HABER YAZMA TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 13

Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'ne göre çocuklarla ilgili suçlarda ve cinsel saldırılarda sanık, tanık ya da mağdur (maktul) olsun 18 yaşından küçüklerin açık isimleri ve fotoğrafları yayımlanmamalıdır.

Amerikan Profesyonel Gazeteciler Derneğinin açıklamasında hangi koşullarda gizli kamera kullanılabileceği şöyle ifade edilmektedir:
• Elde edilecek bilgi çok büyük bir öneme sahipse, yaşamsal bir kamu çıkarı
söz konusuysa ya da halkı önemli bir zarardan koruyacaksa,
• Bu bilgiyi elde edebilmek için diğer tüm haber toplama yöntemleri kullanılmışsa
ve başarısızlığa uğranılmışsa,
• Bilginin açığa çıkarılmasıyla önlenen zarar, bu yöntemle verilen zarardan
daha büyükse gizli kamera kullanılmasına izin verilebilir.

Aksi takdirde rating sağlamak, tiraj kazanmak, habercilik ödülü almak ya da
zaman, para ve enerji tasarrufu sağlamak gibi çeşitli başka amaçlarla gizli kamera
kullanmak ahlaki bulunmaz.

Haber kaynakları kimi zaman bazı bilgileri, kamuoyuna duyurulmaması ya da
yayımlanmaması (gizli kalması) kaydıyla habercilere aktarmakta sakınca görmez.
Genellikle habercinin, kaynağın güvenini kazandığı durumlarda ortaya çıkan bu
durum, “off the record” (gizli ya da kayıt dışı tutulan) bilgi olarak adlandırılır.

Arapça kökenli “tashih” sözcüğü, “düzeltme, düzelti” anlamına gelmektedir.
Haber metinlerinin düzeltilmesine, doğrultulmasına “tashih etme” denilmektedir.

denetim ve doğrulama aşamasında dikkat edilmesi gerekenler maddeler;

1. İlk okuma

2. Yazım yanlışlarının denetimi

3. Okunurluk ve anlaşılabilirlik denetimi

4. Fazlalıkların denetimi

5. Eksik bilgi denetimi

6. Yanlış bilgi denetimi

7. Yorumsuzluk/tarafsızlık denetimi

8. Etik ve hukuk kurallarına uygunluk denetimi

9. Son okuma

10. Geri bildirimin takip edilmesi

Okunurluk ve anlaşılabilirlik denetimi: Haber, çok sayıda kişinin anlayabileceği bir metin olmalıdır. Bu nedenle haberde geçen rakamlar, bilimsel bilgiler, istatistiksel sonuçlar basitleştirilerek, okuyucuların anlayabileceği biçime dönüştürülmelidir. Denetim aşamasında bu bilgilerin yeterince anlaşılır olup olmadığı tekrar düşünülmelidir. Cümleler olabildiğince kısa ve sözcükler olabildiğince kolay okunabilir olmalıdır.

Hukuk: Genel anlamda, toplumu yöneten, düzenleyen kurallar (yasalar) sistemidir. Hukuk kuralları eylemleri doğru ya da yanlış şeklinde sınıflandırırken, etik kurallar hangi eylemlerin iyi olduğunu söyler.

Bir başka “öz denetim” kurumu ise “ombudsmanlık” olarak anılır. “Vatandaş koruyucusu” karşılığındaki bu sözcük, İsveççe kökenlidir. İsveç örneğinden yola çıkarak, ABD’de uygulama alanı bulan basındaki ombudsmanın görevi, okuyuculardan gelen yayın içeriklerine ilişkin şikâyetleri, yayın organının yetkililerine bildirmek ve bunların tekrarlanmasını önlemektir. Eş deyişle çalıştığı gazetenin gözlemciliğini ve eleştirmenliğini yapmaktır. Bu uygulama ilk kez Lousville Courrier Journal ve Louisville Times’ta (ABD) gerçekleştirilmiştir.

Gazetecinin temel görevleri ve ilkeleri:
1. Halkın bilgi edinme hakkı uyarınca, gazeteci, kendi açısından sonuçları ne olursa olsun, gerçeklere ve doğrulara saygı duymak ve uymak zorundadır.
2. Gazeteci; bilgi ve haber alma, yorum yapma ve eleştirme özgürlüklerini ne pahasına olursa olsun savunur.
3. Gazeteci; başta barış, demokrasi ve insan hakları olmak üzere, insanlığın evrensel değerlerini, çok sesliliği, farklılıklara saygıyı savunur. Milliyet, ırk, etnisite, cinsiyet, dil, din, sınıf ve felsefi inanç ayrımcılığı yapmadan tüm ulusların, tüm halkların ve tüm bireylerin haklarını ve saygınlığını tanır. İnsanlar, topluluklar ve uluslar arasında nefreti, düşmanlığı körükleyici yayından kaçınır. Bir ulusun, bir topluluğun ve bireylerin kültürel değerlerini ve inançlarını (veya inançsızlığını) doğrudan saldırı konusu yapamaz. Gazeteci; her türden şiddeti haklı gösterici, özendirici ve kışkırtan yayın yapamaz.
4. Gazeteci; kaynağını bilmediği bilgi ve haberleri yayımlamaz; kaynak açık olmadığında, yayımlamaya karar verdiği durumlarda da kamuoyuna gerekli uyarıları yapmak zorundadır.
5. Gazeteci; temel bilgileri yok edemez, görmezlikten gelemez ve metinlerle belgeleri değiştiremez, tahrif edemez. Yanlış, yanıltıcı ve tahrif edilmiş yayın malzemesi kullanmaktan uzak durur.
6. Gazeteci, bilgi, haber, fotoğraf, görüntü, ses, belge elde etmek için yanıltıcı yöntemler kullanamaz.
7. Gazeteci, kamuya mal olmuş bir şahsiyet bile olsa, halkın haber alma, bilgilenme hakkıyla doğrudan bağlantılı olmayan hiçbir amaç için, izin verilmedikçe özel yaşamın gizliliği ilkesini ihlal edemez.
8. Gazeteci, yayımlanmış her yanlışı en kısa sürede düzeltmekle yükümlüdür. Gazeteci, istismar edilmemesi, kötüye kullanılmaması ve kabul edilebilir boyutlar ile biçimde yapılması kaydıyla, cevap hakkına saygılı olmalıdır.
9. Gazeteci, kendisine güvenilerek verilmiş bilgilerin, belgelerin kaynaklarını, kendileri izin vermediği sürece, mesleki gizlilik ilkesi uyarınca, hiçbir şekilde açıklamaz.
10. Gazeteci, çalıntı, iftira, hakaret, lekeleme, saptırma, manipülasyon, söylenti, dedikodu ve dayanaksız suçlamalardan kesinlikle uzak durur.
11. Gazeteci, bir bilginin, haberin yayını ya da yayımlanmaması karşılığı hiçbir maddi veya manevi avantajın peşinde olamaz. Gazeteci, devlet başkanından milletvekiline, iş adamından bürokratına kadar haber kaynağı olarak da kabul edilen kişi ve kurumlarla iletişimini ve ilişkisini meslek ilkelerini gözeterek yürütür.
12. Gazeteci, mesleğini, reklamcılıkla, halkla ilişkilerle veya propagandacılıkla karıştıramaz. İlan - reklam kaynaklarından herhangi bir telkin, tavsiye alamaz, maddi çıkar sağlayamaz.
13. Gazeteci, hangi konuda olursa olsun, elde ettiği bilgileri geniş biçimde yayın konusu yapmadan kendi yararına kullanamaz. Mesleğini, ne şekilde olursa olsun, (yasaların ve yönetmeliklerin kendisine tanıdığı hakların dışında) ayrıcalıklar kazanmak amacıyla kullanamaz.
14. Gazeteci, her ne amaçla olursa olsun, tehdit ve şantaj gibi yollara başvurmaz. Gazeteci bu şekilde baskılara da karşı koyar

15. Gazeteci her türlü baskıyı reddeder ve çalıştığı basın - yayın organındaki yöneticileri dışında kimseden işiyle ilgili talimat alamaz.
16. Gazeteci sıfatını taşımayı hak eden herkes meslek ilkelerine en yüksek seviyede uymayı taahhüt eder. Ülkesindeki yasalara saygılı olmakla birlikte, hükümet ve benzeri kurumların müdahalelerine kapalıdır. Mesleki olarak yalnızca meslektaşlarının ve kamuoyunun değerlendirmeleri ile bağımsız yargı organlarının kararlarını dikkate alır.
17. Gazeteci, devleti yönetenlerin belirlediği ulusal ve uluslararası politikalar konularında önyargılara değil, halkın haber alma hakkına dayanır. Onu mesleğin temel ilkeleri ve özgürlükçü demokrasi kaygıları yönlendirir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde Profesyonel Gazeteciler Derneğinin (Association of Professional Journalist) 1996 yılında kabul etmiştir.

1. İlk okuma

2. Yazım yanlışlarının denetimi

3. Okunurluk ve anlaşılabilirlik denetimi

4. Fazlalıkların denetimi

5. Eksik bilgi denetimi

6. Yanlış bilgi denetimi

7. Yorumsuzluk/tarafsızlık denetimi

8. Etik ve hukuk kurallarına uygunluk denetimi

9. Son okuma

10. Geri bildirimin takip edilmesi

Etik: Töre bilim demektir. Ahlak kurallarını ve bunların nitelikleriyle uygulamalarını konu alan bilim dalının adıdır. Ahlak alanında düşünme, felsefe yapma sürecinin insana kazandırmış olduğu bir etkinliktir. Konusu ahlaktır ve sorunsalı, ahlakın açıklanması ve buna bağlı ilkelerin belirlenmesidir

Paparazi: Ünlülerin kendilerinden habersiz çekilmiş, onları güç durumda bırakacak netilikteki fotoğrafları; bu tür fotoğrafların yayımlanması; bu fotoğrafı çeken kimse

Meslek etiği anlamında kimi örnekler vermek gerekirse; örneğin gizli kamera kullanımı konusunda Amerikan Profesyonel Gazeteciler Derneğinin açıklamasında hangi koşullarda gizli kamera kullanılabileceği şöyle ifade edilmektedir:
• Elde edilecek bilgi çok büyük bir öneme sahipse, yaşamsal bir kamu çıkarı söz konusuysa ya da halkı önemli bir zarardan koruyacaksa,
• Bu bilgiyi elde edebilmek için diğer tüm haber toplama yöntemleri kullanılmışsa ve başarısızlığa uğranılmışsa,
• Bilginin açığa çıkarılmasıyla önlenen zarar, bu yöntemle verilen zarardan daha büyükse gizli kamera kullanılmasına izin verilebilir (Aktaran: İrvan, 2003).

hipermetinsellik, yöndeşme, çoklu ortam ve etkileşimlilik internet haberciliğinin diğer kitle iletişim araçlarında yayınlanan haberlerden farklı kılan özellikler arasındadır. Güncellik internet haberciliğine özgü bir özellik değildir.

Anka Haber Ajansı Türkiye'nin ulusal haber ajanslarından biridir.

Dergi haberciliği, gazete ve televizyon haberciliğinden ayrı olarak, “zaman kısıtlılığı olmayan” bir habercilik türüdür. Bu nedenle dergi haberciliği; günlük haberciliğin rutin, detaylı bilgi içermeyen ve acil sunumu dışında olarak; daha ayrıntılı, geçmişi de kapsayan ve derinlemesine incelemelerle doğru bilgi aktarımı sağlayan, farklı bakış açılarıyla haberin sunulmasını sağlayan bir yapıya sahiptir.

Basın bültenleri kurumların medyayla ilişkilerinde önemli bir yer tutmaktadır. Basın bülteni sonuç olarak bir haber metni olarak değerlendirilebilir. Bir basın bülteni hazırlarken unutulmaması gereken en önemli nokta, amacın -kişi, kurum
ya da ürünün- reklamını yapmak olmadığıdır. Bu nedenle yazımı sırasında 5N1K öğelerini taşıması gerekir. Standart bir  basın bülteninin 300- 800 kelime arasında olması beklenir.

Dinleyicilere bilim, sanat, edebiyat gibi bir konuda bilgi vermek için yapılan konuşmaya konferans, dinleyiciler önünde, seçilmiş bir konuşmacı grubunun bir konuyu tartışmak amacıyla düzenlediği toplantı, toplu görüşme, açık oturuma panel,bir kuruluşun, temel sorunları konuşmak üzere belli sürelerle yaptığı genel toplantıya ise kongre adı verilmektedir.

Cinayet ve yaralama türü olaylar polis telsizi dinlemelerinden öğrenilen ve polis - adliye muhabirlerinin ilgi alanına giren bir haberlere örnektir.