HABER YAZMA TEKNİKLERİ

Habercilik bilinmeyeni gerçeğe en yakın biçimde, olabildiğince hızlı bir şekilde izler kitleye eriştirmektir.

Güncel haberlerin sunumunda piramit tekniği yaygın bir kullanıma sahip olmasa da gazetelerin ekleri ve hafta sonları yayımlanan kimi uzun haberlerde piramit tekniği uygulanabilir. Bununla birlikte piramit tekniği, daha çok dergi haberciliğinde tercih edilen bir yazım tekniğidir.

Piramit tekniği daha çok güncel olmayan, yeterli zamana sahip okura seslenen, haberin yayımlanacağı yer ya da süreye ilişkin bir kısıtlama bulunmayan yayın organlarında daha çok kullanılır.

Haber dilindeki ayrıntıdan başlayan renkli anlatım nedeniyle piramit tekniğine “renkli yazım tekniği” adı da verilmektedir. Genellikle ilgi çeken konuların, mizah, yenilik, ilginçlik ve nadirlik unsurlarını içeren haberlerin yazımında piramit tekniğinden yararlanılmaktadır.

Wall Street Journal, Amerik Birleşik Devletleri’nde yayımlanan ancak etkinliği dünya çapında olan bir gazetedir. Böylesine geniş bir okuyucu kitlesine ulaşmasındaki önemli nedenlerden biri, kendine özgü bir tarz yaratmasıdır. Wall Street’in yarattığı farklılığın yapı taşlarından belki de en önemlisi, haber dilidir. 

Bu tekniğe uygun bir haber yazabilmek için muhabirin öncelikle şunlara dikkat etmesi gerekir: 

Haber yazma aşamasında da şu adımlar izlenmelidir: 

• Olay yerinin detaylarını anlatmasına olanak verecek notlar tutmalıdır. Örneğin oda ya da ofis gibi kapalı bir ortam ise buraya ait detaylar; açık alanda ise coğrafi konumu, doğal ortam gibi detaylar atlanmamalıdır. 

• Olayın içinde yer alan tüm kişilere ulaşılmalıdır. 

• Olayın aktörleri ve tanıklarının görüşlerini almalıdır. 

• Olayın bütün boyutlarını çözmeli her boyutu için yeterince bilgi topladığından emin olmalıdır. 

• Olayı haberleştirmek için istatistiki bilgi ya da arşiv taraması yapılmış olmalıdır.

Wall Street Journal tekniği, pek çok habere ama özelliklede karmaşık haberlere uygulanabilecek, onları anlaşılır kılacak bir yazım yöntemidir. Ekonomi, sağlık ve bürokrasi konularının haber hâline getirilmesinde sonucun gerçek hayattaki örnekleriyle ilişkilendirilerek anlatılmasını sağladığı için işlevsel bir yöntemdir.

5N 1K formülündeki sorulardan biri de “Ne zaman?” sorusudur. Zaman faktörü haberin belirleyici ögelerinden biridir. Haberin değerini belirleyen zaman faktörü bazen bir olayın haberleştirilmesinde izlenecek yolun kendisi olur. Zamansal gelişimi takip ederek haberi aktarmaya “Kronolojik Dizi Tekniği” denir. Farklı kaynaklarda bu tekniğe “Kum Saati Tekniği” de denilmektedir. Çünkü tekniğin anatomisi kum saatini andırmaktadır.

Teknik çoğunlukla muhabirin olaya aktif tanıklığını gerektirir. Muhabirin tanıklığının mümkün olmadığı durumlarda ise tanıkların ifadelerine dayanan ve gelişimi farklı kaynaklara doğrulatılmış bir haber yapım sürecini zorunlu kılar. Bu tekniğin sıkça kullanıldığı tür, spor haberciliğidir. Özellikle de spor karşılaşmalarının aktarımında sıklıkla tercih edilir. Genellikle 24 saatlik bir dilim içinde gerçekleşen olayların aktarımında bu teknik tercih edilir. Günümüz kitle iletişim araçları gazete haricinde anlık haber verme kapasitesine sahip olduklarından kronolojik dizi tekniği, 24 saati aşan durumlar için çoğunlukla işlevsel değildir. Olayın önemli anlarının belirli bir zaman dizgesi ışığında anlatılması esasına dayanan bu yöntem günümüzde haber siteleri tarafından sıklıkla kullanılmaktadır.

Özetleyici giriş: Haberin birkaç ögesinin birden önemli olduğu durumlarda özetleyici giriş tekniği kullanılır. Özetleyici girişte olay özetlenir ve okur haberin tamamını okumaya davet edilir.

Haber dilindeki ayrıntıdan başlayan renkli anlatım nedeniyle piramit tekniğine “renkli yazım tekniği” adı da verilmektedir.

Güncel haberlerin sunumunda piramit tekniği yaygın bir kullanıma sahip olmasa da gazetelerin ekleri ve hafta sonları yayımlanan kimi uzun haberlerde piramit tekniği uygulanabilir.

Alıntı giriş tekniği, haberin bir kaynağın söylediği sözlerden alıntı yapılarak başlamasıdır.

Sayfa 74'teki şekil incelendiğinde Wall Street Journal tekniğinin bir kaynağın söylediği bir sözle başlayan haberleri içerdiği görülür.

“Wall Street Journal Tekniği” olarak geçen bu haber yazma biçimi; bir kişiye, bir an’a ya da olaya odaklanan giriş cümlesiyle başlar. Giriş alıntı giriş tekniği, tanımlayıcı giriş tekniği ya da öyküleyici giriş tekniğiyle yapılabilir. Amaç, olayın ana fikrini temsil edecek bir kişi, bir an ya da olayla başlayarak özelden genele ulaşmaktır.

Haberin giriş metninde bir kaynaktan alıntılama yapılmıştır. Bu da bizi Wall Street Journal tekniğine götürmektedir.

Zamansal gelişimi takip ederek haberi aktarmaya “Kronolojik Dizi Tekniği” denir. Farklı kaynaklarda bu tekniğe “Kum Saati Tekniği” de denilmektedir.

Kronolojik dizi tekniğinde haber giriş paragrafı, zaman sırasıyla oluşturulmuş gövde paragrafları ve muhabir tarafından gerekli görüldüğü durumlarda sonuç paragrafından oluşur. Haberin ilk paragrafı özetleyici giriş tekniği türündedir.

Kronolojik dizi tekniğinin sıkça kullanıldığı tür, spor haberciliğidir. Özellikle de spor karşılaşmalarının aktarımında sıklıkla tercih edilir.

Birden fazla önemli olay içeren haber konularının yazımında en kullanışlı tekniklerden biri listelemedir.