HABER YAZMA TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 17

Radyo ve televizyon haberi hazırlarken özellikle dikkat edilmesi gereken noktalar şu üç unsura işaret eder:
Haber ögelerini vermek
Konuşur gibi yazmak
İmgelem yaratabilmek

Bu olay, acaba ne haberi” sorusuna haber ögeleriyle yanıt verilebilir. Çünkü haber ögeleri (5N1K) bir haberin omurgasını oluşturur. 5N1K: Bir haber metninde yanıtı aranan “ne”, “nerede”, “ne zaman”, “neden”, “nasıl” ve “kim” sorularına karşılık gelir ve en temel haber yazma formülü olarak bilinir. Doğru cevap D’dir.

Her ne kadar bitmiş sayılsa bile haber yazıldıktan sonra muhabirin kendi kendine “acaba bu haberle ilgili daha başka hangi unsurlara yanıt verilmesi gerekliydi?” ya da “bu haberde hangi sorulara yanıt vermedim?” biçimindeki sorularla haberin bir kez daha kontrol edilmesi yararlıdır. Haberde yanıtsız bırakılmış sorular olduğu akla geliyorsa, bu soruların yanıtları eksik bilgileri denetleme aşamasında tamamlanmalıdır. Doğru cevap A’dır.

Örnek verilen sorulardan “Haber metni herhangi bir kuşkuya ihtimal vermekte midir?” seçeneğine verilecek cevap “hayır”, diğerleri “evet” olmalıdır. Doğru cevap E’dir.

Taslak metin ortaya çıktıktan sonra, denetim ve doğrulama aşamalarından son olarak haberin “yayıma hazır” ya da “tamam” olduğuna karar verildikten sonra haber metni yeni baştan okunmalı ve tüm denetim sürecinin aşamaları hızlıca “yeniden” gözden geçirilmelidir. Son okuma aşaması olan bu aşama da tamamlandıktan sonra haber metni yayımlanabilir hâle gelmiş demektir. O hâlde son aşama “haber metnini denetle ve doğrula” şeklinde özetlenebilir. Doğru cevap D’dir.

Her ne kadar kökeninde etik kurallar bulunsa da “hukuk kuralları”, uyulması zorunlu olan ve uyulmadığı takdirde belli bir yaptırımı (hapis, para cezası, hak mahrumiyeti, vs) olan davranışlarla ilgilidir. Doğru cevap C’dir.

Yararcı anlayış; amacın değil, sonucun önemli olduğu üzerinde durur. Önceden belirlenmiş kural ve ilkelerden çok sonuçlarla ilgilenir. Doğru ile yanlışı belirleyen şeyin amaçtan çok sonuç olduğunu kabul eder. Doğru cevap E’dir.

“Gazeteci, inanmadığı bir görüşü savunmaya veya meslek ilkelerine aykırı bir iş yapmaya zorlanamaz” seçeneği gazetecinin haklarından biridir. Diğer seçeneklerde ise gazetecinin temel görevleri ve ilkeleri verilmiştir. Doğru cevap E’dir.

Muhabir tarafından kaleme alınan haber metininin yeniden yazılmasını gerektiren başlıca nedenler; kötü yazılmış haberler, uzun haberler, yanlış haber girişleri, profesyonelce olmayan haberler, güncelleme gerektiren vakti geçmiş haberler, eksik olgular olarak sıralayabiliriz.

Toplumsal bir varlık olan insanoğlunun, sosyalleşme sürecinde fizyolojik olarak doğuştan sahip olduğu en önemli ayırt edici özelliği, kuşkusuz, dil ve dili kullanabilme üstünlüğüdür. Sosyalleşme ihtiyacı ve çabası içinde olan birey iletişim kurmak, kendisini anlatabilmek, duygularını, düşüncelerini ifade edip paylaşabilmek amacı ve arzusuyla tarihin her döneminde farklı yöntemler geliştirmiş ve günümüzün üstün iletişim teknolojisini yaratmıştır.

Gazete ve dergiler günlük, haftalık ya da aylık periyotlarla yayımlanır ve bunları istenen zamanda, istenen yerde tekrar tekrar okumak mümkündür. Ancak radyo ve televizyon iöeriğini tekrar dinlemek ya da izlemek için video kaydı almak bir zorunluluktur. Çünkü radyo ve televizyon yayıncılığı anlık yayın anlayışı ile çalışır.

Radyo ve televizyonculuğun diğer kitle iletişim araçlarına göre en önemli üstünlüğü, şüphesiz “anındalık”, “canlılık”, “hızlılık” unsurlarına sahip olmasıdır. Meydana gelen olaylar çok kısa bir sürede televizyonda görüntü ve sesle, radyoda ise sesle aktarılabilir.

Genel olarak bir radyo haber bülteni şu özelliklere sahiptir; Radyo haber bülteni, program müziği ile başlar. Bülteni spiker sunar. Haberlerde ilk haberden başlayarak en önemliden daha az önemliye doğru bir sıralama izlenir. En önemli haber ilk sunulan haberdir. Haberler ilgi çekme temeline dayanır. Genel bir sunumla dikkatler çekilip, habere giriş yapılır. Asıl olan hızlılıktır. Açıklamadan çok bilgi önemlidir. Radyo haberlerinde genellikle dün ifadesi kullanılmaz. Dünkü haber radyo için bayat haberdir.

Görüntü ve sesin eş zamanlı iletilebildiği televizyon haberciğinde; radyodaki gibi kısa, anlaşılır ve basit cümleler üzerine kurulu anlatım tercih edilmektedir.

Haber bülteni, program jeneriği ile başlar. Spiker, programın açılış konuşmasını yaptıktan sonra genellikle haber özetleri verilir. Bültende, ilk haber en önemli haberdir. Asıl olan hızlılık ve tazeliktir. Ses ve görüntü bir aradadır. Haberin son kelimesi son görüntü ile biter. Haberlerde gazetedeki gibi bölümlemeler görülmez.

Genel olarak radyo ve televizyonculukta haber giriş cümlesi, konuşma dili tekniğine uygun biçimde yazılır. Haber metinleri basit, düz ve günlük cümlelerle yazılır; uzun, monoton ve gereksiz bilgilerin yer almadığı cümlelerden ve uzun paragraflardan kaçınılır. Temek amaç, haberin en çabuk ve anlaşılır biçimde ve bir haber hikayesi biçiminde dinleyiciye aktarılmasıdır.

Program yöneten yönetmenin de, her iki ortama ilişkin başlangıç ve bitiş sürelerini bilmesi ve ona göre davranması bir zorunluluktur. Bu çerçevede, bir televizyon haber bülteninde haberlerin sıra numarası, spikerin okuyacağı metin, önceden hazırlanmış haber bandının numarası, süresi ve son sözünün ne olduğu önceden belirtilmelidir.

Yazılan haber üzerinde gerekli son düzenlemelerin yapılması; diğer bir deyişle, redaksiyonu, editör tarafından yapılır.

Radyo haber metninde dinleyici ile arada kurulan gizli iletişim sürecini basit, kısa ve az cümleli ifadeler kullanarak devam ettirmek, en temel ilke olarak düşünülmelidir. Uzun açıklamalardan kaçınılarak doğrudan habere konu olan olay hakkında açık ve net bilginin verilmesi yine dikkatin yoğunlaştırılması açısından önemli bir noktadır.

Doğrudan kamu yararı olmadıkça, sahibinin izni dışında belge, fotoğraf, ses yahut görüntü alınmamalıdır. Kamu yararı söz konusu olduğunda dahi, yukarıdakilerin başka hiçbir şekilde elde edilmeyeceğine kesin kanaat getirilmiş olması gerekir. Diğer seçeneklerde ise özel hayatın gizliliğinin geçersiz sayılabileceği başlıca durumlardan bahsedilmektedir. Doğru cevap A’dır.