HABER TÜRLERİ

Öznel yargılardan arınmak

Alanında uzmanlaşmak

Basın yayın kuruluşlarının yapısı ve uygulamalarından kaynaklanan sorunlar

Küresel bazda haber dağılımındaki dengesizlikle

Uluslararası haber ajansı

Haber bilgilerini görüntü, ses, grafik, istatistik gibi verilerle desteklemesi

Sürü gazeteciliği

Associated Press

Agence France Presse

Uluslararası habercilik; küresel habercilik, dış habercilik ve dünya haberciliği olarak da adlandırılır. Uluslararası habercilik, diğer gazetecilik türleri gibi habercilik mesleğinin bir dalıdır, ancak sahip olduğu stratejik önem itibariyle uluslararası güç dengelerini etkileyebilecek ve hatta yerinden oynatabilecek bir alan olduğu gerçektir. Bu habercilik dalındaki gazeteci, içinde yetiştiği ve yaşadığı toplumun dünyadaki önemli gelişmelerden haberdar olması adına çaba gösterirken, genellikle bağlı bulunduğu basın yayın organlarının ulusal düzeydeki habercilik esaslarına ve yayın politikalarına göre hareket etmek gibi bir sıkışmışlık ile karşı karşıyadır. Oysaki uluslararası haberciliğin gerektiği gibi yerine getirilmesi için gazetecinin gerek küresel enformatik dayatmalardan, gerekse ulusal basın yayın organlarının kısıtlayıcılıklarından sıyrılması ve bir dünya insanı olma özgürlüğüne kavuşması gerekir. Uluslararası habercilik; siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel sınırlılıkların ötesinde gerçekleşen bir faaliyet alanını kapsamaktadır.

Her ulusal olay ve gelişmelerin küresel platformda yer alması söz konusu değildir. Burada gazeteci bazı sınırlılıklar ve ölçeklerle karşı karşıya kalabilir. Bu sınırlılık ve ölçekler; söz konusu ülke deki hükümet politikaları, o ülkenin sahip olduğu jeopolitik konum, küresel siyaset ve ekonomideki etkinliği, olay ve gelişmelerin küresel etki dereceleri, teknolojik gelişmişlik düzeyi, haberin diğer ülke yurttaşları tarafından ilgi çekici görülüp görülmeyeceği şeklinde sıralanabilir. Bu ölçekler dahilinde dış haberler servisinde değerlendirmeye alınan yabancı haberlerden hangisinin yayınlanıp yayınlanmayacağına karar verildikten sonra bu haberler türlerine göre ilgili servislere gönderilir, diğer haberler ise yayınlanmayacak haberler olarak rafa kaldırılır.

Uluslararası alanda faaliyet gösteren bir gazetecinin taşıması gereken özellikler şu şekilde sıralanabilir; Gelişmelerden haberdar olmak, entelektüel bilgi düzeyine sahip olmak, alanında uzmanlaşmış olmak, iyi bir yabancı dil bilgisine sahip olmak, yerinde takip ve araştırmacı bir niteliğe sahip olmak, kamusal yarar gözetmek, geniş bir çevreye sahip olmak, öznel yargılardan arınmış olmak, beslendiği toplumu tanımak ve anlamak.

Uluslararası alanda gazetecilik yapmak isteyen ya da bu mesleği yüksek bir nitelikle yerine getirmek isteyen bir muhabir öncelikle dünya insanı olma vizyonuna kavuşmayı hedeflemelidir. Dünya insanı olmak; ulus ötesindeki insanların, olayların, gelişmelerin anlaşılabilmesi demektir ve bu vizyonun geliştirilmesinde yabancı dil hakimiyetinin ve eğer mümkünse sık sık seyahate çıkmanın önemi büyüktür. İkinci bir dil aynı zamanda gazetecinin elde ettiği bilgilerle yetinmeyerek, olay ve gelişmeleri daha kapsamlı şekilde araştırmasını ve farklı bilgi kaynaklarına kolay ulaşmasını sağlayacaktır. Hatta bu konuda söylenebilir ki, gazeteci ne kadar çok dil biliyorsa, olayların arka planını araştırmada, doğruluğunu kanıtlamada ve olay bilgisinin kapsamını genişletmede o kadar özgür olacaktır. Tüm bunlarla birlikte yabancı dil, gazetecinin olayları doğru algılayarak, olay bilgisini ulusal düzeydeki okurlar için doğru ve eksiksiz tercüme etmesi açısından da önemlidir.

Uluslararası çalışan bir gazetecinin küresel kamuoyunun oluşmasında, ulusal kamuoyunun biçimlendirilmesinde ve ülkenin dünya düzeyinde temsil edilmesindeki etkin rolü göz önüne alındığında, kendi toplumunu tanımayan ve anlamayan gazetecinin hem okurunun ihtiyaçlarını gidermesi hem de olaylara bir dünya insanı vizyonuyla bakması beklenemez.

Uluslararası habercilikte yaşanması olası sorunlar şöyle sıralanabilir;
• Gazetecilerden kaynaklanan sorunlar,
• Basın yayın kuruluşlarının yapısı ve uygulamalarından kaynaklanan sorunlar,
• Ulusal ve küresel politikalardaki farklılıklardan meydana gelen sorunlar,
• Teknolojik altyapıya dayalı oluşan sorunlar,
• Haberin küresel dağılımına ilişkin sorunlar.

Küresel bazda haber dağılımındaki dengesizlikler şu şekilde açıklanabilir; Haber dağılımı konusunda gelişmiş ülkeler ile gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında ciddi farklılıklar varken, enformasyonun küresel dağılımının genellikle gelişmiş ülkelerden az gelişmiş ülkelere doğru gerçekleştiği söylenebilmektedir. Ayrıca seçilen konular arasında da farklılıklar vardır. Gelişmiş ülkelerin küresel ekonomik ve politik imajlarını olumlu yansıtmaya ve güçlendirmeye yönelik içeriklerin dağıtımına ağırlık verilirken, gelişmekte olan ülkelerde ise daha çok nüfusun artışı, salgın hastalıklar, ulusal ekonomik krizlerle mücadeleler, terör gibi sansasyonel ve ülke imajını dünya kamuoyunda zayıf gösterebilecek bilgiler ön plana alınmaktadır. Yani kısacası haberin dağılımında küresel ekonomik güç dengelerini elinde bulunduran ülkeler söylem seçkini konumuna sahipken, gelişmemiş ülkelerinse söylem düşkünü olduğundan bahsedilebilmektedir.

Haber ajanslarının avantajları; 
• Olay ve gelişmeleri çok yönlü ve kapsamlı bilgilerle servis etmesi,
• Haber bilgilerini görüntü, ses, grafik, istatistik gibi verilerle desteklemesi,
• Basın yayın organlarının üzerinde düzeltme yapabilecek kadar uzun haberler sunması,
• Tarafsız ve güvenilir olması,
• Aboneleri için 24 saat kesintisiz çalışması ve hızlı olması şeklinde özetlenebilir.

Ulusal basın yayın organlarının uluslararası gelişmeler hakkında yararlandığı dış kaynaklar;
a. Dış ülkelerdeki bürolar, muhabirler, temsilciler,
b. Yabancı gazeteler, dergiler, yayınlar, bültenler,
c. Yabancı radyo ve televizyonlar,
d. Büyükelçilik, konsolosluk ve yabancı temsilciliklerin bültenleri,
e. Uluslararası kuruluşların basın bildirileri,
f.  Internette yayınlanan bilgilerdir.

Itar-Tass haber ajansı, uluslararası alanda medya kuruluşlarına haber akışı sağlayan 5 büyük ajanstan biridir. 1992 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği bünyesindeki resmi bir ajans olan TASS ile Rusya Bağımsız Devletler topluluğunun kurduğu ITAR’ın birleşmesiyle oluşan ajansın genel merkezi Moskova’dadır. Ajansın Rusya’daki 70 merkez bölgede ofisi ve 63 ülkede 68 civarında dış temsilcilik ofisi bulunmaktadır. Ekonomi, siyaset, spor, sosyal ve kültürel gelişmeler gibi geniş bir yelpazede uluslararası gelişmeleri aboneleri adına takip eden ajans, edindiği bilgileri Rusça ve İngilizce dillerinde servis etmektedir. Geniş bir fotoğraf arşivine sahip olan ajans, abonelerine ayrıca infografik, video haber akışı da sunmaktadır.

Ajans haberlerinin gazete, dergi ve televizyon kuruluşlarına ulaştıktan sonra, bu yayın organlarının politikalarına, yayıncılık ilkelerine, önemlilik sıralamalarına, bilgiye ayrılan satır, sütun ya da dakika durumuna göre gerçekleştirdikleri bu yeniden düzenlemeye redaksiyon denmektedir.