyetleri fıkıh konularına göre alfabetik olarak düzenlediği hadis kitabıdır.

Herhangi bir hadis kitabının bir başka hadis eseri veya eserleriyle karşılatırılıp birincisinin ikincisinden fazla olarak ihtiva ettiği hadisleri bir araya getiren eserlere zevâid kitapları denilmektedir.

Tahric hadis ilminde iki farklı anlamda kullanılmıştır. Birincisi rivâyet dönemi olarak kabul edilen ilk dört asırda, “bir kimsenin bir hadisi, sözlü veya yazılı olarak ilk kaynaklarından alıp senediyle birlikte eserine alması” anlamına gelir. İkincisi ise sonraki dönemlerde, “bir hadisin veya bir kitaptaki hadislerin temel hadis kaynaklarındaki yerlerini tespit ederek de- ğişik açılardan tenkidini ve değerlendirmesini yapmak” mânâsında kullanımıdır.

Tam adı Riyâzü’s-sâlihîn min hadîsi seyyidi’l-mürselîn olan eserde 1900 civarında hadis bulunmaktadır. Nevevî, bu kitabıyla âyet ve hadisleri esas alarak fert, aile ve toplum planında uyulması gereken prensipleri ortya koymayı amaçlamıştır.

Yavuz Sultan Selim döneminde Mısır’ın Osmanlı yönetimine katılması sadece siyasî bir açılım değil, aynı zamanda bilimsel ve kültürel bir kazanım da olmuştur. Sultan Selim İstanbul’a döndüğünde beraberinde pek çok âlim ve sanatkâr da getirmişti. Mısır’ın Osmanlı yönetimine katılması, Anadolu hadisçiliğinin gelişmesinde dönüm noktası

İlk Osmanlı dârulhadîsinin I. Murad devrinde İznik’te Çandarlı Hayreddin Paşa (ö. 789/1387) tarafından yaptırıldığı kabul edilir.

Kevserî ise hadis alanında yazdığı eserlerle, titiz bir muhakkik nitelemesini
hakkıyla kazanmış, İslâm dünyasının her tarafında tanınan çok önemli son
dönem Osmanlı âlimidir.

Gümüşhânevî’nin hadis alanında yazdığı önemli eseri Râmûzü’l-ehâdîs
son dönemin en çok okunan hadis kitaplarından birisi olmuştur. Eserin
içerdiği 7103 hadisin 6402’si kavlî ve fiilî merfû rivayetlere, 701’I Resûlullah’ın hilye ve şemâiline dairdir. Hadisle ilgili bu eseriyle
Gümüşhânevî; zamanın ihtiyaçlarına göre yeni hadis kitapları tasnif etmek ve hadislerin sıhhat ve mânâ bakımlarından yeniden değerlendirmesini yapmak gibi iki önemli tavır sergilemiştir.

Hem Mehmed Sofuoğlu hem de Ahmed Davudoğlu tarafından Türkçeye tercüme edilen hadis kitabı Sahîh-i Müslim’dür.

Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî’nin İbn Teymiyye ekolünü benimsemesi
Selefi olarak adlandırılabilir