HABER YAZMA TEKNİKLERİ

Muhabir kendine haberde yanıtsız bırakılmış sorular soruyorsa bu durum eksik bilgi denetimi yaptığını göstermektedir.

Örnekte verilen durum bir gazetecinin aklının emrettiği doğrulara her zaman uyarsa ve eğer bu doğrular her yerde ve zamanda geçerli olursa, bu durum ödevci ahlak anlayışına göre geçerli bir kavram olarak açıklanmaktadır.

Gazetecilik mesleğine ilişkin ilk tartışmalar 17.yüzyılda görülmüş, basın özgürlüğü, sansür ve bu alandaki hukuksal düzenlemelere ilişkin tartışmalarla birlikte gelişim göstermiştir.

Verilen örnekte vatandaş koruyucusu anlamına gelen İsveççeden türemiş ombudsmanlık mesleği anlatılmaktadır.

Gazetecinin görev ve ilkeleri arasında bilgiyi belli bir durumun, olayın ve şahsın çıkarlarına göre kullanmak yer almamaktadır.

Üzüntü, sıkıntı, tehlike, yıkım, felaket ya da şok halindeki insanlar söz konusu olduğunda gazetecinin olaya yaklaşımı ve araştırması insani olmalı ve duygu sömürüsünden kaçınmalıdır.

Özel bir mekan olarak kabul edilen evin sınırlarının medya tarafından ihlali söz konusudur. Bu durum ABD anayasasının 4.maddesine göre mahremiyet hakkının ihlali olarak değerlendirilmektedir.

Kriz haberciliğinden öncelikli beklenti, olay yerine giden ilk olmak, olayı anında takip etmek, görüntü alabilmek ve bilgiyi hızlıca kamuoyu ile paylaşmaktır.

1912 yılında Kuzey Atlantik Okyanusunda batan ve tarihin en büyük deniz felaketlerinden biri olarak geçen Titanik gemisinin telsiz operatörüne The New York Times gazetesinin ödediği 1000 dolarlık çek paralı haberciliğin başlamasını sağlamıştır. Soruda verilen örnek, Titanik olayı gibi paralı gazeteciliğe örnek gösterilebilir.

Haberde yanlış anlaşılmaların önüne geçebilmek ve güvenilir bir haber verebilmek için haber yazma sürecinde taslak metin oluşturulduktan sonra denetim ve doğrulamanın yapılması gereklidir.

E seçeneği dışındaki seçenekler yanlış bilgi denetimi sürecinde dikkat edilmesi gereken unsurları oluşturmaktadır. Haberde kulaktan dolma söylentilere kesinlikle yer verilmemelidir. Bir başka deyişle, haber metni herhangi bir kuşkuya ihtimal vermemelidir.

Haber yazma sürecinde okunurluk ve anlaşılabilirliğin yüksek olması için D seçeneği dışındaki seçeneklerde yer alan ifadelerin yapılmaması gereklidir.  Haberin kolay okunan bir metin olması için cümlelerdeki kelimelerin 21 kelimden az olmasına, haberin kısa ve basit cümlelerden oluşmasına, az harfli ve az kelimeli cümlelerin tercih edilmesine dikkat edilmelidir.

Doğru cevap basın meslek ahlakıdır. Öz denetim basının kendi kendini denetlemesidir. Ombudsmanlık ise okuyucuların yayına yönelik şikâyetlerini yayın organı yetkililerine bildirerek vatandaşı korumak anlamına gelmektedir. Yararcı ahlak anlayışı haber yaparken haberin doğuracağı sonuçların önceden düşünülmesidir. Ödevci ahlak anlayışı gazetecilik mesleğinde her zaman doğruların yazılması ve etik değerlere uyulması ile ilgilidir.

E seçeneği dışındaki seçenekler haberde özel yaşama müdahale edilmemesi için yapmaktan kaçınılması gereken ifadelerdir. Rüştünü ispat etmemiş kişilerin hikâyelerine basın tarafından para ödenmemelidir.

Habercilikte gizli kamera elde edilecek bilgi çok büyük bir öneme sahipse, yaşamsal bir kamu çıkarı söz konusuysa ya da halkı önemli bir zarardan koruyacaksa kullanılabilir.

Paralı habercilik, habercinin para ya da hediye karşılığı bilgi satın alması ya da haber yapmasıdır. Yukarıdaki ifadeler paralı haberciliğin özelliklerini yansıtmaktadır. “Off the record” gizlilik kaydıyla verilen bilgidir ve gizli kalması kaydıyla verilen bilgilerin habere konu edilmemesi gerekir. Özel yaşama müdahale, özel hayatın gizliliğine saygı göstermemekle ilgilidir. Kriz haberciliği kriz durumlarında kamuyla kesintisiz bir iletişim içinde bulunmayı gerektirir. Bilgilerin gizlice yayınlanması gizli kamera kullanma, dinleme yapma, fotoğraf çekme gibi yöntemlerle haber toplamak ve yayınlamakla ilgilidir ancak etik anlamada özel yaşama müdahale olarak değerlendirilir.

Diğer seçeneklerdeki ifadeler kriz durumlarında bir habercinin yapmaması gereken unsurlardır. Kriz durumlarında kamuoyu gerçek ve doğru bir biçimde bilgilendirilmelidir. Sansasyonel bilgi aktarımı yapılmamalıdır. Aşırı şiddet ve felaket görüntüleri yayınlanmamalı ve korku, panik, endişe yaratılmamalıdır. Güvenlik güçleri ve ilk yardım ekiplerinin çalışmalarına engel olunmamalıdır.

Medya patronlarının başka alanlardaki özel çıkarlarını korumak ya da geliştirmek için yayın organlarını kullanması dürüstlük ve tarafsızlık adına etik bir tartışmaya dönüşür. Paralı habercilik habercinin para ya da hediye karşılığı bilgi satın alması ve haber yapması ile ilgilidir. Medyada ön plana çıkmak isteyen baskı grupları ve politikacılar gazeteciler için görkemli ziyafetler düzenlemekte ve hediyeler vermektedir. Reklam, yayın kuruluşlarının ayakta kalabilmesi ve varlıklarını sürdürebilmeleri için gereklidir. Ekonomik sıkıntısı bulunmayan yayın organları daha bağımsız olabilecektir.

İlk okumada yapılması gereken taslak hali yazılan haber metninin baştan sona okunmasıdır.

Yazılan haber metninin denetlenmesi ve doğrulanmasında “son okuma” aşamasından sonra gelen aşama “geri bildirimin takip edilmesi” aşamasıdır. Bir muhabir için haberin yazılıp haber merkezine gönderilmesi ile haber yazma süreci tamamlanır ancak iletişim sürecinin tamamlanabilmesi için habere gelecek geri dönüş ya da tepkilerin de takip edilmesi gerekmektedir.