HABER YAZMA TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 11

Radyo ve televizyon haberciliğinde bir haber metninin şu sorulara yanıt vermesi beklenir:

Doğru cevap D’dir.

Bireylerin duygu, düşünce ve isteklerini ortak kabul görmüş kodlar aracılığıyla ifade etmesine ve karşısındaki bireyi anlamasına yardımcı olan bir sistem olan dil, bir kodlama dizgesidir. Dil; bir anlaşma aracıdır, kurallar dizgesidir, sos­yal kurumdur, kültürün aynasıdır, doğal bir araçtır, canlı bir varlıktır. Doğru cevap E’dir.

Genel olarak bir radyo haber bülteni şu özelliklere sahiptir:

Doğru cevap D’dir.

Bir televizyon haber bülteni şu özelliklere sahiptir:

Doğru cevap E’dir.

Gazetecilik alanında röportaj; daha çok araştırmaya, incelemeye, soruşturmaya dayalı,
birtakım gerçeklerin belirlenmesini amaçlayan, çok yönlü, renkli anlatıma sahip yazı türüdür. Doğru cevap A'dır.

Gazetecilik alanında görüşme yoluyla elde edilen bilgilerin, bir sohbet havasında soru ve cevaba dayalı olarak kaleme alındığı yazı türü söyleşidir. röportajda soru sorma, görüşme yapma zorunluluğu yoktur. Doğru cevap B'dir.

Genellikle röportajı yazan kişiye “röportaj yazarı” ya da “yazar” denirken, haber yazan kişiye “muhabir” adı verilir. Röportaj yazarı sıradan bir muhabir (bildirmen) değildir. Gazetede göreve yeni başlayan birine haber yazdırılabilir ama röportaj yazarlığı o kadar kolay değildir. Muhabir, tanık olduğu ya da bilgilerini derlediği olaylar hakkında olup bitenleri özet bir şekilde gerçeğe en yakın biçimde haber yazma kuralları çerçevesinde aktarır. Röportaj yazarı ise iyi bir görüşmeci, incelemeci, araştırmacı ve soruşturmacı olmanın ötesinde güçlü bir analizci ve yorumcu olarak yazısını kendi üslubuyla kaleme alır.

Röportaj, büyük ölçüde yazarın kendi deneyimlerinden hareketle, kendine özgü üslup ve anlatımını kullanabilmesine olanak sağlar. Hatta röportaj yazarı, “ben” ya da “biz” özneli anlatımda bulunabilir. Röportaj, öznel- dir. Ancak haber muhabiri bu kadar özgür değildir. Büyük ölçüde haber yazma tekniklerinden birini izlemek durumundadır. Anlatım şekli de belirli kurallara uymak zorundadır. Kendisini olaydan soyutlayarak, üçüncü tekil şahıs kullanarak ve olayı tarafsız kalmaya çalışarak aktarır. Röportaj ise genellikle öyküleyici bir anlatıma sahiptir. Bu nedenle de genellikle anlatımda şimdiki zaman kullanılır. Haber dili ise genellikle di’li geçmiş zamandır. Haberdekinin aksine, röportajda gereksiz sözcük ya da tümce ögeleri kullanmaktan sakınılmaz.

Görülenler, duyulanlar ve hissedilenler röportaj yazısına aktarılabilir. Haberin arkasında neler var, neler dönüyor, ne yaşamlar, dramlar, sevinçler var bunlar röportaja konu edilebilir. Haberin, gerçeğin bir yansıması olarak muhabir tarafından tarafsız, nesnel ya da objektif bir şekilde aktarılması istenir ya da bu iddiayı taşıması değerli bulunur. Haber yazmada, sıfat ve zarf kullanımında dikkatli olunması tavsiye edilir. Oysa röportaj yazısında yazarın öznel algı ve anlatımı söz konusudur. Bu nedenle sıfat ve zarf kullanımında yazar alabildiğinde rahat davranır.

Doğru cevap C'dir.

Açıklayıcı ve yorumlayıcı röportaj, görünenin ötesini, sahne arkasını aktarmaya çalışır. Doğru cevap D'dir.

Gazetecilik anlamında ilk röportaj yazıları, 1840’da William Churchill tarafından yayımlanmaya başlayan Ceride-i Havadis’te yer almıştır. Doğru cevap E'dir.

Ruşen Eşref Ünaydın’ın, aralarında Abdülhak Hamit, Halit Ziya, Mehmet Emin, Halide Edip gibi ünlü yazar ve ozanlarla yaptığı “Diyorlar ki” adını verdiği konuşmalar, “edebî mülakat” biçimindeki röportajların ilk örnekleri sayılmaktadır. Başka bir deyişle röportaj, başlangıçta soru ve yanıtlardan oluşan “söyleşi” türünden farklı değilken, gazeteciliğin gelişmesi ve ünlü edebiyatçıların röportaj türünde eserler ortaya koymaya başlamasıyla daha çok araştırma, inceleme, soruşturmaya dayanan ve bazı gerçeklerin ortaya çıkma- sına yardımcı olan bir tür olarak gelişmiştir. Doğru cevap A'dır.

Kronolojik anlatıma, öyküleyici anlatım da denir. En kolay röportaj yazısı hazırlama yollarından biridir. Çünkü olayın başlangıcından itibaren alınan notlar ya da yaşanan gelişmeler sırasıyla yazıya geçirilir.

Kronolojik anlatım, en kolay röportaj yazısı hazırlama yollarından biridir. Çünkü olayın başlangıcından itibaren alınan notlar ya da yaşanan gelişmeler sırasıyla yazıya geçirilir. Öykü de doğal akışı içerisinde sunulur. Doğru cevap B'dir.

Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü’nde söyleşi şöyle açıklanır: “Bir konunun ya da düşüncenin bir başkasıyla konuşurmuş gibi işlendiği yazı. Bir edebiyat türü değil, bir yazış ya da anlatım biçiminin adıdır. Eleştiri, inceleme, deneme türleri söyleşi biçiminde yazılabilir.” (Özkırımlı, 1991). Doğru cevap C'dir.

Söyleşiye küçük bir selamlaşma ve sohbetle başlanabilir. Görüşmenin başında doğrudan konuya girmemek ortamın yumuşatılması adına önemlidir. Doğru cevap D'dir.

“Alıntılı girişler” de çoğu zaman çarpıcıdır. Görüşülen kişinin yaptığı en önemli açıklama yazının başına konur. Genellikle tırnak içinde verilen bu açıklamayı, söyleşinin genel olarak çatısını ortaya koyan anlatım ya da sözün sahibinin tanıtımı izler. Ardından da sorulara ve yanıtlarına yer verilir. Bu açıklama genellikle bir olay ya da konu üzerine olur. Yukarıdaki örnekte de alıntılı giriş tekniği kullanılmıştır. Doğru cevap E'dir.

Sesçil: Yazıldığı gibi okunan, okunduğu gibi yazılan dil

Genel olarak bir radyo haber bülteni şu özelliklere sahiptir (Yüksel ve Gürcan, 2005): • Radyo haber bülteni, program müziği (jingle) ile başlar. • Bülteni spiker sunar. • Haberlerde ilk haberden başlayarak en önemliden daha az önemliye doğru bir sıralama izlenir. • Kimi bültenlerde dış haberler, ekonomi haberleri, finans haberleri, hava ve yol durumu gibi haberler için ayrı duyurum müzik, efekt ya da sesleriyle hazırlanmış program müzikleriyle değişik bölümlemelere gidilebilir. • En önemli haber ilk sunulan haberdir. • Haberler ilgi çekme temeline dayanır. • Genel bir sunumla dikkatler çekilip, habere giriş yapılır. • Asıl olan hızlılıktır. • Açıklamadan çok bilgi önemlidir. • Olabildiğince geçmiş zaman ifadeleri kullanmaktan kaçınılmalıdır. Bununla birlikte “Az önce aldığımız bir bilgiye göre” demek ya da bu ifadeyi haberleri sunarken akılda tutmak bu sorunu halledebilecektir. • Radyo haberlerinde genellikle “dün” ifadesi kullanılmaz. Dünkü haber radyo için bayat bir haberdir. • Bültende özel ses efektleri, teyp kaydı ya da telefon bağlantısı ile söyleyenin ağzından da sözler aktarılarak canlılık yaratılabilir. • Haberler, taze haber alma gereksinimini sağlayan açık, anlaşılması kolay ifadeler üzerine kuruludur.

Yazı dili

I. Dil, bir anlaşma aracıdır.

II. Dil, bir kurallar dizgesidir.

IV. Dil, bir sosyal kurumdur.

V. Dil, kültürün aynasıdır

I. Sesin vurgulanması

III. Sözcüklerin uyumu

IV. Resmî olması

V. Sesin farklı kullanımı

Anındalık/hızlılık ve canlılık