HABER YAZMA TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 6

Ahlak kurallarını ve bunların nitelikleriyle uygulamalarını konu alan bilim dalının adıdır. Ahlak alanında düşünme, felsefe yapma sürecinin insana kazandırmış olduğu bir etkinliktir. Konusu ahlaktır ve sorunsalı, ahlakın açıklanması ve buna bağlı ilkelerin belirlenmesidir. Töre bilim demektir.

Ödevci ahlak anlayışına göre, ahlaki eylemde önemli olan hedef ya da amaçlanandır. Bu nedenle hiçbir amaç, kullanılan etik dışı bir aracı haklılaştıramaz. Ahlaksal eylemde, eylemi ortaya koyan kişinin bu eylemden maddi ya da manevi bir kazancının olmaması şartı aranır. Kişi salt olarak iyiyi hedeflemekle yükümlüdür.

Ombudsmanlık bir öz denetim kurumudur. “Vatandaş koruyucusu” karşılığındaki bu sözcük, İsveççe kökenlidir. İsveç örneğinden yola çıkarak, ABD’de uygulama alanı bulan basındaki ombudsmanın görevi, okuyuculardan gelen yayın içeriklerine ilişkin şikâyetleri, yayın organının yetkililerine bildirmek ve bunların tekrarlanmasını önlemektir. Eş deyişle çalıştığı gazetenin gözlemciliğini ve eleştirmenliğini yapmaktır.

Profesyonel Gazeteciler Derneği üyeleri, kamuyu aydınlatmanın, adaletin önceli ve demokrasinin temeli olduğuna inanırlar. Gazetecinin görevi, gerçeği arayarak ve olaylarla sorunlar hakkında adil ve kapsamlı açıklamalar sağlayarak bu amacı gerçekleştirmektir. Tüm medyalardaki ve özel nitelikli yayın organlarındaki vicdanlı gazeteciler, kusursuz ve dürüst davranarak kamuya hizmet etmeye çabalarlar. Derneğin üyeleri etik davranışa bağlılığı paylaşırlar. Etik ilkeleri arasında yayın kurumunun çıkarlarını korumak yer almaz.

Paparazi ünlülerin kendilerinden habersiz çekilmiş, onları güç durumda bırakacak nitelikteki fotoğrafları; bu tür fotoğrafların yayımlanması; bu fotoğrafı çeken kimsedir. Gazeteciler çoğu zaman “kamunun bilme hakkı” adına “özel yaşamın gizliliği hakkını” göz ardı ederler. Dolayısıyla ikisinin arasındaki çizginin ne olması gerektiği konusu her zaman tartışma yaratır.

Elde edilecek bilgi çok büyük bir öneme sahipse, yaşamsal bir kamu çıkarı söz konusuysa ya da halkı önemli bir zarardan koruyacaksa; bu bilgiyi elde edebilmek için diğer tüm haber toplama yöntemleri kullanılmışsa ve başarısızlığa uğranılmışsa; bilginin açığa çıkarılmasıyla önlenen zarar, bu yöntemle verilen zarardan daha büyükse gizli kamera kullanılmasına izin verilebilir. Bir başbakanın terör örgütü ile görüşmesi kamu yararının ön plana çıkması sebebiyle gizli kamera ile kaydedilebilir.

Beklenmedik ve ani bir biçimde gelişen, çeşitli biçimlerde yaşamın gündelik akışını kesintiye uğratma ve var olan toplumsal düzeni sarsma potansiyeli taşıyan olay ya da olaylar dizisi kriz durumları olarak adlandırılır. Savaş, terör, saldırı, hastalık, ekonomik bunalım, siyasal çalkantı, doğal afet ya da kaza gibi kriz durumları, daha titiz habercilik uygulamalarını gerekli kılar. Kriz durumlarında kamu yararı ve insani değerler doğrultusunda kamu kuruluşlarının da etkin bir şekilde girişimde bulunması, haberciler için gerekli olan bilgi akışının doğru bir şekilde yönetilmesi ve kamuyla olabildiğince kesintisiz bir iletişim içinde bulunulması beklenilir

Arapça kökenli “tashih” sözcüğü, “düzeltme, düzelti” anlamına gelmektedir. Haber metinlerinin düzeltilmesine, doğrultulmasına “tashih etme” denilmektedir.

Bir haber denetim ve doğrulama aşamasına girdiğinde güvenilirlik testi uygulanmamaktadır.

Muhabir kendine haberde yanıtsız bırakılmış sorular soruyorsa bu durum eksik bilgi denetimi yaptığını göstermektedir.

Örnekte verilen durum bir gazetecinin aklının emrettiği doğrulara her zaman uyarsa ve eğer bu doğrular her yerde ve zamanda geçerli olursa, bu durum ödevci ahlak anlayışına göre geçerli bir kavram olarak açıklanmaktadır.

Gazetecilik mesleğine ilişkin ilk tartışmalar 17.yüzyılda görülmüş, basın özgürlüğü, sansür ve bu alandaki hukuksal düzenlemelere ilişkin tartışmalarla birlikte gelişim göstermiştir.

Verilen örnekte vatandaş koruyucusu anlamına gelen İsveççeden türemiş ombudsmanlık mesleği anlatılmaktadır.

Gazetecinin görev ve ilkeleri arasında bilgiyi belli bir durumun, olayın ve şahsın çıkarlarına göre kullanmak yer almamaktadır.

Üzüntü, sıkıntı, tehlike, yıkım, felaket ya da şok halindeki insanlar söz konusu olduğunda gazetecinin olaya yaklaşımı ve araştırması insani olmalı ve duygu sömürüsünden kaçınmalıdır.

Özel bir mekan olarak kabul edilen evin sınırlarının medya tarafından ihlali söz konusudur. Bu durum ABD anayasasının 4.maddesine göre mahremiyet hakkının ihlali olarak değerlendirilmektedir.

Kriz haberciliğinden öncelikli beklenti, olay yerine giden ilk olmak, olayı anında takip etmek, görüntü alabilmek ve bilgiyi hızlıca kamuoyu ile paylaşmaktır.

1912 yılında Kuzey Atlantik Okyanusunda batan ve tarihin en büyük deniz felaketlerinden biri olarak geçen Titanik gemisinin telsiz operatörüne The New York Times gazetesinin ödediği 1000 dolarlık çek paralı haberciliğin başlamasını sağlamıştır. Soruda verilen örnek, Titanik olayı gibi paralı gazeteciliğe örnek gösterilebilir.

Haberde yanlış anlaşılmaların önüne geçebilmek ve güvenilir bir haber verebilmek için haber yazma sürecinde taslak metin oluşturulduktan sonra denetim ve doğrulamanın yapılması gereklidir.

E seçeneği dışındaki seçenekler yanlış bilgi denetimi sürecinde dikkat edilmesi gereken unsurları oluşturmaktadır. Haberde kulaktan dolma söylentilere kesinlikle yer verilmemelidir. Bir başka deyişle, haber metni herhangi bir kuşkuya ihtimal vermemelidir.