HABERCİLİĞİN TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 5

Piktogram: Bir kelime ya da deyime karşılık gelen basit resim ya da şekil.

Duygu ve düşüncelerin sözcüklerle ve kavramlarla ifade edilebilecek şekilde kayıt edilmesi biçimindeki yaz›, M.Ö. 3000’lerde Mezopotamya’da, hemen sonra da Mısır’da ortaya çıkmıştır.

Kağıdı ilk yapanlar Çinlilerdir.

Süreli yayımlanan ilk gazete 1605’de Hollanda’da yayımlanmaya başlanan Wettlycke Tydinghen adlı Flamence ve Fransızca çıkan gazetedir.

İstanbul’da ilk basımevini, 1493’de İspanya’dan İstanbul’a göç eden Yahudiler getirmiştir.

Osmanlı’da ilk gazeteyi, Fransız Devrimi’nin (1789) amaçlarını anlatmak ve diğer ülkelerin desteğini kazanmak amacıyla 1795’de Bulletin des Nouvelles adıyla Fransız Elçiliği yayımlamıştır.

Osmanlı Devleti'nde Türkçe olarak çıkan ilk gazete 1 Kasın 1831'de Takvim-i Vekayidir

1842 yılından başlayarak gazetelerde yazı yanında resim basma olanağı da doğmuş, basit düzeyde de olsa haberlere çeşitli resimler eklenmeye başlamıştır.

Bu çalışmalar sonucu 1969 yılında, ABD’deki dört üniversiteye ait ana bilgisayarlar telefon hatları üzerinden birbirine bağlanarak enformasyon alışverişi sağlanmıştı. Bu bilgisayarlar ve telefon hatları ile oluşturulan iletişim ağına ise “ARPANET” adı verilmişti.

ilk deneme yayını BBC’den yapılmıştı ve BBC’nin televizyon yayıncılığına geçişi, 1929’da sınırlı bir kitleye ulaşan ilk deneme yayınıyla başlamıştı.

Bu bağlamda basının dört normatif kuramı olarak Otoriter, Özgürlükçü, Toplumsal Sorumluluk ve Sovyet-Totaliter medya anlayışlarını tanımlayacağız.

Batı toplumunda 17. ve 18. yüzyıllarda gelişen ve akılcı düşünceyi eski, geleneksel, değişmez kabul edilen varsayımlardan, önyargılardan ve ideolojilerden özgürleştirmeyi ve yeni bilgiye yönelik kabulü geliştirmeyi amaçlayan düşünsel gelişimi kapsayan döneme 'Aydınlanma Çağı' denilmektedir.

Tarihsel gelişim açısından ayrıntılara bakılacak olursa, aydınlanma Çağı felsefesiyle bütünleşen 1789 insan ve Yurttaş Hakları Bildirisini uygarlık tarihine mal eden Fransız devrimcileri, düşünce ve iletişim özgürlüğü anlayışını vazgeçilmez, devredilmez temel hak ve özgürlükler arasında yer vermişlerdir.

İletişim bilimci Denis McQuail (1994), değişen toplumsal, ekonomik ve siyasal ortama bağlı olarak Basının Dört Kuramı’na iki yeni kuramın eklenmesi gerektiğini“Altı Normatif Medya Kuramı” açıklamasıyla ifade etmiştir.

Katılımcı Demokratik Kuram: Katılımcı Demokratik Kuram, yönetime katılmayı ve yukarıdan aşağıya bir örgütlenme ve iletişim yerine yatay, aynı düzeyde ve eşitlikçi bir anlayışın yerleşmesi fikrine dayandırmaktadır.

j. Herbert Altschull, 1984 yılında yayımlanan Agents of Power (Güç Temsilcileri) adlı kitabında Soğuk Savaş yıllarında yazılan Basının Dört Kuramı’nın artık geçerli olmadığı görüşüyle medya sistemlerine yeni bir açıklama getirmiştir.

Serbest Pazar (Kapitalist) Modeli: Serbest Pazar ya da Kapitalist Model'de gazeteciliğin amaçları gerçeği aramak, sosyal olarak sorumlu olmak, siyasi olmayan eğitici biçimde bilgi vermek, taraf tutmayarak insanlara hizmet etmek ve kapitalist öğretiyi desteklemek ve hükümeti gözetleyici şekilde hizmet etmek biçiminde sıralanmaktadır.

Marksist Model: Marksist Model gazeteciliğin amaçlarını şöyle tanımlar: Gerçeği araştırmak, insanları eğitmek ve siyasi anlamda tarafları açıklamak, sosyalist öğretiye destek isteyecek şekilde insanlara hizmet etmek, görüşlere şekil vermek ve davranışları değiştirmek.

Kısacası, medya çalışanları ve Basın Özgürlüğü Komisyonu tarafından geliştirilen ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra etkili olan Toplumsal Sorumluluk Kuramı; medyanın bilgilendirir, eğlendirir ve satarken aynı zamanda çatışmayı tartışmaya dönüştürmekle de görevli olduğunu öne sürmektedir.