HADİS TARİHİ VE USULÜ - Deneme Sınavı - 13

Müsned ( المسند ) kelimesi Arapça’da, bir yere veya birine dayandırılan şey anlamına gelir. Müsned türü eserlerde hadisler, hadisin ilk râvîsi olan sahâbîlere göre sıralanmaktadırlar.

Zühd kitaplarında dünyanın geçiciliğini vurgulayan, dünya hırsının zararlarını anlatan, ibadet, güzel ahlâk ve nefis terbiyesini teşvik eden hadisleri ve seleften gelen rivayetleri bir araya getirmek amaçlanmıştır. Daha sonraları tasavvuf adını alan dînî hareketin dayanakları olan hadisler ve rivayetler ilk defa bu kitaplarda derlenmişlerdir.

Meğâzî kitaplarında Hz. Peygamber’in savaşları ile ilgili rivayetler bir araya getirilmiştir.

İlk dört şık tasnif dönemi kitaplarının, hadisleri konularına göre gruplandıran türleri arasında yer alırken müsnedler râvîlerine göre düzenlenmiş kitaplar arasına girer.

Kitâbü’l-ferâiz, Kitâbü’l-menâkıb ve Kitabü’l-cihâd hicri ikinci yüzyılda yazılan kitaplardır. Kitâbü’l-Fiten ve Kitabü’ş-şemâil ise hicri üçüncü yüzyılda kaleme alındığınmıştır.

Fedail kitapları belli davranışların, şahısların, mekânların, zamanların faziletleri yani değerli oluşları ve üstünlükleri ile ilgili hadisler bir araya getirilir. Meğâzî ve Siyer kitaplarında Hz. Peygamber’in savaşları ve hayatı ile ilgili rivayetler bir araya getirilmiştir. Tefsirle ilgili rivayetleri bir araya getiren kitaplar hadisçilerin Hz. Peygamber ve sahâbeden gelen Kur’an tefsiri ile ilgili rivayetleri derledikleri kitaplardır. İmanla ilgili kitaplar nasıl iman edilmesi gerektiğini anlatan hadislerin toplandığı kitaplardır. Zühd kitapları ise dünyanın geçiciliğini vurgulayan, dünya hırsının zararlarını anlatan, ibadet, güzel ahlâk ve nefis terbiyesini teşvik eden hadisleri ve seleften gelen rivayetleri bir araya getiren kitaplardır.

Sünenler, muvattalar ve camiler konularına göre gruplandıran kitap türleri arasında yer alırken mu‘cemler ve müsnedler râvîlerine göre düzenlenmiş kitaplar arasında yer alır.

Abdullah b. el-Mübârek, İshak b. Râhûye, Ahmed b. Hanbel, Abd b. Humeyd müsned türü hadis kitapları yazmıştır.

el-Usûlü’l Hamse Buhârî ve Müslim’in Câmi‘leri ile Ebû Dâvûd ve Nesaî’nin Sünen’leri ve Tirmizî’nin Câmi‘inden oluşur.bu eserlere Mâlikî Mezhebini benimseyen Endülüslü ve Kuzey Afrikalı âlimler İmam Mâlik’in Muvatta’ını eklerler ve böylece bu kaynaklar toplu olarak el-Kütübü’s-Sitte adını alır. Dolayısıyla İmam Mâlik’in Muvatta’ı el-Usûlü’l Hamse’de yer almaz.

Söz konusu övgüleri el-Fellâs ve İbn Huzeyme Buhari için söylemiştir.

Ebû Dâvud sünenini tanıtmak için Mekkeli âlimlere yazdığı mektubundaki (Risâle ilâ ehl-i Mekke) ifadelerine göre, kitabında fakihlerin delil olarak kullandıkları ahkâm hadislerini toplamayı amaçlamıştır.

Yukarı yer alan bütün maddeler tasnifin en önemli amaçları arasında yer alır.

Gelişigüzel bir araya getirilen hadisler sınıflandırılmıştır. Tedvîn faaliyeti sürerken tasnif faaliyetleri de başlamıştır. Tasnif faaliyetleri, tedvînin peşinden gelse de arada uzun bir zaman süreci yoktur. Aynı dönemde yaşayan bazı âlimler hadisleri gelişigüzel yazarken bazıları tasnif ederek, gruplandırarak yazmıştır. Bir araya toplanan hadislerin belli bir sistematiğe göre gruplandırılması gereği hissedilmiştir. İslam geleneğinin saflığının bozulabileceği riskini ortadan kaldırmak amacıyla tercih edilmiştir.

Tirmizî, “el-Câmiu’s-sahîh” eserinde sağlam ve sağlam olmayan hadisleri bir araya getirmiş, fakat kendi kanaatine de yer vermiştir. Buhârî, Müslim, İbn Huzeyme ve İmam Mâlik ise kendi kanaatlerine göre sadece sağlam gördükleri hadisleri bir araya getirmişlerdir.

Râvîlerine göre düzenlenmiş olan hadis kitapları “Ale’r-ricâl” olarak adlandırılır. “Ale’l-ebvâb”, konularına göre düzenlenmiş hadis kitaplarına verilden addır. Câmî’ler, Muvatta’lar ve Musannefler de konularına göre düzenlenmiş hadis kitabı türleridir.

Zâide b. Kudâme, tefsirle ilgili rivayetleri bir araya getirenlerdendir. Harâitî, ahlâk ve âdâb kitapları yazmıştır. Ebu Bekr b. Ebû Şeybe, imanla ilgili kitaplar yazmıştır. Abdullah b. el-Mübârek, zühd kitapları yazmıştır. Muhammed b. Eyyûb el-Becelî ise fedâil kitapları kaleme almıştır.

Meğâzî kitapları, Hz. Peygamber’in savaşları ile ilgili rivayetlerden oluşmaktadır. Siyer kitaplarında ise Hz. Peygamber’in hayatı ile ilgili rivayetler bir araya getirilmiştir. Surelerin faziletleri ile ilgili rivayetlere fedail kitaplarında yer verilmiştir. Dünyanın geçiciliği ile ilgili rivayetlere zihd kitaplarında yer verilmiştir. Muvatta’lar ise belli bir bölgenin hadisleri ile ilgilidir.

Ahkâm hadisleri dendiğinde ibadetler, muâmelât ve ukûbât konularındaki hadisler kastedilir. İman da ahkâm konularına dahil edilmektedir. Ahlâk konuları ise fedâil ve edeb başlıkları altında ele alınır.