HABERCİLİĞİN TEMEL KAVRAMLARI

Dünyadaki medya sistemleri, basın ya da gazetecilik ekseninde dört ayrı kategoride tanımlanmaktadır. Bunlar Otoriter, Özgürlükçü (Liberal), Toplumsal (Sosyal) Sorumluluk ve Sovyet-Totaliter Kuram şeklinde dilimize çevrilebilir. Doğru cevap C seçeneğidir

Otoriter kuramın hedefli; devlete hizmet etmek, hükümet politikalarını desteklemek ve ilerletmek. Doğru cevap C seçeneğidir

Tarihsel süreç içinde en uzun dönem uygulama imkanı bulan ve ortaçağda zirveye ulaşan otoriter anlayış, her türlü gücün devletin başındaki kişinin elinde toplanması esasına dayanır. Bu düşüncenin felsefi temelleri Eflatun’dan Machiavelli, Hobbes ve Hegel’e kadar uzanmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir

Medya, yerleşik siyasi güce her zaman bağlı olmalıdır. Medya, kanunları ya da kurulu düzeni bozucu şeyleri yapmaktan kaçınmalıdır. Medya, ahlaki ve siyasi değerlere ve çoğunluğa karşı saldırgan olmamalıdır. Bu ilkelerin geçerliliğini sağlamak için öndenetim ve sansür uygulaması meşru ve haklıdır. Otoriteye karşı kabul edilmez saldırılar, resmi politikalardan hoş görülmeyecek sapmalar ve ahlak kurallarına uymama cezai sorumluluk gerektiren bir suçtur. Gazeteciler ya da medya çalışanları, kendi medya organizasyonları içinde bağımsızdırlar. Medya üzerinde özel mülkiyet ancak bu şartlara uyma halinde kabul edilebilir. Doğru cevap C seçeneğidir

John Milton, John Locke, John Stuart Mill ve onların görüşlerinden etkilenen gazeteciler, artık basının görevinin devlete hizmet etmek olmadığını, basının bilgi verme, eğlendirme ve satma kadar hükümeti kontrol etme ve gerçeği bulmasına yardım etme görevlerini yerine getirmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Doğru cevap E seçeneğidir

Özgürlükçü anlayış, dileyen herkesin yayın yapabilme özgürlüğüne sahip olması gerektiği düşüncesini benimsemiştir. Buna göre: İletişim/yayın kuruluşları herhangi bir ön izin / yetki belgesi alma koşuluna bağlı olmaksızın kurulabilmelidir. İletişim alanında meslek seçmek için herhangi bir ön koşul bulunmamalıdır. Herhangi bir şeyin istek dışında yayınlanması için zorluk ya da baskı olmamalıdır. Yasalarla sınırları önceden belirlenmiş özel yaşamın gizliliği, vatana ihanet, yurt güvenliği gibi kutsal konular dışında resmi görüş ve hükümetlere yönelik karşı düşünce açıklama, eleştiri, aktarım sonrasında da bir suç kovuşturmasına konu olmamalıdır. Doğru cevap a seçeneğidir

Haber alma özgürlüğü: Toplumun haber ve bilgi edinme konusunda özgür olması, kendi seçtiği her türlü habere kavuşabilmesi gereklidir. Doğru cevap D seçeneğidir

Medya haber aktarımının sağlanması yanında kültür ve sanatın yayılması ve geliştirilmesi amaçlarını da benimsemeli, eğitici olmalıdır. Doğru cevap A seçeneğidir

Katılımcı Demokratik Kuram, yönetime katılmayı ve yukarıdan aşağıya bir örgütlenme ve iletişim yerine yatay, aynı düzeyde ve eşitlikçi bir anlayışın yerleşmesi fikrine dayandırmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir

Marksist Model gazeteciliğin amaçlarını şöyle tanımlar: Gerçeği araştırmak, insanları eğitmek ve siyasi anlamda tarafları açıklamak, sosyalist öğretiye destek isteyecek şekilde insanlara hizmet etmek, görüşlere şekil vermek ve davranışları değiştirmek. Doğru cevap C seçeneğidir

Kuram, teori olarak da bilinir. Sistemli bir biçimde düzenlenmiş birçok olayı açıklayan ve bir bilime temel olan kurallar, yasalar bütünüdür.

Dünyada en çok bilinen basın sınıflandırma sistemlerinin başında Siebert, Peterson ve Schramm'ın ilk basımı 1954 yılında yapılan Basının Dört Kuramı adlı çalışması gelir. Burada belirtilen kategoriler otoriter, özgürlükçü, toplumsal sorumluluk ve sovyet-totaliter şeklinde dilimize çevrilebilmektedir.

Toplumsal sorumluluk kuramında "hayati önemdeki sosyal konularda ve özel haklara ciddi tecavüzler" yasaklar dahilindedir.

Platon ya da İslam dünyasında Eflatun olarak bilinen, gerçek adı Aristokles olan antik klasik yunan filozofu, batı dünyasındaki ilk yüksek öğretim kurumu olan Atina Akademisi'ni kurmuştur. Sokrates'in öğrencisidir. Aristo da Platon'un öğrencisidir. En önemli eseri "Devlet"tir.

Otoriter kurama göre basının temel amacı, iktidarlardaki hükümetin politikalarını desteklemek ve devletin siyasetini geliştirmek, ilerletmek ve ona hizmet etmek şeklinde tanımlanmıştır.

Otoriter medya anlayışı çerçevesinde medyanın nasıl olması gerektiğine ilişkin ortak bazı görüşlere dikkat edilebilir. Bunlar şöyle sıralanabilir:

Liberal medya kuramı, liberal anlayışın sosyal, felsefi, siyasi ve iktisadi birikimleri üzerine inşa edilmiştir. Otoriter anlayışın aksine devletin yerine bireyi merkeze alan liberal anlayış, devleti bireyin mutluluğunun bir aracı olarak görür.

Özgürlükleri teminat altına alan ilk ve en önemli belge Fransız ayaklanması ve ihtilalinin ardından 26 ,ağustos 1789'da ilan edilen 17 maddeden oluşan İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'dir.

John Milton, John Locke ve John Stuart Mill ile onların görüşlerinden etkilenen gazeteciler, artık basının görevlerinin devlete hizmet etmek olmadığını, basının bilgi verme, eğlendirme ve satma kadar hükümeti kontrol etme ve gerçeği bulmasına yardım etme görevlerini yerine getirmesi gerektiğini ifade etmişlerdir.

Sovyet-Totaliter Kuram'ın dayandığı temel varsayımlar özetle şöyle sıralanabilir: