HABER YAZMA TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 7

Sesçil, yazıldığı gibi okunan, okunduğu gibi yazılan dil demektir. Doğru cevap A'dır.

Radyoda genellikle haberlerin özet olarak ya da başlıklarıyla yayınlandığı ara bültenler ile haberlerin detaylarıyla verildiği ana haber bültenleri yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Radyo haber bültenlerinden genellikle haber başlıkları ve özetleri verilmektedir. Haberler ilgi çekme temeline dayanmaktadır. Detaylı bilgi verme kaygısı taşımaz. Doğru cevap C'dir.

Televizyon haber bültenlerinde spiker, programın açılışını yaptıktan sonra genellikle haber özetleri sunulur. Doğru cevap D'dir.

Televizyon haber giriş cümlesi, basit, düz ve günlük cümlelerle yazılmalıdır. E seçeneğindeki cümle gereksiz uzun ve betimlemeli bir cümledir. Doğru cevap E'dir.

Konuşma dili, insanların birbirleriyle anlaşmak için sesli olarak konuştukları dile denir. Doğru cevap A'dır.

Yukarıdaki haberde ne, ne zaman ve neden olduğu verilmektedir. Doğru cevap B'dir.

"Boğazdaki gösteri nefes kesti" olumlu bir imgelemdir. Gösterinin ne kadar keyif verdiğini ve görkemli olduğunu gösterir. Doğru cevap B'dir.

Açıkladı, doğrudan anlatım yüklemidir. Doğru cevap C'dir.

"diye konuştu" doğrudan anlatım yüklemidir. Doğru cevap D'dir.

Araçsal özellikler de göz önünde bulundurularak radyo ve televizyon haberi hazırlarken özellikle dikkat edilmesi gereken noktalar şu üç unsura
işaret eder:
• Haber ögelerini vermek
• Konuşur gibi yazmak
• İmgelem yaratabilmek

Haberlerin sesli olarak birine anlatıyormuşçasına sunulduğu radyo ve televizyon haberlerinde kullanılan konuşma dili tekniği, karşıdaki insanlarla konuşuyormuş gibi haberi yazma temeline dayanır. Konuşma dilinde radyo ve televizyon haberi hazırlarken, dinleyici profili az çok biliniyorsa, genel olarak saptanılan ortalama dinleyicinin bir adım ötesinde bir hedef tutturmak gereklidir. Haber sunulurken ne çok mesafesiz (popüler), ne de çok mesafeli (seçkinci) olunmalıdır.

"Yapılan aramada herhangi bir patlayıcı maddeye rastlanmadığı bildirildi." cümlesi bir sonuç cümlesidir.

Genel olarak haber yüklemlerini belirli bir çeşitlilikte kullanmak ve ardı ardına tekrarlamamak haber yazmanın altın kuralları arasındadır. Konuşma dili için de aynı şey geçerlidir. Bu bağlamda konuşma dilinde yazılan haberlerde en çok kullanılan haber yüklemleri şunlardır:
Doğrudan anlatım yüklemleri: “açıklamak”, “anlatmak”, “demek”, “söylemek”, “belirtmek”, “diye konuşmak”, “ileri sürmek”, “vurgulamak”, “kaydetmek” “şöyle konuşmak”...
Dolaylı anlatımda yüklemleri: “açıklanılmak”, “belirtilmek”, “bildirilmek”, “önerisinde bulunulmak”, “ileri sürülmek”..

Türkçe sesçil bir dildir. Zaman zaman yazı dilinde kullanılan ancak konuşma dilinde kullanılmayan ses ve harfler mevcuttur: Örneğin, ‘ğ’ harfi yazı dilinde kullanılmasına karşın, konuşma dilinde farklı biçimde telaffuz edilmektedir. Konuşma
dilinde zaman içerisinde kelimelerin söyleyiş biçimleri değişebilirken, yazı dilinde bu değişimin daha yavaş olduğu söylenebilir.

Sadece kulağa seslenen radyoda dinleyenler gerçekte ne düşünecekleri konusunda tamamen özgürdürler. Diğer bir deyişle dinleyici; gazete, internet ya da televizyondaki gibi görüntünün koşullandırmasına maruz kalmamaktadır. Bu, dinleyiciye bir anlamda duyulan her mesaja dair canlandırma/imgelem yaratma üstünlüğünü ve ayrıcalığını da sağlamaktadır. Dinleyicinin kendi içinde imgelem yaratabilmesi için ise konuşma dilinin en temel kuralı olan kısa, özlü ve açık ifadeler kullanılması gerekir.

Televizyon haberciliğinde spikerin anonsu ile başlayan bu bölüm, “Kamera Spikerde” olarak adlandırılır. Üsluba da uygun şekilde kurulan cümlelerin kısa, anlaşılır ve güncel dildeki sözcüklerle örülü olmasına özen gösterilir. Kullanılan ifadelerin sıkıcı ya da monoton olmaması, yığma bilgiler içermemesi ve kendine özgü bir canlı ruhunun bulunması dikkat edilecek unsurlar arasındadır.

Doğrudan anlatım yüklemleri: “açıklamak”, “anlatmak”, “demek”, “söylemek”,
“belirtmek”, “diye konuşmak”, “ileri sürmek”, “vurgulamak”, “kaydetmek”,
“şöyle konuşmak”...

Dolaylı anlatım yüklemleri: “açıklanılmak”, “belirtilmek”, “bildirilmek”, “önerisinde bulunulmak”, “ileri sürülmek”...

Haber, çok sayıda kişinin anlaya- bileceği bir metin olmalıdır. Bu nedenle haberde geçen rakamlar, bilimsel bilgiler, istatistiksel sonuçlar basitleştirilerek, okuyucuların anlayabileceği biçime dönüştürülmelidir. Denetim aşamasında bu bilgilerin yeterince anlaşılır olup olmadığı tekrar düşünülmelidir. Cümleler olabildiğince kısa ve sözcükler olabildiğince kolay okunabilir olmalıdır. Cevap B şıkkıdır.

Bu son aşama haberin gerçekliğinin ve doğruluğunun kontrolü anlamında önem taşır. Çünkü habercilikte asıl olan gerçeklik ve doğruluktur. Yanlış anlaşılmanın önüne geçmek de habercinin sorumluluğundadır. Bunun için haberlerin yayından önce mutlaka tekrar tekrar okunması ve gözden geçirilmesi gereklidir.