HABER TÜRLERİ

Kalıtımsal bozukluklar

Vekayi-i Tıbbiye

ESAM-DER

Yeni çıkan cilt bakım ürünleri

Zarar vermemek

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sağlık kavramını "tam bir iyilik hali" olarak tanımlamıştır. Yani sağlık, bütüncül bir anlayışla insan hayatının duygusal, zihinsel, mesleki, bedensel, sosyal ve manevi yönden iyilik halinde bulunmasına anlamına gelmektedir. Yelpazenin bir ucunda "tam bir iyilik hali" diğer ucunda ise "ölüm" bulunur. İki uç arasındaki dalgalanmalar, çeşitli derecelerde sağlık ve hastalık hallerine karşılık gelir.

Birçok bireysel ve çevresel faktör sağlığı etkileyebilir. Bireysel faktörler; kalıtım yolu ile genlerde taşınan bozukluklar, doğuştan ya da yaşamın herhangi bir döneminde-sonradan ortaya çıkan hastalıklara yol açabilen en önemli unsurları içerir. Dolayısıyla bireye özgü hormonal değişiklikler,metabolizma bozuklukları beslenme, hareket, uyku ve stres oluşturan durumlarla başa çıkma becerisi
gibi tüm bireysel unsurları kapsar.

Dış çevresel faktörler ise en az bireysel faktörler kadar sağlık üzerinde etkilidir. Örneğin hava koşulları, çalışma koşulları, iş ve yaşam alanlarının yeterliliği, giyinme ve beslenme olanakları, içme ve kullanma sularının kalitesi, gürültü ve radyasyon gibi fiziksel faktörler, ayrıca dış psikolojik, sosyal, kültürel ve ekonomik faktörlerin hepsi bu tür çevresel faktörleri oluşturur. Dolayısıyla sağlık kavramını tanımlarken bu faktörlerin de farkında olmak gereklidir.

Hasta hakları kavramı sağlık hizmetlerinden yararlanma gereksinimi bulunan bireylerin sadece insan olmaları nedeniyle sahip bulundukları, anayasa, uluslararası anlaşmalar, yasalar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış hakları kapsamaktadır. Temel hasta hakları şunlardır:
1. Bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde yaşama hakkı, en temel insan hakkıdır.
2. Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Hiçbir merci veya kimsenin bu hakkı ortadan kaldırmak yetkisi yoktur. Hastaya insanca muamelede bulunulur.
3. Sağlık hizmetlerinin verilmesinde hastaların ırk, dil, din, mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal durumları ile diğer farklılıkları dikkate alınmaz. Sağlık hizmetleri, herkesin kolayca ulaşabileceği şekilde planlanıp düzenlenir.
4. Tıbbi zorunluluklar ve kanunlarda yazılı haller dışında, rızası olmaksızın kişinin vücut bütünlüğüne ve diğer kişilik haklarına dokunulamaz.

Ülkemizde uygulanan "Hasta Hakları Yönetmeliği"ne göre herkesin adil ve eşit koşullar altında sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı bulunmaktadır. Bilgi isteme hakkı her türlü hizmet ve olanak karşısında hastayı bilgilendirmeyi kapsar. Diğer haklar ise şunlardır: Sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme hakkı, Personeli tanıma, seçme ve değiştirme hakkı, Öncelik sırasının belirlenmesini isteme hakkı, Tıbbi gereklere uygun teşhis, tedavi ve bakım hakkı, Tıbbi uygulamalarda özen gösterilmesi hakkı, Sağlık girişimleri ile ilgili bilgi alma hakkı, Kayıtları inceleme hakkı, Kayıtların düzeltilmesini isteme hakkı, Bilgi verilmesini yasaklama hakkı, Mahremiyete saygı gösterilmesi hakkı, Yanında bir yakınının bulunmasını isteme hakkı, Onayı alınmaksızın tıbbi işleme tabi tutulmama hakkı, Tedaviyi reddetme ve durdurma hakkı ve Ötenazi yasağı.

Türk basın tarihinin ilk gazetesi Takvim-i Vekayi’den (1831) başlayarak devam eden gazetelerde bir şekilde sağlık konularına değinilmiştir. Tercüman-ı Hakikat’te (1878) yazan Ahmed Midhat, dönemin bilim ve sağlık yazarıdır. 1849’da "ilk basılı bilimsel dergi" olan Vekayi-i Tıbbiye yayımlanmaya başlamıştır. Dergi "halkın sağlıkla ilgili olarak eğitilmesi, kolay uygulanabilecek bilgilerle donatılması, ülke içindeki tıbbi olayların açıklanması, yurt dışındaki tıbbi olayların çevrilerek aktarılması ve bazı ilaç ve tıbbi malzemelerin doktorlara tanıtılması" amacıyla yayımlanmıştır. Ardından 1871’de Ceride-i Tıbbiye Askeriye dergisi onu izlemiştir. Dergi dönemin tanınmış tıp doktorlarının makalelerini yayımlamıştır. Daha sonra birkaç kez isim değiştiren dergi son olarak GATA Bülteni adıyla faaliyetini halen sürdürmektedir. İstanbul dışında yayımlanan ilk süreli tıbbi yayın ise 1910’da Trabzon’da yayın hayatına başlayan ve Anadolu’da çıkarılan ilk Türk tıp dergisi olma sıfatını da taşıyan Hekim dergisidir.

Mustafa Sütlaş’ın 1998’den beri yayımı Yön Radyo’da sürdürülen "Türkiye’nin en uzun soluklu sağlık programı", "Merhaba Acil" adlı radyo programıdır.

Sağlık haberlerinde en çok işlenen konular:

1. Beslenme
2. İç hastalıkları, genel cerrahi
3. Onkoloji, kanser
4. Kardiyoloji, kalp damar cerrahisi
5. Sağlık kurumları, hastaneler
6. Güzellik, bakım, zayıflama, sağlıklı yaşam
7. Sağlık çalışanları ve sorunları
8. Hasta ve yakınlarının sorunları
9. Sağlık Bakanlığı
10. Kadın hastalıkları ve doğum
11. Ruh sağlığı
12. Eczane, ilaç sektörü
13. Çocuk sağlığı
14. Nöroloji, beyin ve sinir cerrahisi
15. Üroloji

Genel olarak gazetecilik mesleğine yönelik ilkeler şu dört başlıkta toplanmaktadır:
i. Zarar vermemek: Kişilerin sağlık haberleri nedeniyle ruh ve vücut bütünlüğünün, yaşam kalitesinin bozulmaması veya olumsuz etkilenmemesi,
ii. Doğruluk ve objektiflik: Doğruluğundan şüphe duyulan ya da farklı kaynaklardan teyit edilmeyen bilginin yayımlanması ve farklı görüşlerin nesnel bir çabayla habere yansıtılması,
iii. Özel hayat ve mahremiyet: Haber için bilgi sağlayan haber kaynağı ile habere konu olan diğer kişi ya da kişilerin kişisel onur ve saygınlığına zarar gelmemesi, özel hayatlarına ve mahremiyetlerine saygı gösterilmesi,
iv. Hak ve adalet: Temel haklara saygı gösterilmesi, adil olunması, haber ve bilgi verme dışında gizli ya da örtük başka amaçlar taşınmaması ya da başka sonuçlara yol açılmaması.

İyi bir sağlık haberi yazmak için muhabirlerin dikkat etmesi gereken noktalar şöyle özetlenebilir:
1. Başlık ve içerik uyumlu olmalı ve gerçeği yansıtmalı
2. Bilgi edinilmeli ve birden fazla kaynaktan doğrulatılmalı
3. Tartışmalı ve genel mantığa aykırı veri kaynakları kullanılmamalı
4. Tarafsız olunmalı; gizli reklam, sponsorluk, sipariş ya da çıkar ilişkilerinden uzak durulmalı
5. Yeteri kadar detaylı bilgi verilmeli

6. Sansasyonel iddiaları kanıtlayan bilimsel veriler ortaya konulmalı
7. Anlatım dili herkesin anlayabileceği düzeyde olmalı
8. Sıfat ve zarflar yerine, gerçek ve rakamsal değerler sunulmalı
9. Sansasyonel ifadelerden kaçınılmalı
10. Muhtemel olasılıklar, alternatif koşullar, sınırlar ve yan etkiler belirtilmeli
11. Toplumu yanlış yönlendirecek, sağlığın ve güvenliğin korunmasını engelleyecek haberlerden kaçınılmalı
12. Suç ya da yanlış davranışlar ifşa edilmeli
13. Sağlık politikaları görmezden gelinmemeli
14. Kişisel üzüntü ve şok anlarında dikkatli ve özenli davranılmalı
15. Toplumda yaşayan herkesi gözeterek kimilerini korkutacak, kaygı, endişe ya da suçluluk duygusuna itecek ifadeler konusunda titizlik gösterilmeli
16. Tıbbi kavramlar doğru kullanılmalı. Örneğin kilolu, fazla kilolu, şişman, obez ya da hastalar arasındaki ayrım, kişilik bozukluğu, bipolar, bölünmüş kişilik, şizofren, psikopat ile üzgün, mutsuz, kızgın, stresli ya da depresyon yaşayan kişiler arasındaki ayrıma dikkat edilmeli.

Sağlık programlarının hazırlanması aşamasında Sağlık Bakanlığı, üniversiteler ve gönüllü kuruluşlarla işbirliği yapılarak programlar için danışman kullanmak gereklidir.

Konuların işlenme biçimi sade vatandaşın anlayabileceği şekilde (ilkokul-ortaokul) düzeyinde olmalıdır.

Programlar daha çok hastalığa değil de sağ-lığın korunmasına yönelik olmalıdır.• Bilimsel temeli olmayan programların ilgi çekmek amacıyla da olsa yapılmaması gereklidir.

Modern tıpta yeri olmayan konularda (halk hekimliği gibi...) televizyon önderlik ve özendiricilik yapmamalıdır.

Öncelikle zarar verme.

Mutlaka araştır, doğruyu bul; yetiştirebilme sorunu olsa bile.

Umut verme. Özellikle mucizevi tedaviden bahsetme.

Kendine “bu haberden kim yararlanır” sorusunu sor.

Haber kaynağının gizliliği ilkesini unutma.

Vereceğiniz haberler hasta, sakat ve çocuklara aitse, bir kez daha düşün.

Özel hayatı ve acıları haber yapma.

Acıyı duygu sömürüsü için asla kullanma.

Kararsız kalırsan haberden vazgeç.

Maddi kaygısı olmayan, çıkar ilişkisine dayanmayan içerikler sunulmalı; pazarlama, reklam yapılmamalıdır.

Belirsiz, sansasyonel bir dil kullanmaktan kaçınınız (şifa, mucize, büyük buluş, geleceği parlak, etkileyici vb.).

Yakınılan konular arasında böyle bir seçenek yoktur.