HABERCİLİĞİN TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 16

Yazı kavramı, “sözü, şekillenmiş ve ortak anlam üretecek şekilde çizgilerle gösterme sistemi” anlamındadır.

Duygu ve düşüncelerin sözcüklerle ve kavramlarla ifade edilebilecek şekilde kayıt edilmesi biçimindeki yazı, M.Ö. 3000’lerde Mezopotamya’da, hemen sonra da Mısır’da ortaya çıkmıştır.

Papirüs: Eski Mısır’da, Nil kıyısında yetişen papirüs bitkisinin saplarından yapılan ve üzerine yazı yazılan kâğıttır.

Birbirinden bağımsız (oynar, müteharrik) harflerin bir araya getirilerek kelime ve satırların oluşturulduğu basımı ilk gerçekleştiren 1440’larda Almanya’da Johann Gutenberg’dir.

Osmanlı Devleti’nde Türkçe olarak çıkan ilk gazete 1 Kasım 1831’de Takvim-i Vekayi’dir. Bu gazete, Türk Basın Tarihi’nin başlangıç noktası olarak kabul edilmektedir.

Tefrika: Gazete veya dergilerde çıkan, birbirini tamamlayan yazılardan oluşan dizi (TDK Sözlük). Bir eserin uzun bir özetinin, parçalar ya da bölümler halinde gazetede yayımlanması.

Kuram, teori olarak da bilinir. Sistemli bir biçimde düzenlenmiş birçok olayı açıklayan ve bir bilime temel olan kurallar, yasalar bütünüdür.

Gazeteciler için en zor işlerden biri her gün meydana gelen milyonlarca olay ve bunlara ilişkin yazılan binlerce haber arasından belli sayıda haberi seçerek ve bunları belirli bir hiyerarşik sıra içerisinde düzenleyerek halka sunmaktır. Yayın organları her gün halka ülkede ve dünyada yaşanan en önemli olayların hangileri olduğunu ve hangi sorunların çözüm beklediğini sunarlar. Hangi sorunların daha önemli ve acil çözüm beklediğinden başlayarak daha az önemli konulara doğru uzanan bir sıralamadır bu. Konular ya da haberler arasındaki önemlilik sıralamasına yayın organlarında “gündem” adı verilir.

Ülkeyi ilgilendiren en önemli problemleri gündeme getirmek yerine başka konuları gündeme getiren yayın organları bu nedenle “suni gündem yaratmak” eleştirisiyle karşı karşıya kalabilir. Bu aslında ülkede daha önemli konular varken dikkatin başka yere çekilmesi ya da çekilmeye çalışılmasına yönelik bir eleştiridir.

Manşet: Gazetelerin ilk sayfasına en iri puntolarla konulan, genellikle gazetenin logosunun altında yayınlanan başlık

Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfasındaki gazetenin logosunun üzerinde kullanılan başlık.

“Sürmanşet haber” olağan üstü durumlarda tercih edilen, manşet haberden çok daha önemli haberlere karşılık gelir. Dolayısıyla geleneksel gazetecilik anlayışında normal bir günde sürmanşet haber uygulamasına gerek yoktur. Çünkü gazetenin en önemli haberi manşet haber olarak sayfada yer alacaktır. Ancak çok daha önemli gelişmelerin yaşandığı nadir durumlarda sürmanşet uygulamasına gidilir. Aslında sürmanşet uygulamasının geçmişine bakıldığında zorunlu ve pratik bir teknik uygulama olduğu da söylenebilir.

Bir gazete sayfası genellikle aralarında yaklaşık yarım santimetre ya da daha az boşluk bulunan dikey, yukarıdan aşağıya doğru uzanan kolonlar dikkate alınarak tasarlanır. Bu kolonların her birine “sütun” adı verilir.

İngilizce “portal” sözcüğü “ana kapı” anlamına gelir. Aynen gazetelerde olduğu gibi pek çok içeriği ya da bölümü bünyesinde barındıran; haber, köşe yazısı, video, bilgi, söyleşi, sohbet, eğlence, eğitim, ekonomi, finans, yaşam, spor, yemek, trend, kadın, TV, magazin, sinema, oyun, reklam ve arşiv gibi çeşitli bölümlerden oluşan web sitelerine haber portalı adı verilir.

ÖRNEK:

X1:haber başlığı…….2019 FİBA KADINLAR AVRUPA ŞAMPİYONASI’NDA SON DURUM

BASKETBOL-Spor / 29 Haziran 2019 / 09.05 /Güncelleme 1 saat önce

Servis-Bölüm        /Yayın tarihi/              saat  /Güncelleme

x6:……….haber içeriği:………Letonya ve Sırbistan’ın ortaklaşa düzenlediği 2019 FİBA Kadınlar Avrupa Şampiyonası’nın ikinci günü tamamlandı.

C Grubunda mücadele eden Türkiye ………………………………x6.

Multimedya Ses, görüntü, video, animasyon, grafik, canlandırma vb. öğeleri birleştiren bilgisayar ortamı.

Dünyada en çok bilinen basın sınıflandırma sistemlerinin başında Siebert, Peterson ve Schramm'ın ilk basımı 1954 yılında yapılan Basının Dört Kuramı adlı çalışması gelir. Burada belirtilen kategoriler otoriter, özgürlükçü, toplumsal sorumluluk ve sovyet-totaliter şeklinde dilimize çevrilebilmektedir.

Haber öğeleri şöyle tanımlanabilir:

Bu örnek haberde tüm haber öğelerine ilişkin sorulara bir şekilde yanıt verilmiştir. Ancak kimi zaman bu öğelerin tamamı karşılığını bulmaz. Bir haberde haber öğelerinden biri ya da birkaçı bulunmuyorsa bu tür haberlere “eksik haber” adı verilir.

Zıtlık İfade Eden Giriş:

Haber tanımlarında “köpeğin insanı ısırması değil ama insanın köpeği ısırması haberdir” denir. Dolayısıyla her gün karşılaşılan olaylar habercilikte “rutin” olarak görülür ve haber değeri düşük bulunur. Sıra dışı, farklı, nadir, beklenmedik, şaşırtıcı şeyler her zaman daha fazla haber değerine sahiptir. Bu bağlamda bir olayda alışık olunanın dışında bir durumun varlığı ön plana çıkartılarak habere giriş yapılabilir. Şu örnekler incelenebilir:

Doğrudan Anlatım:

Diğer cümle ve yüklem türü ise haber kaynağının sözlerinin kelimesi kelimesine; yani olduğu gibi aktarılmasına dayanan, aktarılan sözlerin aktaran kişinin adı belirtilerek tırnak içinde yazıldığı “doğrudan anlatım” tekniğine dayanır. Bu teknikte kullanılan yüklemler daha çok şunlardır: “dedi”, “şunları söyledi”, “şöyle konuştu”, “diye konuştu”, “diye kaydetti”, “şu açıklamada bulundu”, “ifadesini kullandı”. Yüklemlerin koyu olarak yazıldığı şu cümleler incelenebilir:

Toplumsal sorumluluk kuramında "hayati önemdeki sosyal konularda ve özel haklara ciddi tecavüzler" yasaklar dahilindedir.

Platon ya da İslam dünyasında Eflatun olarak bilinen, gerçek adı Aristokles olan antik klasik yunan filozofu, batı dünyasındaki ilk yüksek öğretim kurumu olan Atina Akademisi'ni kurmuştur. Sokrates'in öğrencisidir. Aristo da Platon'un öğrencisidir. En önemli eseri "Devlet"tir.