HABERCİLİĞİN TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 12

Medya içeriğinin hazırlanmasını ve yayınlanmasını etkileyen çeşitli unsurlar vardır. Bunlardan biri de yayın organındaki sorumlu kişilerin tecrübeleri, siyasi görüşleri ve bakış açılarını yansıtan bireysel unsurlardır. Örnekte de bir kuruluşa yakınlık bu kapsamda değerlendirilebilir. Doğru cevap C' dir.

İyi bir haber başlığında olması gereken çeşitli özellikler vardır. Bunlardan bazıları okuyucunun ilgisini çekmesi, haber unsurlarını içermesi, kısa ve anlaşılır olması, haber metni ile çelişmemesi ve habere yorum getirmemesi olarak sıralanabilir. Dolayısıyla iyi bir haber kurumsal bir yorum içermemelidir. Doğru cevap C' dir.

“Sürmanşet haber” olağan üstü durumlarda tercih edilen, manşet haberden çok daha önemli haberlere karşılık gelir. Dolayısıyla geleneksel gazetecilik anlayışında normal bir günde sürmanşet haber uygulamasına gerek yoktur. Çünkü gazetenin en önemli haberi manşet haber olarak sayfada yer alacaktır. Ancak çok daha önemli gelişmelerin yaşandığı nadir durumlarda sürmanşet uygulamasına gidilir.

İyi bir haber ne, nerede, neden, nasıl, ne zaman ve kim (5N1K) sorularına yanıt vermelidir. Olayın kahramanının veya bilgi veren kişilerin kimler olduğunu ele alan kim sorusu burada define arayan pilotu da vurgulamaktadır. Doğru cevap E' dir.

Radyo ve televizyon haberciliğinde en önemli haberler, ana haber bültenlerinde ya da ara haber bültenlerinde ilk ya da en önce verilen haberlerdir. “İlk haber” bültenin en değerli, en önemli haberine karşılık gelir. ayrıca gazetede bir habere ayrılan yerin oranı gibi bültende de bir konuya “ayrılan süre” o konunun önemliliğinin bir göstergesidir. Öte yandan farklı yayın politikaları çerçeve- sinde kimi farklı uygulamaların dikkat çektiği de belirtilmelidir. Yalnızca Türkiye’de de değil, pek çok ülkede farklı yayıncılık anlayışları mevcuttur. Bu bağlamda örneğin magazin haberlerine ağırlık veren bir yayın organında bültenin ortalarında ya da sonlarında yer alan bir magazin haber, ilk haberden daha geniş (uzun süre) yer bulabilir. “Protokol haberciliği” anlayışında da farklı bir durumla karşılaşılır. Bu yayın anlaşıyında en önce, protokolde ilk sırada yer alan kurum ya da kişinin haberi, ardından protokol sırasına göre diğerlerinin haberlerine yer verilir. Siyasi partilere ilişkin haberlerde uygulanan bir başka yaklaşımda partilerin “oy oranı” esas alınır. Bu çerçevede her bir siyasi partiye ya da liderine son seçimde almış olduğu oy oranında süre tanınır. Dolayısıyla bültende hangi haber ya da haberlerin hangi sırada yer bulacağına ilişkin farklı yayın anlayışlarının varlığından söz edilmelidir.

Haberde haber kaynağının söylediği önemli, ilginç yada çarpıcı bir söz öbeğinin haber girişinde kullanıldığı haber giriş tekniği alıntı giriş olarak bilinir. Doğru cevap D' dir.

Haber sunumunda doğrudan okurla konuşur gibi bir girişin yapıldığı haber girişi okur/izleyici adresli giriş olarak bilinir. Doğru cevap C' dir.

Akşam saat 18-23 aralığında yer alan akşam haberlerinin sunumunda konuşma dili tekniği kullanılmaktadır. Doğru cevap A' dır.

Ana başlığın altında yer alan, başlığı açıklayan özellikte ve tam bir cümle yapısında olan haber özeti ya da girişi niteliğinde de olan ifadeler alt başlıklar ya da sayfa spotlarıdır. Bunlar ana ve üst başlığa göre daha küçük ama haber metnine göre daha iri puntolu harflerle dizilir. Seçilen karakterler genellikle basık koyu renk veren harflerdir.

İkinci yada üçüncü tür anlatım cümlelerinin aktarılmasında dolaylı anlatım kullanılır. Bu durumda söylenenlerin anlamını değiştirilmeden muhabir içeriği kendi sözcükleriyle özetler. Soruda verilen meteoroloji uyarısı da buna örnektir. Doğru cevap B' dir.

Haber kaynağının sözlerinin kelimesi kelimesine; yani olduğu gibi aktarılmasına dayanan, aktarılan sözlerin aktaran kişinin adı belirtilerek tırnak içinde yazıldığı haber içeriği doğrudan anlatım yapısı olarak adlandırılır. Doğru cevap A' dır.

İyi bir haber başlığının nasıl olması gerektiğine ilişkin belli başlı noktalar üzerinde durulacak olursa özetle şunlara dikkat edilmesi gerektiğinin altı çizilebilir:

Bir haberi oluşturan temel unsurlar “5N1K” formülünde ifadesini bulan ve haber öğeleri olarak da bilinen altı sorunun yanıtından oluşur. Dolayısıyla bir haberi yazmadan önce muhabirin bu soruların yanıtlarını mutlaka toplamış olmalıdır. Yaptığı görüşmeler, sorduğu sorular ve araştırmalarla muhabirler “bilgi toplama” aşamasında temel olarak şu sorulara yanıt ararlar:

Ne? Ne oldu? Konu ya da olay nedir?

Kim? Olayın/konunun kahramanları kimdir? Bilgi veren kişiler kimlerdir? Hangi kurumlardır?

Nerede? Olay nerede gerçekleşmiştir? Olayın meydana geldiği ya da konunun geçtiği yer neresidir?

Ne zaman? Olay ne zaman yaşanmıştır? Açıklama ne zaman yapılmıştır? Konu ne zaman ortaya çıkmıştır?

Neden? Olayın nedenleri neler? Konunun nedenlerini ortaya koyan görüşler nelerdir? Nedene iliş- kin ipuçları nelerdir? Kesin neden belli olmuş mudur?

Nasıl? Olay nasıl gerçekleşmiştir? Konu nasıl meydana gelmiştir?

Aynı tür olay ya da konuların söz konusu ol- duğu ya da tekrarlandığı durumlarda genelleyici girişte bulunulabilir. Böylece okurun daha önceki olayları hatırlaması ve ilişki kurması sağlanabilir.

Haberde “ne zaman” sorusunun yani zaman unsurunun öne çıktığı durumlarda en fazla başvurulan haber yazma tekniği “kronolojik dizi” ya da “kum saati tekniği” adıyla biliniBu teknikle yazılmış futbol, basketbol ya da hentbol gibi spor karşılaşmaları, okuyucunun karşılaşmayı izlemeden, sanki izliyormuş gibi hissetmesini ve önemli anlarda neler olduğunu öğrenmesini sağlar.

Haber yazma tekniklerinin “kral tahtı”nda “Ters Piramit Tekniği” yer alır. Çünkü yazılı ya da okumaya dayalı gazete, dergi, internet ya da bu yayınlar için haber üreten ajans haberciliğinde en pratik ve en kullanışlı yazım tekniği ters piramittir. Bu teknikte habere yönelik bilgilerin haber değerine göre, en önemliden daha az önemliye doğru hiyerarşik bir sıralanması öngörülür. Genellikle haberin girişinde “özetleyici giriş tekniği” ile yazılmış bir giriş bulunur. Haberde en önemli bilgiler özet bir şekilde bu girişte sunulur. Ardından ikinci, üçüncü ve dördüncü derecede önemli olan ne varsa farklı paragraflar halinde sıralanır. Bu haliyle haber yapısının önemin büyüklüğüne göre “ters dönmüş bir piramidi andırdığı” söylenebilir.

Haber kaynaklarının verdiği bilgi ya da yaptığı açıklamaların ha- ber metninde aktarılmasında kullanılan ilk teknik, söylenenlerin anlamını değiştirmeden muhabirin kendi sözcükleriyle özetleyerek anlatmasına dayanır. “Dolaylı anlatım” tekniğinde esas olan söylenen sözdeki yargıyı değiştirmeden, anlamı bozma- dan ne söylendiğini ifade etmektir. Bu tür cümleler genellikle “açıkladı, söyledi, belirtti, kaydetti, ifade etti” gibi yüklemlerle biter.

Muhabirin kendi gözlem ya da tanıklığına da- yalı olarak bir konu ya da olayın anlatıldığı ifadelerde genellikle neler olup bittiğine ilişkin; yani bir durum ya da eyleme ilişkin cümleler kurulur. Bu cümlelerde geçmiş, şimdiki zaman ya da geleceğe ilişkin bilgi verilebilir. II ve III numaralı cümleler konu anlatımına; I ve V numaralı cümleler dolaylı anlatıma; IV numaralı cümle ise doğrudan anlatıma örnektir.

Normatif kuramlar kural koyucu kuramlardır. Eş deyişle ideal olarak belirlenmiş ve olanı / olması gerekeni ortaya koyan ya da açıklayan subjektif kurallar bütünüdür. Doğru cevap A'dır.

Dünyada “en çok bilinen” basın sınıflandırma sistemlerinin başında Fredrick Siebert, Theodore Peterson ve Wilbur Schramm’ın ilk basımı 1954 yılında yapılan Four Theories of the Press (Basının Dört Kuramı) adlı çalışması gelir. Doğru cevap B'dir.