HABERCİLİĞİN TEMEL KAVRAMLARI

İletişim üretilmiş bilginin etkileşim halindeki taraflar arasında paylaşım sürecidir. (Doğan, 1998) Bu paylaşım, sistemi oluşturan iki farklı taraf arasında bilgi akışı ve alışverişi ile gerçekleşir. İletişim bu açıdan ele alındığında, iletişim sadece insanlar arasında değil, insanın etkileşim içinde olduğu diğer canlılar ile makineleri de içine alan bir süreçtir.

Medya dilimize İngilizceden geçmiş bir kelimedir. Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlükte medya “Büyük iletişim ve yayın organlarının bütününe verilen ad” olarak tanımlanmaktadır. Medya, eğlence, haber ve bilgi iletişimi, reklam tanıtım mesajları gibi çok farklı fonksiyonlara hizmet eden iletişim kanalları olarak ta tanımlanmaktadır.

Günlük yaşamda karşılaştığımız medya araçlarından bazıları; gazeteler, kitaplar, dergiler, sinema filmleri, radyo, tiyatro, televizyon, video kaydedicileri, video oyunları ve internettir (sosyal medya, dijital medya). Tüm bu araçların ortak özelliği bir mesaj taşıması ve iletmesidir.

Türkiye’de ilk kez Milliyet Gazetesi 26 Kasım 1996’da internet gazeteciliği uygulaması başlatmış, bu uygulamayı diğer yayın kuruluşları da izlemişlerdir. Bu uygulama gazeteciliğe yeni bir boyut kazandırmış ve internet gazeteciliğini ortaya çıkarmıştır.

Medya okuryazarlığının boyutlarının her biri farklı alanları anlamaya odaklanır. Duygusal boyut, aşk, nefret, hiddet ve mutluluk gibi hislerle ilgilidir.

Medya okuryazarlığı, medya mesajlarına ulaşma, bunları analiz edebilme, değerlendirebilme ve bunların iletilmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımdaki unsurlar dört başlık altında ele alınmaktadır. Bunlar; ulaşma, analiz etme, değerlendirme ve iletmedir.

Medya okuryazarlık modeli dört ana faktör üzerinde durmaktadır. Modelin temelinde bilgi yapıları faktörü yer almaktadır. Bilgi yapıları kişisel hafızada organize edilmiş bilgi birikimidir ve bilgi birikimleri kendiliğinden oluşmaz; bilgi birikimi dikkatli ve tam olarak oluşturulmalıdır.

Medya okuryazarlığı için temel beceriler şu başlıklar altında ele alınabilir: • Analiz: Bir medya mesajını anlamlı parçalara bölmek. • Değerlendirme: Anlamlı parçaların değeri hakkın hüküm verebilme; hüküm vermek bazı kriterlere göre parçaları karşılaştırmaktır. • Gruplama: Birbiri ile ilgili olan veya olmayan elemanları belirlemek. • Gruplandırılan parçalardan bir model oluşturmak. • Genel ilkeleri kullanarak belirli şeyleri açıklamak. • Sentez: Bütün parçaları yeni bir yapıda bir araya getirmek. • Özetleme: Mesajın en önemli noktasını anlatabilecek, açık anlaşılır bir özet oluşturmak.

Medya okuryazarlığının hedefi insanların entelektüel düzeylerinin gelişmesine yardımcı olmaktır. Medya okuryazarlığı insanların entelektüel düşünmelerine yardımcı olmalıdır. Medya okuryazarlığı kişileri, kitle iletişim araçlarında seyrettiklerini ya da okuduklarını daha anlaşılır, medya mesajlarını seçebilir ve ayırt edebilir hale getirir.

Dijital okuryazarlık kavramını ortaya çıkaran ilk araştırmacı Paul Gilster (1997): Dijital okuryazarlığın sadece tuşlara basmaktan ibaret olmayan, fikirlere hâkim olmakla ilişkili özel bir tür zihniyet olduğunu belirtmiştir.

Medya okuryazarlığı, medya mesajlarına ulaşma, bunları analiz edebilme, değerlendirebilme ve bunların iletilmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımdaki unsurlar dört başlık altında ele alınmaktadır. Bunlar; ulaşma, analiz etme, değerlendirme ve iletmedir. Tartışma bu unsurlardan bir tanesi değildir. Doğru cevap B'dir.

Medya okuryazarlığının boyutları; bilişsel, duygusal, estetik ve ahlaki olmak üzere 4 başlık altında toplanabilir. Toplumsal boyut bunlardan birisi değildir. Doğru cevap D'dir.

Medyada yer alan mesajların nasıl üretildiği hakkında bilgi içeren medya okuryazarlığı boyutu estetik boyuttur. Doğru cevap E'dir.

Değerler hakkında bilgi içeren ahlaki boyut, ruh halinin, vicdan duygularının ne yönde olduğuyla ilgilidir. Doğru cevap C'dir.

Haberin, makalenin ya da reklamın neyi gösterdiği, ana temasının ne olduğu, ne verdiği ve amacının ne olduğunu doğru algılayabilmek analiz kapsamında değerlendirilir. Doğru cevap B'dir.

Bilgi yapıları, Kişisel anlam eşleştirme ve anlam yapılandırma, Yetenek ve beceriler, Bilgi işleme görevleri medya okuryazarlık modelinin 4 ana faktörüdür. Mesajların süzülmesi ise bilgi işleme görevlerinden bir tanesidir. Doğru cevap E'dir.

Medya okuryazarlığı için temel becerilerinden olan sentez, bütün parçaları yeni bir yapıda bir araya getirmek anlamı taşır. Doğru cevap A'dır.

Medya okuryazarlığının temel becerilerinden birisi olan analiz, bir medya mesajını anlamlı parçalara bölmek anlamı taşır. Doğru cevap B'dir.

Mesajların süzülmesi, anlam eşleştirme ve anlam yapılandırma ile birlikte bilgi işleme görevlerini oluşturur. Doğru cevap B'dir.

Önceden öğrenilen mesajlara etkin bir şekilde erişme amacı taşıyan bilgi işleme görevi anlam eşleştirmedir. Doğru cevap B'dir.