HABER YAZMA TEKNİKLERİ

Güncel haberlerin sunumunda piramit tekniği yaygın bir kullanıma sahip olmasa da gazetelerin ekleri ve hafta sonları yayımlanan kimi uzun haberlerde piramit tekniği uygulanabilir. Bununla birlikte piramit tekniği, daha çok dergi haberciliğinde tercih edilen bir yazım tekniğidir. Çünkü piramit tekniği daha çok güncel olmayan, yeterli zamana sahip okura seslenen, haberin yayımlanacağı yer ya da süreye ilişkin bir kısıtlama bulunmayan yayın organlarında daha çok kullanılır.
Haber dilindeki ayrıntıdan başlayan renkli anlatım nedeniyle piramit tekniğine “renkli yazım tekniği” adı da verilmektedir. Genellikle ilgi çeken konuların,
mizah, yenilik, ilginçlik ve nadirlik unsurlarını içeren haberlerin yazımında piramit tekniğinden yararlanılmaktadır.

“Wall Street Journal Tekniği” olarak geçen bu haber yazma biçimi; bir kişiye, bir an’a ya da olaya odaklanan giriş cümlesiyle başlar. Giriş alıntı giriş tekniği, tanımlayıcı giriş tekniği ya da öyküleyici giriş tekniğiyle yapılabilir. Alıntı giriş tekniği, haberin bir kaynağın söylediği sözlerden alıntı yapılarak başlamasıdır. Amaç, olayın ana fikrini temsil edecek bir kişi, bir an ya da olayla başlayarak özelden genele ulaşmaktır.

Kronolojik dizi tekniği; gelişimi belirli bir zaman dilimi için olan ve sonucu bu gelişim sürecinin sonunda ortaya çıkan bir olayın zamansal gelişimine bağlı kalarak haberleştirilmesidir. Teknik çoğunlukla muhabirin olaya aktif tanıklığını gerektirir. Muhabirin tanıklığının mümkün olmadığı durumlarda ise tanıkların ifadelerine dayanan ve gelişimi farklı kaynaklara doğrulatılmış bir haber yapım sürecini zorunlu kılar. Bu tekniğin sıkça kullanıldığı tür, spor haberciliğidir. Özellikle de spor karşılaşmalarının aktarımında sıklıkla tercih edilir.

Dörtgen tekniğinde haber üst üste dörtgen bloklar hâlinde düşünülebilir. Az ve
özü veren haber girişinden sonra haberin ayrıntıları önemi azalan bir sıra hâlinde
eş değer paragraflar içinde haber gövdesinde yer alır. Konu, açıklayıcı nitelik taşıyan eş değer paragraflar hâlinde anlatılır. Kimi zaman da haber gövdesinde olayın geçmişine ilişkin bilgi ve fikirler verilir.
Daha çok yorumlayıcı haberler için geliştirilen dörtgen tekniği, daha çok haberi yazacak muhabir tarafından, haberi anlamlı bir çerçeveye oturtabilmek amacıyla kullanılır.
Yazılan haberde paragrafların her biri eş değer olduğundan okuyucu, haberin hepsini okumadan tamamını anlayamaz. Paragraflar bağlayıcı cümlelerle birbirine bağlıdır. Bu nedenle metinden bir paragrafın çıkarılması üslup ve anlamda da sorunlar yaratabilir.

Dörtgen tekniğinde haber üst üste dörtgen bloklar hâlinde düşünülebilir. Az ve
özü veren haber girişinden sonra haberin ayrıntıları önemi azalan bir sıra hâlinde
eş değer paragraflar içinde haber gövdesinde yer alır. Konu, açıklayıcı nitelik taşıyan eş değer paragraflar hâlinde anlatılır. Kimi zaman da haber gövdesinde olayın geçmişine ilişkin bilgi ve fikirler verilir.
Daha çok yorumlayıcı haberler için geliştirilen dörtgen tekniği, daha çok haberi yazacak muhabir tarafından, haberi anlamlı bir çerçeveye oturtabilmek amacıyla kullanılır.

Haber yazılırken bölümlerin arasına ara başlıklar konulmalıdır. Her bölümün yeteri kadar bilgi taşıdığından emin olunmalıdır. Bu yöntemdeki her bölümün kendi başına bir haber olabilecek kadar bilgi potansiyeli olması önemlidir. Her bölüm özetleyici giriş, ayrıntıları açıklayan paragraf ve sonuçtan oluşur.
Bu tekniğe uygun haberler genellikle editoryal süreçte; yazı işleri odasında ya da
haber toplantısında ortaya çıkar. Muhabirlerden gelen haberleri değerlendiren editörler, aynı konuda gelen birbirinden farklı haberleri tek bir şemsiye başlık altında bir araya getirerek, haberleri birleştirebilir. Bu sayede; masa başında, bölümleme tekniğiyle yeni ve birden çok haberi kapsayıcı bir tek haber oluşturulmuş olur.

Kronolojik dizi tekniğinde  haber giriş paragrafı, zaman sırasıyla oluşturulmuş gövde paragrafları ve muhabir tarafından gerekli görüldüğü durumlarda sonuç paragrafından oluşur. Haberin ilk paragrafı özetleyici giriş tekniği türündedir. 5N 1K sorularının yanıtı bu paragrafta verilir. Sonraki paragraflar zaman sırasını takip ederek oluşturulur. Her paragraf ait olduğu zaman dilimi içinde gerçekleşen önemli bir olayı ele alır. Sonuç paragrafı olayın uzun bir zaman dilimine yayılması ya da sonucun olayın gelişim süreci içindeki farklı zaman dilimlerinde gerçekleşen olaylarla biçimlenmesi durumunda, muhabir tarafından gerekli görülürse eklenir.

Wall Street Journal tekniğine uygun bir haber yazabilmek için muhabirin öncelikle şunlara dikkat etmesi gerekir: 

• Olay yerinin detaylarını anlatmasına olanak verecek notlar tutmalıdır. Örneğin
oda ya da ofis gibi kapalı bir ortam ise buraya ait detaylar; açık alanda ise coğrafi konumu, doğal ortam gibi detaylar atlanmamalıdır.
• Olayın içinde yer alan tüm kişilere ulaşılmalıdır.
• Olayın aktörleri ve tanıklarının görüşlerini almalıdır.
• Olayın bütün boyutlarını çözmeli her boyutu için yeterince bilgi topladığından
emin olmalıdır.
• Olayı haberleştirmek için istatistiki bilgi ya da arşiv taraması yapılmış olmalıdır.

"B" seçeneği Kronolojik Dizi Tekniği'ne aittir.

Listeleme biçimiyle haber iki şekilde yazılabilir. Birinci model sonuç paragrafı içerirken, ikincisi sonuç paragrafına gerek duymaz.

İkinci model, özetleyici girişle başlar. İkinci paragraf, konuyu yeterince açıklayıcı niteliktedir. Bu nedenle haberin gelişiminde tartışma yaratacak sonuçlar yoksa bu model tercih edilir. Resepsiyonlar, ödül törenleri, kokteyller bu haber yazma
yöntemi için tercih edilecek haber konularıdır.

Wall Street Journal tekniği biçimsel olarak kare tekniğine benzer. Ancak anlatım dili ve bu biçime uygun olan olaylar, Wall Street Journal tekniğini kareden farklılaştırır. Bu teknikte tek bir olay incelenirken kare tekniğinde birden fazla, eş değer, olay dizisi ele alınır. Wall Street Journal tekniğinde farklılığı yaratan giriş ve sonuç paragrafları çok önemlidir. Wall Street Journal tekniği, pek çok habere ama özellikle de karmaşık haberlere uygulanabilecek, onları anlaşılır kılacak bir yazım yöntemidir.

Ekonomi, sağlık ve bürokrasi konularının haber hâline getirilmesinde sonucun
gerçek hayattaki örnekleriyle ilişkilendirilerek anlatılmasını sağladığı için işlevsel
bir yöntemdir.

Piramit Tekniğinin Anatomisi: 

Giriş

İlk belirti

Kronolojik anlatım

Düğüm

Sonuç

Wall Street Journal tekniğinin anatomisi:

Birinin sözleriyle yapılan giriş

Haberin açığa kavuştuğu paragraf

Destek paragrafı

Haberin detayları

Gelişmeler, neden/sonuç ilişkisi, açıklamalar ve farklı bakış açıları

Giriş ile bağlantılı anekdotlar, açıklamalar ve geleceğe dönük olası tartışmalar

Wall Street Journal tekniğinin anatomisinde yer alan altı bölümden biri olan ''Destek paragrafı'' üçüncü sırada yer almaktadır.

Yukarıda verilen giriş piramit tekniği ile yazılmıştır.

Özetleyici giriş: Haberin birkaç ögesinin birden önemli olduğu durumlarda özetleyici giriş tekniği kullanılır. Özetleyici girişte olay özetlenir ve okur haberin tamamını okumaya davet edilir.

Bu tekniğin sıkça kullanıldığı tür, spor haberciliğidir. Özellikle de spor karşılaşmalarının aktarımında sıklıkla tercih edilir.

Eğer muhabir haberini yapmak için gittiği bir olayın kronolojik dizi tekniği ile
haberleştirilmesinin doğru olduğuna inanıyorsa olay yerinde şunları uygulamalıdır:

• Takımlar, saha, hava koşulları, ulaşım gibi olay yerine gitmeden edinebileceği
bilgileri derlemelidir.
• Olay yerine zamanında ulaşmalı, her şeyin bittiğine emin olduktan sonra orayı terk etmelidir.
• Zamanı doğru tutmasına yardımcı olacak donanımda bir saat, izleyeceği ve o anda not tutması zor olacağı için ses kayıt cihazı gibi gerekli donanımı hazırlamalıdır.
• Olay yerine gider gitmez, bilgi alabileceği kişileri saptamalıdır.
• Derlediği bilgileri farklı kaynaklara da doğrulatarak güvenilirliğinden emin olmalıdır.
• Olayın sıcaklığı kaybolduktan sonra aynı kaynaklara ulaşmak mümkün olmayacağından hızlı hareket etmelidir.
• Çok sayıda kaynak kullanılabileceğinden bilgi toplarken mutlaka ses kayıt cihazı kullanılmalıdır.
• Olay yerinden elde ettiği bilgilerin fotoğraflanması mümkünse olayın sıcaklığı kaybolmadan bu görev de yerine getirilmelidir.

Birden fazla önemli olay içeren haber konularının yazımında en kullanışlı tekniklerden biri listelemedir. Devlet yönetimi tarafından alınan kararlar, çıkarılan yasalar ve resepsiyonlar gibi içinde birden fazla önemli detayı bulunduran haber konuları listeleme tekniğinin tercih edilmesinde önemli bir etkendir.

Muhabir listeleme tekniğiyle yazacağı haberleri yapmadan önce şunlara dikkat
etmelidir:

• Resepsiyon ya da tören gibi bir etkinliği haberleştiriyorsa ön araştırma yaparak katılımcıların, davetlilerin listesini elde etmeye çalışmalıdır.
• Katılımcıların habere konu edilmeye değer görevleri, sorumlulukları, ya da gündemdeki yerleri hakkında ön araştırma yapmalıdır.
• Böylesi kalabalık ortamlarda yapılacak bir haberde kişileri daha hızlı bulmak ve takip edebilmek için muhabir erişilebiliyorsa fotoğrafları da inceleyerek görsel hafızasını tazelemelidir.
• Etkinliğin yapılacağı mekân hakkında bilgi edinmelidir.
• Bu tür etkinlikleri izleyebilmek için davetli olmak ya da akredite olmak gereklidir. O nedenle sorun çıkmaması için bürokratik işlemlerin önceden yapılması sağlanmalıdır.
• Birlikte çalışacağı kameraman ya da fotoğrafçıyı önceden bilgilendirmeli, etkinlik sırasında uygulanacak strateji birlikte kararlaştırılmalıdır.
• Etkinliğe uygun kılık kıyafet önceden hazırlanmalıdır.

Birbiriyle ilişkili çok parçalı olaylar bütününü haberleştirmek için uygun bir yöntemdir. Bölümleme tekniğinde her olay ayrı bir bölüm gibi ele alınır ve tek başına bir habermiş gibi girişi, gövdesi ve sonucu olan bir metin hâlinde yazılır.