HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 14

Müsnedler genellikle hicrî üçüncü asır başlarından itibaren yazılmaya başlanmışlardır ve müelliflerinin ismiyle anılırlar. Hadis tarihinde yüz elli civarında müsned türü hadis kitabı yazılmıştır. Bunlardan günümüze ulaşıp basılmış olanları şu müelliflere aittir:
Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797)
Ebu Bekr Abdullah b. Zübeyr b. Îsâ el-Humeydî (ö.219/834)
Ebu’l-Hasen Ali b. Ca‘d el-Cevherî (ö.230/844)
Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebû Şeybe (ö.235/867)
İshak b. Râhûye (ö.238/852)
Halîfe b. Hayyât (ö.240/854)
Ahmed b. Hanbel (ö.241/855)
Abd b. Humeyd (ö.249/863)
Ahmed b. Amr el-Bezzâr (ö.292/904)
Ebû Ya’lâ Ahmed b. Ali el-Mevsılî (ö.307/919)
Muhammed b. Hârûn er-Rûyânî (ö.307/919)
Ebû Avâne Yakub b. İshak el-İsferâyînî (ö.316/928)

Muvatta’ tasnif döneminin günümüze ulaşan ilk belge örneklerinden olması sebebiyle çok önemlidir. İbn Hacer, Muvatta’dan önceki muhaddislerin her konuda ayrı kitaplar yazdıklarını, Muvatta’ın konulara göre tasnif edilmiş hadisleri, sahâbe ve tâbiûn görüşlerini bir araya getiren ilk kitaplardan olduğunu belirtir. Bu içeriğinden dolayı hem hadis, hem de fıkıh kitabı niteliğindedir. Hadis ve fıkıh ilmindeki etkisi ve önemi son derece geniş ve derindir. Sonraki kitaplar ondan büyük ölçüde yararlanarak yazılmışlardır. Örneğin Buharî, Muvatta’da yer alan 300 hadisi Sahih’ine almıştır. İslam tarihinde üzerinde çok sayıda çalışma yapılmış olup günümüzde de önemli bir ilgi odağı olan nâdir kitaplardandır.

Hadislerin tek bir kitap haline getirilmesi söz konusu değildir.

Hadis tarihçisi Talat Koçyiğit Hicri üçüncü yüzyılını “Tasnifin altın çağı” olarak nitelendirmektedir.

Hadisleri bir araya getiren hadis kitapları Konularına ve Ravilerine göre iki ana gruba ayrılır.

Es-Sünenü’l-kübra Sünenler hadis türlerindendir.

Hadisleri, Ravilerine göre gruplandıran hadis kitapları şu üç türdür: Mu’cemler, Müsnedler ve Etraf Kitapları.

Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî (ö.279/892), Kitabü’ş-şemâil.

Fedail kitaplarının özelliği belli davranışların, Şahısların, mekânların, zamanların değerli oluşları ve üstünlükleri ile ilgili hadisleri bir araya getirmesidir.

Cami’ isimli eser Ma’mer b. Raşid ve Cami’ye ait günümüze ulaşan en eski hadis kitaplarındandır.

Ehlü’s-Sünne, Ehlü’l-Hadîs diye isimlendiren hadisçiler kendilerini İslam toplumunun sünnet çizgisinde devamından sorumlu bir grup olarak görüyorlardı.Gerek yazdıkları müstakil konulu reddiyelerde ve tartışma kitaplarında gerekse çok konulu büyük kitapların ilgili bölümlerinde, iman amel ilişkisi, Allah’ın sıfatları, kader gibi ilmî ve fikrî tartışma konularında Ehlü’l-Bid‘a dedikleri sünnet karşıtlarına ve sünnetten sapanlara karşı, derledikleri ve tasnif ettikleri hadislerle cevaplar vermeyi dahası onların etkinliklerini zayıflatarak sünnet’in etkinliğini artırmayı amaçlamışlardır.

Sünen,  Arapça sünnet kelimesinin çoğuludur ve sünnetler anlamına gelir. Sünen kitaplarında Ahkâm hadisleri denilen, fıkhî içerikli hadisler yer alır. Dördüncü asırda yazılan iki meşhur sünen, Dârekutnî diye tanınan Ali b. Ömer’in (ö.385/995) Sünen’i ile Beyhakî diye meşhur olan Ebû Bekir Ahmed b. Huseyn’in (ö.458/1065) büyük sünen anlamına gelen es-Sünenü’lkübrâ isimli kitabıdır.

Hadis râvîlerinin hayat hikâyeleri, güvenilir olup olmadıklarına dair yazılan kitaplara ricâl kitapları denir. Bu konudaki kaynak ve temel kitaplar da Tasnif döneminde yazılmıştır. Fakat ricâl kitaplarının yazımı ileriki asırlarda da devam etmiştir.

Hanbelî Mezhebinin kurucu imamı olan Ahmed b. Hanbel 164/780 yılında Bağdat’ta doğdu.

İslam coğrafyasının fetihler sonucu genişlemesi, sahabîlerin bu geniş coğrafyaya dağılmaları, vefatları sonucu sayılarının gittikçe azalması, yabancı kültürlerin İslam geleneğinin saflığını bozma riski, Müslümanlar arasında meydana gelen gruplaşmalar sonucu ortaya çıkan mezhep mücadelelerinde, tarafların görüşlerine uygun hadis uydurmaya başlaması ileri görüşlü̈ kişileri hadisleri koruma ve kayıt altına almaya yöneltti.

Arapça kökenli bu kelime sınıflandırma, gruplandırma anlamına gelir.

Seçeneklerin tamamı Hadislerin tasnifindeki amaçlardandır.

Hadisleri bir araya getiren hadis kitapları yazılış yöntemlerine göre iki ana gruba ayrılır:
Konularına göre düzenlenmiş olanlar.
Râvîlerine göre düzenlenmiş olanlar

Hadisleri, râvîlerine göre gruplandıran hadis kitapları şu üç türdür: Mu‘cemler, Müsnedler ve Etrâf kitapları.

Ma‘mer b. Râşid’in el-Câmi‘ isimli eseri, günümüze ulaşan en eski hadis kitaplarından olması sebebiyle hadislerin çok erken dönemlerden itibaren yazılı olarak ve sağlam bir şekilde intikal ettiğini ispatlayan önemli belgelerden biridir.