HABER YAZMA TEKNİKLERİ

Haberde başlık kompozisyonunu oluşturan unsurlar sayfa tasarımına, yayın anlayışına ve haberin niteliğine göre farklılık gösterebilir. Ancak temel olarak söz konusu unsurlar; üst başlık, ana başlık, alt başlık, haber spotu ve ara başlıklardır.

Haberin 15-20 sözcükten oluşan özet ifadesi ya da haberin okunmasını sağlayacak ilgi çekici anlatımlardır. Genellikle haberin girişlerinde ya da sayfa tasarımına göre haber içerisinde uygun bir yere, haber metninden 4 ya da 6 punto daha büyük harflerle ve ayrı yazı karakterleri ile yazılan ifadelerdir. Haber spotları genellikle haber özetleri şeklinde de değerlendirilebilirler. Bu nedenle kimi zaman haberlerin bu spotlarla bittiği de görülür.

Giriş cümlesinin önemi nedeniyle haberin bu cümlede başladığı ve bittiği de söylenir. Dolayısıyla haberin en önemli bölümü olan giriş bölümünün yazılması, haberin tamamının yazılmasından daha zordur. En iyi girişi bulabilmenin en iyi yolu, tekrar tekrar düşünmek ve yazmaktan geçer.

Kimi zaman habere haber kaynağının bir sözü ile başlanabilir. Özellikle toplantı, demeç ya da görüşme türü açıklama ya da konuşmaya dayalı haberlerde, haberin en değerli unsurunun söylenen bir söz olduğu durumlarda alıntı giriş yapılabilir. Haber ön plana çıkarılması düşünülen söz, giriş cümlesinde tırnak içinde verilir. Sözü söyleyen haber kaynağı da genellikle aynı cümle ya da paragrafta tanımlanır.

Haber metninde girişten sonra, ayrıntıların işlenmeye başlandığı ve diğer öğelerle detaylara yer verildiği bölüme haberin gövdesi denir. Uygulanan haber yazma tekniğine göre üsluba uygun biçimde paragraflar halinde habere ilişkin diğer bilgi ya da ayrıntılar “gövde” bölümünde verilir.

Haber metninde aktarılacak bilgilerin en öz şekilde; doğrudan ve dolaylı aktarmalar dengeli bir şekilde dağılarak yazılması daha uygun olacaktır. Uzman gazetecilerin bu konudaki tavsiyesi her bir paragrafta “bir doğrudan, iki dolaylı anlatım” yapılması şeklindedir.

Yazılı kitle iletişim araçlarında kullanılan ve haberi niteleyen türdeki fotoğraf, illüstrasyon, karikatür, tablo, şekil ya da grafik gibi unsurlara “görsel unsurlar” adı verilir.

Muhabir tarafından kaleme alınan haber metininin yeniden yazılmasını gerektiren başlıca nedenler; kötü yazılmış haberler, uzun haberler, yanlış haber girişleri, profesyonelce olmayan haberler, güncelleme gerektiren vakti geçmiş haberler, eksik olgular olarak sıralayabiliriz.

En yaygın yeniden yazım, haber girişlerinde yapılır. Bazen muhabirlerin haberi farklı bir açıdan görmesi ya da gerçek ya da daha değerli yönünü görememesi nedeniyle girişlerin yeniden yazılması ve habere yeni bir bakış açısının kazandırılması gerekebilir. Haberdeki daha ilginç ya da daha önemli bir boyut haberin girişi yeniden yazılarak daha ön plana çıkarılabilir.

Bir yayın organında redaktör yazılmış bir metin üzerinde gereken düzeltmeleri yaparak yazıyı yayıma hazır duruma getiren kişiye denir.

Ana başlık, haber metninin üzerinde bulunan ve genellikle haberi özetleyen ya da tanımlayan türde bir ifadedir. Tam bir cümle yapısında olmayıp genellikle 3-5 sözcükten oluşan bir tümce yapısındadır. Doğru cevap D'dir.

Haber Spotu (Özet, Kesit): Haberin 15-20 sözcükten oluşan özet ifadesi ya da haberin okunmasını sağlayacak ilgi çekici anlatımlardır. Doğru cevap C'dir.

Asıl olan habere ilişkin tüm sorulara ilk cümlede yanıt vermek değil, en önemli olanları ilk cümlede ifade etmektir. Bu nedenle özetleyici girişin temel mantığı, “en önemli, en çarpıcı, en ilginç olanı en başta vermek” şeklinde özetlenebilir. Doğru cevap E'dir.

“Köpeğin insanı ısırması”, haberciler için sıradan bir olaydır; oysa “insanın köpeği ısırması” kaçırılmaması gereken bir haber olarak görülür. Sıra dışı ya da alışık olunmayan durumlara ilişkin zıtlıklar haberin en önemli ögesini oluşturabilir. Doğru cevap C'dir.

Haber metninde girişten sonra, ayrıntıların işlenmeye başlandığı ve diğer ögelerle detaylara yer verildiği bölüme “haberin gövdesi” denir. Uygulanan haber yazma tekniğine göre üsluba uygun biçimde paragraflar hâlinde habere ilişkin diğer bilgi ya da ayrıntılar “gövde” bölümünde verilir. Doğru cevap D'dir.

Yazılı kitle iletişim araçlarında kullanılan ve haberi niteleyen türdeki fotoğraf, illüstrasyon, karikatür, tablo, şekil ya da grafik gibi unsurlara “görsel unsurlar” adı verilir. Doğru cevap D'dir.

Bir yayın organında “Redaktör” yazılmış bir metin üzerinde gereken düzeltmeleri yaparak yazıyı yayıma hazır duruma getiren kişiye denir. Doğru cevap D'dir.

Editörler belirli sayfa ya da bölümlerin hazırlanmasından sorumlu, yönetici konumundaki, künyede de isimleri yer alan kişilerdir. Doğru cevap B'dir.

Okur/İzleyici Adresli Giriş: Haberin girişinde doğrudan doğruya o haberi okuyan, dinleyen ya da izleyen kişilerin habere katılmalarını sağlayan ya da onlara seslenen cümle ya da cümleler bulunabilir. Doğru cevap C'dir.

Ara Başlıklar / Spot başlıkları: Haber metninin içinde paragrafların arasında kimi zaman okuyucuyu rahatlatmak, uzun haber metinlerinde okuyucunun aradığını bulmasını sağlamak, haberdeki farklı unsurları birbirinden ayırmak, tekdüzeliği ortadan kaldırmak ve haberde görsel bir başlık dengesi kurmak gibi amaçlarla ara başlıklar kullanılır. Ara başlıklar, bir haber paragrafını 2-3 sözcükte tanımlayan, genellikle tam bir cümle yapısında olmayan yardımcı bir başlık türüdür. Doğru cevap E'dir.