HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 4

Oryantalizmin ilk ortaya çıkışındaki en önemli etken Hıristiyanlığı yayma (misyonerlik) isteğidir.

G. H. A. Juynboll’ün belirttiğine göre, hadislerin büyük bir kısmının uydurma olduğunu ilk defa Avusturyalı oryantalist Aloys Sprenger iddia etmiştir. Juynboll, Sprenger’in Sahîh-i Buhârî’deki hadislerin en az yarısının sahihliğini kabul eden Reinhart Dozy, Weil ve William Muir’den daha şüpheci olduğunu ifade etmiştir.

Kendisi de bir oryantalist olan Herbert Berg, The Development of Exegesis in Early Islam (İlk Dönem İslâmî Yorumların Gelişimi) adlı eserinde müsteşrikleri hadis rivayetlerine ve isnada bakışları açısından üç gruba ayırır: 1. Şüpheciler 2. İsnad sistemini güvenilir bulanlar 3. Orta yolu benimseyenler.

Zehebî’den bir asır kadar sonra büyük hadisçi İbn Hacer el-Askalânî döneminde, Osmanlı eğitim sisteminde de dârulhadîs denilen hadis medresesi kurulmuş bulunuyordu.

lk Osmanlı dârulhadîsinin I. Murad devrinde İznik’te Çandarlı Hayreddin Paşa (ö. 789/1387) tarafından yaptırıldığı kabul edilir.

Fatih Sultan Mehmed’in hem hocası hem de Şeyhülislâmı olan Molla Gürânî’nin (ö. 893/1487) elKevseru’l-cârî ilâ riyâzi’l-Buhârî adlı Buhârî şerhi bu dönemin eserlerindendir.

Osmanlı hadis müderrisleri incelendiği zaman, hadis sahasında çok miktarda ve çok çeşitli eserler vermedikleri görülür. Bu durumun Osmanlı eğitim sistemindeki fıkıh-kelâm merkezlilikten ve medrese mezunlarının ağırlıklı olarak idareciliğe hazırlanmasından kaynaklandığı söylenebilir.

Sahîhu’l-Buhârî Ebu Abdullah Muhammed b. İsmâil El-Buhâri tarafından yazılmıştır.

Hatîb el-Bağdâdî’nin Târîhu Bağdât isimli hacimli eserinde Ebû Hanîfe’nin biyografisine dair bölümde yazdığı olumsuz düşünce ve nakilleri eleştirmek maksadıyla kaleme aldığı Te’nîbü’l-Hatîb’tir.

Hind’de hadisin yayılmasında en çok Şeyh Abdülhak b. Seyfuddin elBuhârî ed-Dehlevî’nin emeğinin geçtiği anlaşılmaktadır. Onun bu husuta “O, hadis ilmini Hind’de ilk yayan kimsedir!” denilecek kadar büyük hizmeti olmuştu. Şeyh Abdülhak 958/1551’de Delhi’de doğmuştu.

Diyobend’deki Dâru’l-Ulûm Medresesi’ne gitti. Burası Hindistan’ın Ezher’i gibi idi. Oranın Rabbânî âlimlerinden, öncekilere ilâveten, sahih ilim, isabetli görüş, sünnete ittiba aşkı, ahlâk ve edeb güzelliği kazandı. Bu medresede birçok hadis ve fıkıh kitabı okudu ve 1313/1896’da buradan mezun oldu. Mezuniyetinden sonra bir müddet Delhi’de hocalık yaptı. Orada elMedresetu’l-Emîniyye ismiyle, kısa zamanda meşhur olan bir okul da açtı.

Keşmîrî’nin hadis okuturken takip ettiği genel usullerin dördü yukarıda verilmiştir.

Tedvin ve tasnif iç içe süreçler olsa da bir önceki ünitede gördüğümüz gibi tedvînin başlangıcı kesinlikle tasniften öncedir.

Tedvin ve tasnif faaliyetleri için kesin başlangıç ve bitiş tarihleri vermek mümkün değildir.

Sıra hadis malzemesinin tasnifine yani düzenlenmesine gelince, tedvîn çalışmalarında olduğu gibi hadislerin korunması en temel amaç olmaya devam etmiştir.

Derlenen hadislerin düzenli, sistemli, kolay kullanılır hale getirilmesi.

Râvîlerine göre düzenlenmiş olanlar. Bunlara Arapça’da Ale’r- ricâl kitaplar denir. Ricâl, Arapça’da adam, kişi anlamlarına gelen racül kelimesinin çoğuludur. Burada adamdan maksat hadis râvîleridir. Ale’r-ricâl ifadesi râvîlere göre demektir.

Tasnif dönemi kitaplarının, hadisleri konularına göre gruplandıran türleri şunlardır:

el-Câmi‘, Abdürrezzâk’ın Musannef’inin sonunda 1972 de Beyrut’ta basılmıştır. İçinde 1614 hadis vardır. Hadisler bâb isimli konu başlıkları altında tasnif edilmiştir. Tedvin döneminden Tasnif dönemine geçişin öncü kitaplarındandır. Kendinden sonraki eserleri hem içerik hem tasnif yöntemi açısından etkilemiştir.

İmâm Mâlik’in meclisine üç yıl devam etmiş ve Malik’in Muvatta’ isimli eserinin önemli râvîlerinden birisi olmuştur.