HABER TÜRLERİ

Durum ciddileşince doktora giderim diyenlerin oranı %90 ile en fazladır.

Kültürel donanım sağlık kavramına yaklaşım ölçütlerinden değildir.

Dünya Sağlık Örgütü'nün "tam iyilik hali" tanımında ekonomik durum belirtilmemiştir.

Hastaya ücretsiz ilaç verilmesi şeklinde bir hak ifade edilmemiştir.

Türkiye'de ötenazi yasaktır.

Halka yönelik sağlık haberciliğinde halın anlayacağı bir dil kullanılır.

Gazetelerde sağlık konusuna verilen öneme ilişkin bir göstergedir.

Şinasi değil, Ahmet Mithat Efendi doğru cevaptır.

Hastalığa değil, daha çok sağlığın korunmasına yönelik programlar yapılmalıdır.

Sağlığı birçok bireysel ve çevresel faktör etkileyebilir. Bireysel faktörler; kalıtım yolu ile genlerde taşınan bozukluklar, doğuştan ya da yaşamın herhangi bir döneminde sonradan ortaya çıkan hastalıklara yol açabilen en önemli unsurları içerir. Dolayısıyla bireye özgü hormonal değişiklikler, metabolizma bozuklukları beslenme, hareket, uyku ve stres oluşturan durumlarla başa çıkma becerisi gibi tüm bireysel unsurları kapsar. Doğru cevap B'dir.

ABD’deki Assosiation of Health Care Journalists (AHCJ-Sağlık Habercileri Birliği), 2000’e yakın üyesiyle dünyadaki en kalabalık sağlık habercileri örgütüdür. Bağımsız, kar amacı gütmeyen organizasyon, insanların sağlık konularını anlamalarını sağlamayı amaçlamaktadır. 1997’de kurulmuş olan birlik; sağlık haberciliğinde kalitenin, doğruluğun ve farkındalığın geliştirilmesini görev edinmiştir. AHCJ’nin etik beyannamesinde sağlık muhabirinin profesyonellik, içerik ve doğruluğu sağlamasına yönelik özel ilkelere yer verilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Örneğin 1999 yılında kurulmuş olan Medimagazin “sağlık profesyonelleri arasındaki iletişimi kuvvetlendirmek ve onları değişen sağlık sistemi hakkında bilgilendirmek” amacıyla kurulmuş haftalık yayın yapan bir tıp gazetesidir. Dolayısıyla gazetenin haber dili gazeteciliğin temel kurallarından biri olan “halkın anlayacağı dilde yazmak” anlayışından biraz daha uzaktır. Doğru cevap D'dir.

Canlı haber kaynakları bağlamında, sağlık haberlerinde bilgi ve görüşlerine en çok başvurulan kaynaklar sırasıyla şunlardır:
1. Tıp doktorları ve diğer sağlık görevlileri
2. Sağlık alanındaki sivil toplum örgütleri, temsilcileri
3. Sağlık Bakanlığı, yetkilileri
4. Hükümet, diğer bakanlar, bakanlı temsilcileri
5. İl sağlık müdürlükleri, yetkilileri
6. Hastalar ve hasta yakınları
7. Yerel yönetimler, yetkilileri
8. Yabancı akademik bilimsel çalışmalar, yayınlar
9. İş adamları, yatırımcılar, özel sektör temsilcileri
10. Tıp alanı dışındaki akademisyen, bilim insanları
11. Sosyal güvenlik kurumu, temsilcileri

Doğru cevap A'dır.

Sağlık haberlerinde “en çok işlenen tema ya da konular” nelerdir? Bu bağlamda yapılan araştırma bulguları en genel temanın “beslenme” olduğunu ortaya koymaktadır. Başlıca konular şu şekilde sıralanmaktadır (Yüksel vd., 2014):
1. Beslenme
2. İç hastalıkları, genel cerrahi
3. Onkoloji, kanser
4. Kardiyoloji, kalp damar cerrahisi
5. Sağlık kurumları, hastaneler
6. Güzellik, bakım, zayıflama, sağlıklı yaşam
7. Sağlık çalışanları ve sorunları
8. Hasta ve yakınlarının sorunları
9. Sağlık Bakanlığı
10. Kadın hastalıkları ve doğum
11. Ruh sağlığı
12. Eczane, ilaç sektörü
13. Çocuk sağlığı
14. Nöroloji, beyin ve sinir cerrahisi
15. Üroloji

Doğru cevap E'dir.

Yüksel ve arkadaşlarının (2014) araştırmasına göre sağlık haberlerinin dörtte birden fazlasında “tavsiye veren” ya da “öneri getiren” bir yapı dikkati çekmektedir. “Uyarıcı” nitelikte ifadeler içeren haberlerin oranı % 16, “eleştirel” nitelikteki içerikler bulunan haberlerin oranı da % 8 düzeyindedir. Bu oranların düşüklüğü dikkati çekmekle birlikte, “takdir edici-övücü” içerikli ifadeye sahip yazı oranı daha  da düşüktür (% 6.5). Yazıların %5’den fazlasında “reklam” niteliğine yakın ifadeye rastlanmaktadır. “Umut verici”, “endişelendirici-kaygı uyandırıcı” ya da “yargılayıcı-suçlayıcı” ifadelere yer verilen yazıların oranı da önemli düzeylerdedir. Bu tür üslupların da daha az görülmesi arzu edilmektedir. Bunlar dışında kimi daha az sayıdaki haberde görülen “kafa karıştırıcı-çelişkili”, “panik uyandırıcı sansasyonel”, “abartılı” ya da “tehditkar” nitelikte ifadelere ise hiç yer verilmemesi daha nitelikli sağlık haberciliği anlamında daha iyi olacaktır. Doğru cevap A'dır.

Televizyon haberlerinde en çok kullanılan görüntü yine kaynak kişinin görüntüsüdür (%69). Ardından yaklaşık her dört-beş haberden birinde hastane, sokaktaki vatandaş, hasta ve doktor görüntüleri ile tıbbi ürünlere ilişkin görüntüler yaygın olarak kullanılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Genel olarak gazetecilik mesleğine yönelik bu ilkeler şu dört başlıkta toplanmaktadır:
i. Zarar vermemek: Kişilerin sağlık haberleri nedeniyle ruh ve vücut bütünlüğünün, yaşam kalitesinin bozulmaması veya olumsuz etkilenmemesi,
ii. Doğruluk ve objektiflik: Doğruluğundan şüphe duyulan ya da farklı kaynaklardan teyit edilmeyen bilginin yayımlanması ve farklı görüşlerin nesnel bir çabayla habere yansıtılması,
iii. Özel hayat ve mahremiyet: Haber için bilgi sağlayan haber kaynağı ile habere konu olan diğer kişi ya da kişilerin kişisel onur ve saygınlığına zarar gelmemesi, özel hayatlarına ve mahremiyetlerine saygı gösterilmesi,
iv. Hak ve adalet: Temel haklara saygı gösterilmesi, adil olunması, haber ve bilgi verme dışında gizli ya da örtük başka amaçlar taşınmaması ya da başka sonuçlara yol açılmaması.

Doğru cevap B'dir.

Hastalık ve kişi özelinde konuşulmamalı şeklinde düzeltilmeli. Doğru cevap E'dir.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin 2018’de 59’uncusunu düzenlediği Türkiye Gazetecilik Başarı Ödülleri sağlık alanında Hürriyet gazetesinde 17 Haziran 2017 tarihinde yayımlanan “Verem Turizmi” başlıklı haberle Mesude Erşan ödüle layık görülmüştür. Doğru cevap D'dir.

Kalıtım yolu ile genlerde taşınan bozukluklar insan sağlığını etkileyen bireysel faktörlerdendir. Doğru cevap A'dır.