HABER YAZMA TEKNİKLERİ

Her yazının bir başlangıcının olması gerektiğinden, ajans haberciliğinde, devam eden olaylara ilişkin haberlerde “B yazısı Tekniği” (Beginning-Başlama /Giriş) kullanılır. Bu teknikte habere bir giriş yazılır ve sonra yazıya devam edilir.
Ardından olay gelişip de daha cazip bir giriş yazısı yazılabilme olasılığı ortaya çıkınca, yeni bir giriş yazılarak bu yayınlanır. Bu şekilde parça parça hazırlanan yazılar (özellikle siyasi toplantılar, duruşmalar vb.) “ARKASI VAR”, diye işaretlenir, sonraki yazılar da “1’inci GİRİŞ”, “2’nci GİRİŞ”, “3’üncü GİRİŞ” diye belirtilir.

Hipermetin: İnternet ortamındaki bilgi ya da haber, doğrusal olmayan hiyerarşik bir yapıda bulunur ve bunlar arasında oluşturulan bağlarla sayfalara, görüntülere ulaşılabilir.

Yöndeşme: Yöndeşme (convergence), yalnızca içeriğin üretim, dağıtım ve tüketiminde yeni yollar sunan teknolojik bir olgu olmadığı, aynı zamanda medya ekonomisiyle ve düzenleyici yapılarla yakın ilişki içinde olduğunu tanımlamaktadır. Yöndeşme, yeni bir medya manzarasının ortaya çıkmasının temelinde yer alan teknolojik, düzenleyici ve endüstriyel değişimlerle; politik ve sosyo-kültürel bağlamdaki değişimlerin birleşiminin bir sonucudur.

Basın bültenleri, kurumların medyaya açılan yüzüdür. Bu nedenle hazırlanması ve haber merkezlerine ulaştırılması, ayrı bir habercilik tarzını oluşturur. Basın bültenleri, belirli bir formatta yazılır. Çoğunlukla kişileri, kurumları ya da etkinliklerle ilgili duyuruları konu alır. Temelde medyada görünür olma amacı taşıyan basın bültenleri, bülten içeriğindeki konunun yayın içeriklerinde haber ya da köşe yazısı olarak işlenmesi ve kamuoyunun dikkatinin bu istendik yöne çekilmesi amaçlarını taşır. Doğru hazırlanmış bir basın bülteni, istendik hedef kitleye mesajın doğru ve etkili bir şekilde iletilmesi anlamında değerli bulunur.

Genel olarak bir basın bülteni; başlık, giriş, gövde, görseller ve sonuç (kapanış)
bölümlerinden oluşan bir haber metnidir. Standart bir basın bülten 300 ile 800
arası kelime arasında uzunluğa sahiptir.

Haber kaynakları arasında yerel yönetimlerin hiç şüphesiz önemli bir payı vardır.
Özellikle de yerel yayın kuruluşları için yerel yönetimlerden gelecek haberler çok daha değerlidir. Haber değerleri anlamında “coğrafi yakınlık” bu tür haberleri daha önemli kılar. Bir muhabirin yerel yönetimler ile ilgili haber yazarken, yerel yöneticilerin yaptığı etkinlikleri izlemesi ve bunlarda bazı unsurları göz önünde bulundurması gerekir.

Açıklayıcı ekonomi öyküleri: Ekonomi aktörlerinin ulusal ve uluslararası ekonomik gelişmelerin işletmeler üzerindeki etkilerine ilişkin görüşleri; yerel sanayi ve işletme yöneticilerinden lider konumunda bulunanların ekonomi, ekonomi politikaları, para piyasaları, ihracat,  ithalat, vergi gibi konularına ilişkin görüşleri, haber haline getirilebilir.

Medya mensuplarının izlemesinin sakıncalı olabileceği bir kısım arama
ve tarama faaliyetlerine medya mensupları davet edilmez. Bunun yerine, eylem
gerçekleştirilirken polis kameralarının kaydettiği görüntüler ve gerekli bilgileri
içeren basın bülteni olayın ardından yayın organlarına ulaştırılır.

Haber içeriğinin magazinleştirilmesi ise habere konu olan olaydaki asıl unsurun bir yana bırakılarak, ikincil ve belki üçüncül önemdeki unsurların öne çıkarılmasına karşılık gelir. Siyasal, ekonomik ya da toplumsal nitelikli ciddi haber konularının, haberdeki daha az önemdeki unsurların öne çıkarılarak eğlenceli bir şekilde sunulması bu şekilde tanımlanır. Örneğin, bir siyasi parti başkanının yaptığı basın toplantısında söylediğinin değil de giydiği takım elbisenin kumaşının ve markasının öne çıkarılması, “haberi magazinleştirme çabası” olarak yorumlanır.

Haber ajansları; medya kuruluşları ile hızlı haber alma gereksinimi duyan kamu ya da özel sektör kuruluşlarına, amaçları doğrultusunda olayları izleyerek, bunları tarafsızlık, doğruluk ve hızlılık ilkelerine bağlı kalarak değerlendirmeye tabi tutan ve sonra da edindiği bilgileri çeşitli yol ve yöntemlerle, en geniş şekilde abonelerine ulaştıran kuruluşlardır. Ajanslar; gazete, dergi, radyo, televizyon ve internet sitelerine; yerel, ulusal ve uluslararası haberlerle birlikte, bunlarla ilgili fotoğraf ve video görüntüsü de sağlamaktadırlar. Başka bir deyişle ajanslar, haber satıcıları olup haber ve diğer yan ürünlerini (fotoğraf, video vb.) sözleşmeler yaparak belirli bir ücret karşılığı abonelerine satmaktadırlar. Ticari kuruluş olarak gelirlerini abonelerinden aylık, yıllık gibi periyotlarla aldıkları ücretlerden elde etmektedirler. Genel olarak ajanslar haberlerini internet bağlantısı üzerinden abonelerine ulaştırmakta ve aboneler de kendilerine verilen şifrelerle, ajansın web sitesi üzerinden haberleri alabilmektedirler. Haber ajansları, ürettikleri haberleri yalnızca medya kuruluşlarına dağıtmakla kalmazlar; ajansa abone olan resmi ya da özel sektör kuruluşları, sivil toplum örgütleri, meslek odaları ya da dernekler gibi hızlı haber alma ihtiyacı içerisindeki tüm kişi ve kurumlar ajanslarla abonelik sözleşmeleri yapabilmektedirler.

Ajans haberleri, hızlılık, doğruluk, tarafsızlık ve ayrıntıdan oluşur. Ajanslar, toplayıp değerlendirdikleri haberleri, en hızlı şekilde; yani en kısa sürede abonelerine ulaştırmak işini yerine getirirler. Medya kuruluşları, genel olarak, yayın politikaları çerçevesinde habere yön verebilmektedirler. Ancak ajans
haberlerinde, farklı görüşlere sahip abonelere haber sağlandığı için, haberlerin yazımında tarafsızlığı en üst düzeyde sağlamak gerekmektedir. Ajanslarda üretilen haberler, her türlü görüş, anlayış ve tutumdaki medya kuruluşlarına ulaştırılacağından, mutlaka doğru ve tarafsız bir şekilde sunulmalıdır. Aksi halde ajanslar birçok medya kuruluşuna haber dağıttığı için, doğru olmayan bir ifadenin birçok iletişim aracında yayınlanması sorunu ortaya çıkacaktır. Bu nedenle ajanslarda hızlılık kadar, haber içeriğinin doğruluğu da en fazla önem gösterilen unsurlar arasındadır. Ajans haberciliğinde, bitmiş ya da süren bir olayı en kısa zamanda ve doğru bir şekilde abonelerine duyurmak büyük önem taşımaktadır. Ayrıca ajanslar haberlerini ayrıntılı vermek zorundadır. Ayrıntı, medyanın haberi kullanımında daha kolay çalışmasını sağlamaktadır. Bu amaçla örneğin, haberin yetkililerden teyit edilen kısmı abonelere duyurularak, diğer gelişmeler daha sonraki ilavelerle yeni bir haber olarak da iletilebilmektedir. Bu doğrultuda, ajans haberleri, “gelen en son haber en yeni haberdir” mantığına göre akmaktadır. Son gelen önemli haberler “Flaş” anonsuyla verilmektedir. Ajans haberleri; “ilk yayın”, sonraki gelişen durumlara göre “ek”ler ya da “arkası gelecek” şeklinde belirtilerek birbirini takip eden gelişmeler zinciri içinde abonelere duyurulmaktadır.

İnternetin herkese yayım yapabilme imkânı vermesiyle, örgütsel bir yapıya sahip gazeteler ile birlikte, kişilerin kendi çabalarıyla oluşturdukları kişisel haber siteleri de ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla internette haber yayımcılığı yapan haber sitelerinin pek çoğunun, muhabir kadrosundan ve haber merkezi yapısından yoksun olduğu söylenebilir. Haber sitelerinin çoğu, abone olunan haber ajanslarından gelen haberlerden seçilenlerle birlikte, diğer haber siteleri ile gazetelerin sitelerinden derlenen haberlerin yeniden yayımını yapmaktadır. Bu süreçte, haber sitelerinde, internet editörleriyle haberlerin derlenmesi, yazılması ve yayımlanması sağlanmaktadır. İnternet editörü, internetteki haber siteleri için, haber ajansları ile diğer sitelerden haber derleyen ve bu haberleri düzenleyerek yeniden kurgulayan ve sitede yayıma koyan kişi. Bu çerçevede, internet haber sitelerinde, yoğun bir araştırmaya, görüşmeye dayalı özel haber dosyaları ortaya çıkarabilmek -şimdilik- yapılan işler arasında görünmemektedir.

Etkileşimlilik: İnternetteki sayfalarda yer alan haberler, insan veya makine olarak bir etkileşim ortamı sunmaktadır. İnternet kullanıcıları, haberlere ilişkin yorum yazarak aktif etkileşim gösterebildikleri gibi, bir haberi kaç kişinin hangi yerden bağlanarak okuduğu ve ne kadar süre sayfada kaldığı, bu sayfadan hangi sayfaya geçtiği gibi sanal izler bırakarak pasif ve sistem dışı bir etkileşim de gösterebilmektedir. 

İsteğe göre değiştirmek ve kişiselleştirmek: İçeriği ve sunumu, bireysel ihtiyaç ve isteklere göre şekillendirmek olanağı sunmaktadır. İnternet gazeteciliğinde tüm bu unsurları kapsayan süreçtir. İnternet gazeteciliğinde hareketlilik vardır. Teknoloji değişmekte ve gazetecilik kavramı ve tanımı da buna göre şekillenmektedir.     

Çoklu ortam: İnternet ortamında, yazı, ses, görüntü birlikte kullanılarak çoklu içerik ortamı kullanımına olanak sağlamaktadır.                                               

Yöndeşme, yeni bir medya manzarasının ortaya çıkmasının temelinde yer alan teknolojik, düzenleyici ve endüstriyel değişimlerle; politik ve sosyo-kültürel bağlamdaki değişimlerin birleşiminin bir sonucudur.                                         

Hipermetin: İnternet ortamındaki bilgi ya da haber, doğrusal olmayan hiyerarşik  bir yapıda bulunur ve bunlar arasında oluşturulan bağlarla sayfalara, görüntülere ulaşılabilir.

Dergi haberciliği, gazete ve televizyon haberciliğinden ayrı olarak, “zaman kısıtlılığı olmayan” bir  habercilik türüdür. Bu nedenle dergi haberciliği; günlük haberciliğin rutin, detaylı bilgi içermeyen ve acil sunumu dışında olarak; daha ayrıntılı, geçmişi de kapsayan ve derinlemesine incelemelerle doğru bilgi aktarımı sağlayan, farklı bakış açılarıyla haberin sunulmasını sağlayan bir yapıya sahiptir. Dergiler, gazetelere göre daha fazla “bilgilendirici” içeriklidir. Haberleri, gazete ve televizyonların ele aldığı biçimin dışında farklı yönleriyle ele alarak anlatır ve açıklarlar.

Derginin haber dili, günlük rutin haberciliğin sert diline karşın, öyküleyici anlatıma sahiptir. Okurla, “siz”li “biz”li olabilen, okurunu anlayabilen ve onunla bağ kuran bir haber dili kullanarak, okurla daha sıcak ilişki kurabilmektedir. Bu nedenle dergi haberciliğinde gazeteciliğin en yaygın kullanılan haber yazma tekniği olan ters piramit tekniği yerine, uzun konuların öykü tadında yazılmasına imkan veren diğer haber yazma teknikleri daha çok tercih edilir. 

    Dergilerde çoğunlukla farklı hayat hikayeleri, yaşanmışlıklar ve farklı dünyalar dile getirilir. Dergi haberciliği daha çok öyküsel bir dille ve yalın bir anlatımla sunulur. Dergilerde, en karmaşık konular bile bir bütünlük içerisinde ve en yalın dille öykülendirilmektedir.                                                                  İnsanların beklentilerinin çeşitlendiği ve insanların daha özel alanlara yönelik yayınlara yöneldiği günümüzde dergiler, okurların bu isteklerine daha kolay yanıt verebilmektedir. Bunda etken rol oynayan unsur ise dergilerdeki haberlerin daha kolay ve öykü tarzında sunulmasında bulunmaktadır.         Dergiler bireysel amaçlara daha fazla uyum göstermektedir. Bu nedenle kişisel ilgilere yönelecek ve okuru daha fazla kapsayacak şekilde, özelikle de haberi öyküleştirerek verilmesi yönünde bir biçim uygulanmaktadır. Dergilerde haber, bir yaşam biçimi şeklinde ve bir eylem sürecinde işlenerek aktarılır.

Halkla ilişkiler çalışmaları içinde, kurumların medyayla ilişkilerinde basın bültenleri  önemli bir yer tutar. Basın bültenleri, kurumların medyaya açılan yüzüdür. Bu nedenle hazırlanması ve haber merkezlerine ulaştırılması, ayrı bir habercilik tarzını oluşturur. Basın bültenleri, belirli bir formatta yazılır. Çoğunlukla kişileri, kurumları ya da etkinliklerle ilgili duyuruları konu alır. Temelde medyada görünür olma amacı taşıyan basın bültenleri, bülten içeriğindeki konunun yayın içeriklerinde haber ya da köşe yazısı olarak işlenmesi ve kamuoyunun dikkatinin bu istendik yöne çekilmesi amaçlarını taşır. Doğru hazırlanmış bir basın bülteni, istendik hedef kitleye mesajın doğru ve etkili bir şekilde iletilmesi anlamında değerli bulunur.

Uzman ya da toplumun sevdiği, değer verdiği bir kişinin, bir topluluk önünde yaptığı söylev, konferans, seminer, basın toplantısı gibi bilimsel ya da kurumsal  etkinliklerin haber olarak yazımında, genellikle ters piramit tekniği kullanılır. Ters piramit habercilik tekniği bu ünitenin ''Ajans haberlerinin genel ilkesinde anlatılmıştır.

Konferans, sempozyum ya da panel gibi toplantılarda yapılan oturum ya da konuşmalarda dile getirilen ifade ya da tartışmalar, tümü için geçerli olmasa da, kamuoyu açısından pek çok biçimde haber değeri taşıyabilir. Özellikle toplumsal ya da siyasi konulardaki toplantılarda dile getirilen görüşler, ortaya konulan veri, bulgu ya da sonuçlar, dikkat çekilen noktalar önemli haber konuları olarak yazılabilir.  

Birkaç konuşmacıyı bir arada içeren haber metninde, birden çok ara başlık kullanmak okuyucuyu rahatlatır. Bununla birlikte, genel olarak konunun karıştırılmasının önlenmesi açısından, birkaç konuşmacının konuşmalarından alıntılar yapmaktan ve çoklu konulardan sakınmak iyi olacaktır. Bu tür haber metinleri, söylenen sözlerle kurulur ve çok sayıda söze, alıntıya yer verilir

Kültür ve sanatla ilgili haberler; konserler, sanat sergileri, sinema, tiyatro gösterileri, yeni çıkan kitap, yeni çıkan albümler, en çok satan eserler, vizyona giren filmler, yeni sahnelenen tiyatro eserleri, sanatçıların hayat öyküleri gibi konulardan oluşmaktadır. Bu tür haberler, gazetelerde, diğer haberlerden bağımsız sayfalarda verilirken, radyo ve televizyonda bültenlerinde, haberin önemine göre alt sıralarda yer bulabilmektedir. Ancak radyo ve televizyonlarda kültür ve sanatla ilgili bağımsız program kuşakları da yayınlanmaktadır.
Kültür ve sanat haberciliği geniş bir bilgi birikimi gerektirmektedir. Bu haber türü; edebiyat, arkeoloji, sanat tarihi, antropoloji, müzik, sahne sanatları, plastik sanatlar, sinema, yayıncılık gibi alanlarda bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir. Kültür - sanat muhabirinin her şeyi bilmesi zorunlu değildir; ancak ilgili alanlarda temel bilgi birikiminin olması, haber konuları ortaya çıkarmasında ve ilgi çekici haberler yazmasında önemlidir.

Kültür ve sanat muhabirleri, diğer alanlarla ilişki bulunmasından dolayı, her alana yönelik bilgi sahibi olmalıdır. Ancak belli bir alanda uzmanlaşmak yararlı olacaktır. Muhabir, kültür-sanat etkinliklerini yakından takip etmeli ve bunları kaçırmamalı, sergilere, müzelere ve konserlere ilgi duymalıdır.

Ajanslarda üreti­len haberler, her türlü görüş, anlayış ve tutumdaki medya kuruluşlarına ulaştırıla­cağından, mutlaka doğru ve tarafsız bir şekilde sunulmalıdır. Aksi halde ajanslar birçok medya kuruluşuna haber dağıttığı için, doğru olmayan bir ifadenin birçok iletişim aracında yayınlanması sorunu ortaya çıkacaktır. Bu nedenle ajanslarda hızlılık kadar, haber içeriğinin doğruluğu da en fazla önem gösterilen unsurlar arasındadır.