Diğer Haber Alanları ve Yazım Teknikleri

Haber ajansları; medya kuruluşları ile hızlı haber alma gereksinimi duyan kamu ya da özel sektör kuruluşlarına, amaçları doğrultusunda olayları izleyerek, bunları tarafsızlık, doğruluk ve hızlılık ilkelerine bağlı kalarak değerlendirmeye tabi tutan ve sonra da edindiği bilgileri çeşitli yol ve yöntemlerle, en geniş şekilde abonelerine ulaştıran kuruluşlardır.

Yurt genelinde yaygın olarak il ve ilçelerdeki ücretli çalışan ya da haber başı (telif) ücret alan muhabirleri aracılığıyla topladıkları haberleri, en kısa zamanda, görüntüleriyle birlikte abonelerine ulaştırmakla ilgilenirler. Ulusal haber ajansları, ürettikleri haberleri, siyaset, ekonomi, spor, kültür ve sanat gibi haber kategorilerine göre de servis ederler. Ulusal haber ajansları, abone oldukları uluslararası ajanslardan gelen ve ilgi çekici haberleri de tercüme ederek abonelerine sunarlar.

Dünya genelinde yaygın muhabir ağıyla haber toplayıp abonelerine servis eden kuruluşlardır. Bu ajansların pek çok ülkede büroları ya da muhabirleri bulunmaktadır. Ayrıca bu ajanslar, abone olarak ya da haber değiş-tokuşu gibi anlaşmalarla çeşitli ülkelerdeki ulusal ve yerel ajanslardan aldıkları haberleri de kendi isimleriyle servis etmektedirler.

• Ajanslar, toplayıp değerlendirdikleri haberleri, en hızlı şekilde abonelerine ulaştırmalıdır.
• Ajans haberleri farklı görüşlere sahip abonelere haber sağlandığı için, haberlerin yazımında tarafsızlığı en üst düzeyde sağlamak gerekmektedir.
• Ajanslarda üretilen haberler, her türlü görüş, anlayış ve tutumdaki medya kuruluşlarına ulaştırılacağından, mutlaka doğru ve tarafsız bir şekilde sunulmalıdır.
• Haber içeriğinin doğruluğuna çok dikkat edilmelidir ve haberler ayrıntılı biçimde sunulmalıdır.

İnternet haberciliği, en genel çerçevede, çeşitli kaynaklardan derlenen haberlerin, bir web sitesinin altında, birbirine bağlarla (linklerle) bağlı dokümanlar olarak yayımlanmasını ifade etmektedir. Bu işi de büyük ölçüde internet editörleri üstlenmektedir. İnternetin herkese yayım yapabilme imkânı vermesiyle, örgütsel bir yapıya sahip gazeteler ile birlikte, kişilerin kendi çabalarıyla oluşturdukları kişisel haber siteleri de ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla internette haber yayımcılığı yapan haber sitelerinin pek çoğunun, muhabir kadrosundan ve haber merkezi yapısından yoksun olduğu söylenebilir.

İnternetteki sayfalarda yer alan haberler, insan veya makine olarak bir etkileşim ortamı sunmaktadır. İnternet kullanıcıları, haberlere ilişkin yorum yazarak aktif etkileşim gösterebildikleri gibi, bir haberi kaç kişinin hangi yerden bağlanarak okuduğu ve ne kadar süre sayfada kaldığı, bu sayfadan hangi sayfaya geçtiği gibi sanal izler bırakarak pasif ve sistem dışı bir etkileşim de gösterebilmektedir.

Dergi haberciliği, gazete ve televizyon haberciliğinden ayrı olarak, “zaman kısıtlılığı olmayan” bir habercilik türüdür. Dergiler, gazetelere göre daha fazla “bilgilendirici” içeriklidir. Haberleri, gazete ve televizyonların ele aldığı biçimin dışında farklı yönleriyle ele alarak anlatır ve açıklarlar. Dergilerde çoğunlukla farklı hayat hikayeleri, yaşanmışlıklar ve farklı dünyalar dile getirilir. Dergi haberciliği daha çok öyküsel bir dille ve yalın bir anlatımla sunulur. Dergilerde, en karmaşık konular bile bir bütünlük içerisinde ve en yalın dille öykülendirilmektedir. Okurla, “siz”li “biz”li olabilen, okurunu anlayabilen ve onunla bağ kuran bir haber dili kullanarak, okurla daha sıcak ilişki kurabilmektedir. Bu nedenle dergi haberciliğinde gazeteciliğin en yaygın kullanılan haber yazma tekniği olan ters piramit tekniği yerine, uzun konuların öykü tadında yazılmasına imkan veren diğer haber yazma teknikleri daha çok tercih edilir.

Basın bültenleri, kurumların medyaya açılan yüzüdür. Bu nedenle hazırlanması ve haber merkezlerine ulaştırılması, ayrı bir habercilik tarzını oluşturur. Basın bültenleri, belirli bir formatta yazılır. Çoğunlukla kişileri, kurumları ya da etkinliklerle ilgili duyuruları konu alır. Temelde medyada görünür olma amacı taşıyan basın bültenleri, bülten içeriğindeki konunun yayın içeriklerinde haber ya da köşe yazısı olarak işlenmesi ve kamuoyunun dikkatinin bu istendik yöne çekilmesi amaçlarını taşır.Bir basın bülteni hazırlarken unutulmaması gereken en önemli nokta, amacın -kişi, kurum ya da ürünün- reklamını yapmak olmadığıdır. Bu anlamda satış artırmaya yönelik, aşırı övgü içeren yazım dili kullanmamaya özen gösterilmelidir. Mümkün olduğunca geniş zaman kipi tercih edilmeli, edilgen fiiller yerine daha güçlü ve canlı fiiller ve sözcükler seçilmelidir.

Basın bülteninin en önemli bölümü, tüm haberlerde olduğu gibi başlığıdır. Çoğu zaman medya mensupları, basın bülteninin başlığına bakıp bülteni değerlendirmektedir. Kurumun vermek istediği ana mesaj, başlıkta açık bir şekilde belirtilerek hedef kitlenin dikkati çekilmelidir. Başlık, haberdeki başlık gibi birkaç sözcükle değil, haberin konusunu kapsayacak şekilde yazılmalıdır ve genellikle 10 sözcüklü bir anlatım tercih edilmektedir. Çünkü editörler, bülten başlığına göre haberi değerlendirmekte, yayınlanmasını uygun buldukları haberleri gerekli gördükleri şekilde kısa başlık atmaktadırlar.

Yerel yayın kuruluşları için yerel yönetimlerden gelecek haberler çok değerlidir. Bir muhabirin yerel yönetimler ile ilgili haber yazarken, yerel yöneticilerin yaptığı etkinlikleri izlemesi ve bunlarda bazı unsurları göz önünde bulundurması gerekir. Yerel habercilik, haberin konusu anlamında yerel konulara eğilmesi anlamını taşır. Bunun dışında yazılacak haberin yazım tekniği diğer haber yazma tekniklerinden farklı değildir. Yine kitle iletişim aracının türüne, yazılacak konunun niteliğine bağlı olarak farklı haber yazma teknikleri tercih edilebilir.

Yetkili ya da ilgili bir kimsenin, bir konu ya da çeşitli konular üzerinde açıklamada bulunmak için kitle iletişim araçlarında görevli kimselerle yaptığı toplantı “basın toplantısı”dır.

Konferans, sempozyum ya da panel gibi toplantılarda yapılan oturum ya da konuşmalarda dile getirilen ifade ya da tartışmalar, tümü için geçerli olmasa da, kamuoyu açısından pek çok biçimde haber değeri taşıyabilir. Özellikle toplumsal ya da siyasi konulardaki toplantılarda dile getirilen görüşler, ortaya konulan veri, bulgu ya da sonuçlar, dikkat çekilen noktalar önemli haber konuları olarak yazılabilir. Bu tür toplantılarda dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, temel haber yazma kurallarının gözden uzak tutulmamasıdır. Haberin odak noktasının bulunması, bilgilerin eksiksiz toplanması, yazım tekniğine karar verilmesi ve yazmaya başlanmasının dışında, sempozyum ya da panel gibi birden çok konuşmacının söz aldığı toplantılarda muhabir, kimin hangi söylediğinin yazılacağına karar vermelidir.

Emniyet ya da adliye kaynakları aracılığıyla erişilen ya da bu kaynaklardan bilgi alınarak yazılan haberler “emniyet-adliye” ya da “polis-adliye” haberleri olarak tanımlanır. Ancak haberin konusuna bağlı olarak buralardan alınarak yazılacak haberler farklı nitelikler taşır. Genel olarak emniyetle ilgili haberlere, emniyet müdürlüğünden izin alınarak yapılan telsiz dinlemeleri ya da emniyet müdürlüğü tarafından günlük yayımlanan basın bültenlerinden ulaşılabilmektedir. Yeni gelişen bir adli olayla ilgili haber yaparken çok dikkatli olmalı, soruşmayı etkileyebilecek, suçluların yakalanmasını engelleyebilecek, kişileri haberde yargılayıp suçlayacak nitelikte haber yazılmaması gereklidir.

Polis arama ve taramalarının çok az da olsa bazılarına medya mensupları davet edilebilmekte ya da bu çalışmalar sırasında medya mensupları da bulunabilmektedir. Rutin arama ve taramalar, genellikle medyaya haber verilmeden ve her zaman yapılabilen etkinliklerdir. Eyleme geçileceği zaman yaklaştığında ya da çok az bir süre kaldığında medyaya haber verilerek muhabirlerin gelmesi sağlanır. Bununla birlikte, medya mensuplarının izlemesinin sakıncalı olabileceği bir kısım arama ve tarama faaliyetlerine medya mensupları davet edilmez. Bunun yerine, eylem gerçekleştirilirken polis kameralarının kaydettiği görüntüler ve gerekli bilgileri içeren basın bülteni olayın ardından yayın organlarına ulaştırılır.

Adam öldürme nedeniyle tutuklama haberlerinde aşağıdaki unsurlara dikkat edilmelidir.

• İsimler, tutuklanan kişinin tanımı,
• Öldürülenin ismi, zaman, gün ve yeri,
• Tam olarak suç nedir?
• Tutuklama sonuçları,
• Olayın nedeni,
• Araştırma sonuçları,
• Tutuklamayla ilgili görevliler,
• Aramalar,
• Yargılanmak üzere mahkemeye çıkarma ve kefalet durumu var mı?
• Şüphe uyandırabilecek kayıt, bilgi veya belge var mı?

• Öncelikle halka zarar verme,
• Araştır, doğruyu bul,
• Umut verme (özellikle mucizevi tedaviden bahsetme),
• Kendine “bu haberden kim yararlanır” sorusunu sor,
• Haber kaynağının gizliliği ilkesini unutma,
• Vereceğiniz haberler hasta, sakat ve çocuklara aitse, bir kez daha düşün,
• Özel hayatı ve acıları haber yapma,
• Acıyı, duygu sömürüsü için asla kullanma,
• Kararsız kalırsan haberden vazgeç!

Bu bakış açısıyla, muhabirlerin ve sağlık editörlerinin haberleri yaparken; halkın bu haberden etkilenerek verilen önerileri uygulamaya koyacaklarını düşünmeli ve sağlık önerilerini, teşhis ve tedavi boyutunda olmayarak, mutlaka bir uzmanın ifadeleriyle vermelidir.

Ekonomi muhabirleri yerel spot haber öyküleri, ekonomide göze çarpan unsurlar, borsa hareketleri ve açıklayıcı ekonomi öyküleri konularına hakim olmalıdır.

• Şüphe içinde olunduğunda, haberin genel kitleye yönelik olduğu unutulmamalı ve iyice araştırmadan yazılmamalı,
• Jargonlardan ve ekonomik terimlerden kaçınılmalı, kullanılmak zorunda kalınan özel kavramlar mutlaka açıklanmalı,
• Habere konu olan olay açıklanmalı, ancak aşırı açıklamalardan da kaçınmalı,
• Birinci sayfaya ya da haber sırasına girecek ekonomi haberinde daha fazla açıklamalarda bulunmalı; çünkü bu haberler ekonomi sayfalarını okuyanlara kıyasla çok daha genel bir kitleye hitap etmektedir,
• Ekonomik trendin ya da gelişmelerin ne olduğuyla birlikte, nasıl olduğu da tanımlanmalı,
• Konunun önemine göre analiz, anekdot, örneklendirme ve canlandırma unsurları da kullanılmalıdır.

Kültür ve sanat haberciliği geniş bir bilgi birikimi gerektirmektedir. Bu haber türü; edebiyat, arkeoloji, sanat tarihi, antropoloji, müzik, sahne sanatları, plastik sanatlar, sinema, yayıncılık gibi alanlarda bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir. Muhabir, kültür-sanat etkinliklerini yakından takip etmeli ve bunları kaçırmamalı, sergilere, müzelere ve konserlere ilgi duymalıdır. Muhabirler; haber öznesi konumundaki yazar, yayıncı, menajer, ressam, ses sanatçısı, galeri sahibi gibi kişilerle iyi ilişkiler kurmalıdır. Kültür ve sanatla ilgili haberler; konserler, sanat sergileri, sinema, tiyatro gösterileri, yeni çıkan kitap, yeni çıkan albümler, en çok satan eserler, vizyona giren filmler, yeni sahnelenen tiyatro eserleri, sanatçıların hayat öyküleri gibi konulardan oluşmaktadır.

Magazin haberciliğinde; insanları oyalamak, modern yaşamın monoton, sıkıcı düzeninden çıkartarak düş dünyasına götürmek ve onların duygularına hitap etme yanında, okur ya da izler kitlenin ilgisini çekmek önemli amaçlardandır. İnsanı bilgilendirmek temel amacı yerine daha çok hoşça vakit geçirmesini amaçlayan bu tür haberler, genel olarak her eğitim düzeyine hitap edebildiğinden, pek çok kişi tarafından zevkle ya da vakit geçirmek ya da oyalanmak amacıyla takip edebilmektedir.