HABER TÜRLERİ

Uluslararası habercilikte yaşanması muhtemel sorunlar ana hatlarıyla şöyle sıralanmıştır:

Uluslararası arenada mesleğini icra eden gazetecilerin olaylara bakış açısı ve mesleki etik ilkelere kamusal fayda çerçevesinde pratikte ne kadar bağlı kaldığına ilişkin konular, habercilikte yaşanması muhtemel sorunların nedenlerine dair ilk sıralardaki yerini almaktadır. Bu konuda gazetecilerin öznel düşünce, yargı ve politik tavırlarından ne ölçüde sıyrılabildiği ve olayları objektif ve tarafsızlık ilkelerine bağlı kalarak ne kadar değerlendirebildiği önemlidir. Bununla beraber gazetecinin mücadeleci ve girişken yapısı, eldeki bilgilerle yetinmeyerek konuları çok yönlü bir biçimde ele alabilmesini sağlayacaktır.

Uluslararası habercilikte haber ajanslarının sağladığı avantajlar şu şekilde

Olay ve gelişmeleri çok yönlü ve kapsamlı bilgilerle servis etmesi

Haber bilgilerini görüntü, ses, grafik, istatistik gibi verilerle desteklemesi

Basın yayın organlarının üzerinde düzeltme yapabilecek kadar uzun haberler sunması

Tarafsız ve güvenilir olması,

Aboneleri için 24 saat kesintisiz çalışması ve hızlı olması şeklinde sıralanabilmektedir.

Ulusal basın yayın organlarının uluslararası gelişmeler hakkında yararlandığı diğer dış kaynaklar  şöyle sıralanmaktadır:

a. Dış ülkelerdeki bürolar, muhabirler, temsilciler,

b. Yabancı gazeteler, dergiler, yayınlar, bültenler,

c. Yabancı radyo ve televizyonlar,

d. Büyükelçilik, konsolosluk ve yabancı temsilciliklerin bültenleri,

e. Uluslararası kuruluşların basın bildirileri,

f. İnternette yayınlanan bilgiler” dir.

Hiçbir kar olgusu gözetmeyen ve bir koopera-tif niteliği taşıyan uluslararası ilk haber ajansı Associated Press’tir. AP’den uzun yıllar sonra 1949’da kurulan Deutsche Presse Agentur ise dünyanın ikinci büyük kooperatif temelli ajansı olma özelliğine sahiptir

Agence France Presse, kısa adıyla AFP, dün-yanın ilk haber ajansı Havas’ın mirasçısı konumundadır. Paris merkezli olan AFP, İkinci dünya savaşından sonra yeniden yapılandırılarak Eylül 1944’de yayımlanan bir kararname ile kooperatif niteliğine sahip bir kamu kurumu olarak resmen kurulmuştur. Ancak ajans kaynakları AFP’nin kuruluş tarihini 1835 yılı olarak göstermektedir ve kurucusu Charles Louis Havas’tır. ‘Her yerde ve her zaman, herhangi bir platform ve herhangi bir dil’ sloganıyla işleyişini sürdüren ajans, yalnızca Fransa’da değil, dünyanın her yerinde meydana gelen gelişmelerin takibi ve aktarılmasında hiçbir çıkar grubunun baskısı ve tesiri altında kalmayacağının altını çizmektedir.

Sürü gazeteciliği, gazetecilerin aynı kaynaktan beslenmeleri ve birbirine benzer içeriklerden yararlanmaları anlamına gelir. Özellikle hızlılık ve zamansızlık faktörlerinin haberi çabuk servis etmeyi gerektirmesi ve bir gazetecinin gün içinde birkaç habere yönlendirilmesi gibi sebeplerle gerek medya kuruluşları gerekse muhabirler sürü gazeteciliği eğilimi gösterebilmektedir. Örneğin; aynı saatte hem kültür sanat haberine hem de basın açıklamasına görevlendirilen muhabirin bu haberlerden birine giderek, diğer haber bilgilerini ise orada bulunan başka bir muhabirden alması gazetecilerin kendi arasında en sık yaptığı bir uygulamadır. Ancak bu durum, bilgiler tek kaynaktan çıktığı için içerikte aynılığa yol açar.

Ajansların habercilik ile ilgili gazetecilere sağladığı kolaylıkların yol açabileceği bir başka sorun ise masa başı habercilik hususundadır. Bir önceki sorunla yakından ilişkili olan bu sorun, gazetecinin olay yerine gitmeden ve olayın doğrudan gözlemcisi olmadan masa başında oturarak ajanslardan gelen bilgileri düzenleyip sunmasıdır. Ancak böylesi bir davranışta gazeteci habercilik işlevinden çok, bir düzenleyici ya da aktarıcı işlevi görmektedir. Ayrıca olay ve gelişmeleri ajansların bakış açısıyla kabul etmesi anlamı da taşıyan masa başı habercilik davranışı devamında alanda uzmanlaşma sorununu da getirmektedir.

Dış ülkelerdeki bürolar, muhabirler, temsilciler,

Yabancı gazeteler, dergiler, yayınlar, bültenler,

Yabancı radyo ve televizyonlar,

Büyükelçilik, konsolosluk ve yabancı temsilciliklerin bültenleri,

Uluslararası kuruluşların basın bildirileri

İnternette yayınlanan bilgiler

Uluslararası alanda gazetecilik yapmak isteyen ya da bu mesleği yüksek bir nitelikle yerine getirmek isteyen bir muhabir öncelikle dünya insanı olma vizyonuna kavuşmayı hedeflemelidir. Dünya insanı olmak; ulus ötesindeki insanların, olayların, gelişmelerin anlaşılabilmesi demektir ve bu vizyonun geliştirilmesinde yabancı dil hakimiyetinin ve eğer mümkünse sık sık seyahate çıkmanın önemi büyüktür. İkinci bir dil aynı zamanda gazetecinin elde ettiği bilgilerle yetinmeyerek, olay ve gelişmeleri daha kapsamlı şekilde araştırmasını ve farklı bilgi kaynaklarına kolay ulaşmasını sağlayacaktır. Hatta bu konuda söylenebilir ki, gazeteci ne kadar çok dil biliyorsa, olayların arka planını araştırmada, doğruluğunu kanıtlamada ve olay bilgisinin kap-samını genişletmede o kadar özgür olacaktır. Tüm bunlarla birlikte yabancı dil, gazetecinin olayları doğru algılayarak, olay bilgisini ulusal düzeydeki okurlar için doğru ve eksiksiz tercüme etmesi açısından da önemlidir.

Uluslararası gelişmelerin ülke okurlarının dikkatini çekebilecek türler içinden seçilmesine, ülkedeki mevcut durum ve gelişmelerle bağlantılı olabilecek olay, durum ve gelişmeler üzerinde durulmasına ve haberleştirilen ulus ötesi olay ve gelişmelerin ülke kamuoyunu belli çıkarlar yönünde yönlendirebilecek şekilde sunulmamasına özen gösterilmelidir.

Hangi gazeteci olursa olsun yayıncılık etik ve ahlak ilkelerine bağlı kalması gerektiğini bilmeli ve dördüncü kuvvet olarak halkın sesi ve temsilcisi olma niteliğinden uzaklaşmamalıdır. Bununla beraber gazeteci açık ve tarafsız olmalı, okurunun ihtiyaç ve beklentilerini yakından takip etmeli, haber kaynaklarına eşit ve mesafeli bir duruş sergilemeli ve en önemlisi de olay ve gelişmeleri objektif bir tavır ile ele almalıdır.

Ulusal okurlar, magazinsel ve hareketli olmayan küresel olaylara, ülkesindeki mevcut durumla bağlantısı olmayan gelişmelere pek ilgi göstermezler. Bu nedenle gazetecinin beslendiği toplumu tanıması gerekmektedir.

Artık yurttaşlar yeni iletişim teknolojileri sayesinde habercilik sürecine doğrudan dahil olurken, bilginin yanlış dolaşımı ve güvenilirliği gibi sorunlar da kendini göstermeye başlamıştır. Ayrıca internet kullanıcısı sıradan bireylerin ağlar üzerinden gerçekleştirilen çeşitli konulardaki olumsuz ve kara propagandaların bir parçası haline gelmesi riski de bulunmaktadır. Bunun yanında kitle iletişim teknolojilerinin gazetecilere de kolaylıklar sağlaması, masa başı kes yapıştır haberciliğini yaygınlaştırmıştır. Artık olayı yerinde takip etmek için çaba göstermesine gerek kalmayan gazeteci, aynı olayı birkaç internet haber sitesini dolaşarak, gazetesine servis etmektedir.

Gazetecilerin ajanslardan aldığı bilgilerle yetinmeyerek olayın özüne inmesi, farklı kaynaklardan beslenmesi, haberleştirilecek konuları kapsamlı ve çok yönlü ele alması gerekir.

Ulusal basın yayın organlarının uluslararası gelişmeler hakkında yararlandığı diğer dış kaynaklar ise;

“a. Dış ülkelerdeki bürolar, muhabirler, temsilciler, b. Yabancı gazeteler, dergiler, yayınlar, bültenler, c. Yabancı radyo ve televizyonlar, d. Büyükelçilik, konsolosluk ve yabancı temsilciliklerin bültenleri, e. Uluslararası kuruluşların basın bildirileri, f. İnternette yayınlanan bilgiler” dir

Associated Press, Türkçe adıyla Birleşmiş Basın, New York’ta 1848 yılında kurulmuş uluslararası ilk haber ajansıdır.

Video haberlerini abonelerine ham olarak gönderen ajans, medya kuruluşlarının bu haberleri kendi tarzıyla yeniden kurgulamasına da olanak tanıyan uluslararası haber ajansı Reuters’tir.

Haber bilgilerinin alındığı ajansın kaynak olarak gösterilmesi haber metinlerinin söz konusu dile çevrilerek okur için hazır hale getirilmesine kadar geçen süreçte sık rastlanan hatalardan biri değildir.

Haberin doğruluğu konusu ifade edilmemiştir.