HABER YAZMA TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 4

Bir yangın karşısında gazeteci ya da muhabir en önemliden başlayarak gerekli bilgileri karşı tarafa hızlı ve özlü bir şekilde aktarabilirler.  Muhabir yangının nasıl başladığına ait hikayeyi uzun uzun, baştan sona anlatmak yerine, evin yanmakta olduğunu ve evin adresini telefonu açar açmaz itfaiye merkezindeki görevliye söyleyebilir. Ters piramit tekniğinde aslında uygulanması gereken kural tam da budur.

Bir haber muhabirin elinden çıktından sonra bir ya da birkaç üst sorumlunun denetiminden geçer. Kimi zaman muhabirin yazdığı haber ile yayımlanan haber arasında dağlar kadar farklılık oluşabilir. Farklı bakış açıları, habere farklı boyutlar kazandırır. Bunun gibi farklı muhabirlerin yazdıkları haberlerde farklı olabilir.

Ters piramit tekniği ile haber yazacak muhabirin öncelikle anlatacağı olaya ilişkin temalar arasında bir önemlilik sıralaması oluşturması gerekir.

Ters piramit tekniğinin yapısı; özetleyici giriş, ayrıntılar: açıklama ve diğer bilgiler, geçmiş hakkında bilgi ve sonuç bileşenlerinden oluşmaktadır.

Bir yangın haberinde muhabirin rutin olarak sorması ve yanıtlaması gereken baz sorular şunlar olabilir:

Yangın ne zaman başladı?

İtfaiye merkezine ne zaman bildirildi?

Kim bildirdi?

İtfaiye aracının gelmesi ne kadar zaman aldı?

Yangının söndürülmesi ne kadar zaman aldı?

Yangının nedeni nedir?

Bu yıl dikkatsiz sigara içenlerin neden olduğu yangın sayısı nedir?

Bu sayı geçen yıla oranla nasıl değişmiştir?

Yangında yaralı ya da ölü var mıdır?

Hasar ne kadardır?

Ev sahibi kimdir?

Evin yangın sigortası var mıdır?

Zararı dikkatsiz sigara içen kişi mi karşılayacaktır?

Bu olayla ilgili normal olmayan bir durum var mıdır?

Olay başka kimleri ilgilendirmektedir?

Yeni aldıkları otomobille pikniğe giden Mehmet Ateş, eşi Habibe ve çocukları (KİM?) kamyonun altında kalarak (NASIL?) can verdi (NE?). Kazaya saat 05:30’da bitmesi gereken trafik çalışmasının hafta sonu nedeniyle sarkıtılmasının sebep olduğu iddia edildi (NEDEN?).

Ne ve neden: Asma dalından rahatsız olduğunu söylemeleri üzerine gerçekleşen olay

Verilen haber cümlesinde nasıl ögesi bulunmamaktadır.

Verilen örnek ters piramit tekniğinde haberin kısaltılabilmesine bir örnektir.

Internet kullanıcılarının haber okumak için ayırdıkları süre gazete okuyanlara göre daha azdır

Ters piramit tekniğinde haberin bütün ağırlığı ya da haber değeri taşıyan en önemli bilgi; özet bir şekilde en başta, giriş bölümünde verilir

Sayfaya sığmayan uzun haberlerin kesilmesi gerektiğinde önemsiz ya da ayrıntı bilgilere yer verilen en alttaki paragrafları atarak ya da keserek haberi kısaltabilmek mümkündür. Bu da haber metinlerinin hızlı bir şekilde işlenebilmesi anlamına gelir. Giriş paragrafına bakan editör, başlığın uygunluğunu denetleyebilmekte; uzun gelen haberlerde son paragrafları atarak haberleri kısaltabilmektedir. Bu kullanım avantajlarını sağlayan başka hiçbir yazım tekniği yoktur.

Ters piramit tekniğinin en büyük avantajı şu saptamaya dayanır: Gazete okurlarının bir gün içerisinde gazete okumaya ayırdıkları sürenin yaklaşık 15 ile 25 dakika arasında değiştiği hesaplanmaktadır. İnternet kullanıcılarının haber okumak için ayırdıkları süre ise daha azdır.

Haber yazma kuralları içinde en eskisi ve en çok kullanılanı ters piramittir. Tekniğin bu uzun ömrünün ardında sihirli bir formül yatar. Çünkü bu teknikte habere yönelik bilgilerin, hedef kitlenin ilgisine göre, en önemliden daha az önemliye doğru sıralanması öngörülür. En can alıcı, en önemli bilgi en başta verilir ve ardından konunun ayrıntılarına değinilir. Söz konusu “önemlilik sıralaması” nedeniyle bu tekniğe, ters dönmüş bir piramit şeklini andırdığından “ters piramit” adı verilmiştir.

Masalda olayın giriş, gelişme ve sonuç bölümleri bulunurken, haberde sonuç en başta yer alır. Olayın sonunda ne olmuşsa, o en başta söylenir. Özellikle ani gelişen olaylarda ilk beklenen şey, olayın ne olduğunun açıklanmasıdır. Ters piramit tekniğinin sağladığı bu hızlı ve özlü anlatım, gazeteye daha fazla haberin sığdırılmasını sağlar. Ters piramit tekniği ile yazılan haberlerde kısmen gereksiz ya da önemsiz detaylar yer almaz. Bu da haberlerin “yeterli” uzunlukta olması anlamına gelir. Böylece kazanılan yere daha fazla haber konulabilir. Haber yazmayı kolaylaştırma anlamında da ters piramit tekniği önemli bir avantaja sahiptir. Çünkü diğer tekniklere göre ters piramit tekniği ile haber yazmak daha pratiktir. Haber unsuru taşıyan en önemli bilgiler en başta verilecek, diğer bilgiler de daha sonra sıralanacaktır. Gazete sayfalarını hazırlayan editörlerin de işini kolaylaştırır. Çünkü sayfaya sığmayan uzun haberlerin kesilmesi gerektiğinde önemsiz ya da ayrıntı bilgilere yer verilen en alttaki paragrafları atarak ya da keserek haberi kısaltabilmek mümkündür.

Ters piramit tekniğinde haberin bütün ağırlığı ya da haber değeri taşıyan en önemli bilgi; özet bir şekilde en başta, giriş bölümünde verilir. Bu nedenle ters piramit tekniği ile yazılmış haberlerin büyük çoğunluğunda özetleyici giriş tekniği kullanılır.

Ters piramit tekniği ile yazılmış haberlerin büyük çoğunluğunda özetleyici giriş tekniği kullanılır. Ardından da olayın ayrıntılarına değinilir. Konuyla ilgili yapılan açıklamalar, ileri sürülen deliller, ortaya çıkan durumlar, olayın geçmişine ilişkin bilgiler sıralanır. Bunlar da yine muhabirin karar vereceği önemlilik sırlaması içerisinde sunulur. Sonuçta ise bir haber sonlandırma ifadesi yer alır.

Ters piramit tekniğinde aslında uygulanması gereken şey, en önemli, en can alıcı ya da haber değeri anlamında en yüksek değere sahip bilginin en başta verilmesidir. Seçeneklerde verilen sorulardan en önemsiz ayrıntının bu yıl gerçekleşen yangın sayısı olduğu söylenebilir çünkü ters piramit tekniğine göre bu haber ile ilgili bilgiler en önemli bilgiler olarak değerlendirilebilir.

Ters piramit tekniğine göre haberin ne önemli öğesi en önce verilir. Bu giriş paragrafında en önemli bilginin yol çalışması sebebiyle bir ailenin kaza yapması olması sebebiyle başlığın da bu konuya odaklanmasının doğru olduğu söylenebilir.