HABER TÜRLERİ

Uluslararası habercilikte gazetecinin taşıması gereken temel niteliklerden biri kişisel yargılarla haberleri değerlendirmek değil öznel yargılardan arınmaktır

Gazetecilerden kaynaklanan sorunlar,
• Basın yayın kuruluşlarının yapısı ve uygulamalarından kaynaklanan sorunlar,
• Ulusal ve küresel politikalardaki farklılıklardan meydana gelen sorunlar,
• Teknolojik altyapıya dayalı oluşan sorunlar,
• Haberin küresel dağılımına ilişkin sorunlar
olmak üzere 5’e ayrılabilir.

Associated Press, Türkçe adıyla Birleşmiş Basın, New York’ta 1848 yılında kurulmuş uluslararası ilk haber ajansıdır. Bu ajans, önce New York Associated Press adıyla kurulmuş ve 1892’den sonra Associated Press adını almıştır.

Ulusal ve uluslararası ekonomik ve politik ilişkiler, hükümetlerin yapısı ve eğilimleri, ulusal gelişmelerin diğer ülkelere duyurulması ya da ülke dışındaki olay ve durumların ülke içine aktarılması konusunda sınırlılıklar uygulanmasına neden olabilmektedir.

İnternette yayınlanan bilgiler ulusal basın yayın organlarının uluslararası gelişmeler hakkında yararlandığı diğer dış kaynaklardan biridir.

Sürü gazeteciliği, gazetecilerin aynı kaynaktan beslenmeleri ve birbirine benzer içeriklerden yararlanmaları anlamına gelir. Özellikle hızlılık ve zamansızlık faktörlerinin haberi çabuk servis etmeyi gerektirmesi ve bir gazetecinin gün içinde birkaç habere yönlendirilmesi gibi sebeplerle gerek medya kuruluşları gerekse muhabirler sürü gazeteciliği eğilimi gösterebilmektedir.

Ajansların habercilik ile ilgili gazetecilere sağladığı kolaylıkların yol açabileceği bir başka sorun ise masa başı habercilik hususundadır. Bir önceki sorunla yakından ilişkili olan bu sorun,
gazetecinin olay yerine gitmeden ve olayın doğrudan gözlemcisi olmadan masa başında oturarak ajanslardan gelen bilgileri düzenleyip sunmasıdır.

Redaktörler haber metinlerinde ayrıca;
• Konuya ilişkin aydınlatılmamış bilgilerin olup olmadığını,
• İfadelerde çelişkilerin ve mantıksal hataların bulunup bulunmadığını,
• Saat, tarih, yer, unvan ve isimlerde yazım yanlışı yapılıp yapılmadığını,
• Haberde atlanan bir bilginin varlığını,
• Anlatımın okur profiline ve basın yayın organının yayıncılık politikasına uygun olup olmadığını denetler. Ancak haberde fotoğraf kullanımının gerekip gerekmediği redaktörün görevi değildir

Haber metinlerinde tekrarların bulunmaması bir hata değil; aksine haber çevirilerinde olması gerekn bir durumdur

Ülke yurttaşları, küresel çaptaki gelişmeleri büyük ölçüde uluslararası habercilik faaliyetleri sayesinde takip ederken, uluslararası alanda söz sahibi şirketler ve hükümetler de ideolojilerinin meşrulaştırılmasında, rızanın yeniden üretiminde, ülke ekonomilerinin küresel ekonomiye entegrasyonunu gerçekleştirmede, dünya üzerindeki siyasal ilişkilerin hakim güçler etrafında şekillenmesini ve birleşmesini sağlamada haberin küresel dolaşımını en etkili yol olarak görmeye başlamıştır.

Uluslararası alanda söz sahibi şirketler ve hükümetler de ideolojilerinin meşrulaştırılmasında, rızanın yeniden üretiminde, ülke ekonomilerinin küresel ekonomiye entegrasyonunu gerçekleştirmede, dünya üzerindeki siyasal ilişkilerin hakim güçler etrafında şekillenmesini ve birleşmesini sağlamada haberin küresel dolaşımını en etkili yol olarak görmeye başlamıştır. Bunun sonucunda ise enformasyonun uluslararası dolaşımı büyük ölçüde güçlü şirketlerin tekeline geçmiştir.

Uluslararası habercilik; dünyanın çeşitli bölgelerinde meydana gelen önemli ve taze olay ve gelişmelerin gazetecilik teknikleriyle takip edilerek, okurun anlayabileceği bir formatta düzenlenip kitle iletişim araçları aracılığıyla sunulması işidir

Oysaki uluslararası haberciliğin gerektiği gibi yerine getirilmesi için gazetecinin gerek küresel enformatik dayatmalardan, gerekse ulusal basın yayın organlarının kısıtlayıcılıklarından sıyrılması ve bir dünya insanı olma özgürlüğüne kavuşması gerekir.

Uluslararası habercilikte gazetecinin küresel olay ve gelişmeleri özgür, tarafsız ve bilinçli bir biçimde takip etmesi de tek başına yeterli değildir. Aynı zamanda gazetecinin dünyadaki gelişmeleri ve olayları ülke okurları açısından anlaşılır bir dile ve formata dönüştürmesi de önemlidir. Bununla beraber takip edilerek haberleştirilen olayların, okurun dikkatini çekecek düzeyde olmasına ve bir kamuoyu oluşturabilmesine özen gösterilmelidir. Çünkü uluslararası haberciliğin, yalnızca ulusal kamuoyunu geliştirmeye yönelik değil, aynı zamanda küresel kamuoyunun oluşmasına katkı sağlamak gibi bir misyonu da bulunmaktadır. Bu habercilik türünde ayrıca, ülkesi için ulus ötesi olay ve durumları takip eden gazeteci o ülke kamuoyunu şekillendirirken, diğer yandan da çeşitli ülkelerde farklı konularda hakim olan kamuoylarının tanıtılmasında bir aracı işlevi üstlenmektedir.

Ancak her ulusal olay ve gelişmelerin küresel platformda yer alması söz konusu değildir. Burada gazeteci bazı sınırlılıklar ve ölçeklerle karşı karşıya kalabilir. Bu sınırlılık ve ölçekler; söz konusu ülkedeki hükümet politikaları, o ülkenin sahip olduğu jeopolitik konum, küresel siyaset ve ekonomideki etkinliği, olay ve gelişmelerin küresel etki dereceleri, teknolojik gelişmişlik düzeyi, haberin diğer ülke yurttaşları tarafından ilgi çekici görülüp görülmeyeceği şeklinde sıralanabilir.

Bu bağlamda gazeteci nerede ve hangi dalda görev yapıyor olursa olsun, yayıncılık etik ve ahlak ilkelerine bağlı kalması gerektiğini bilmeli ve dördüncü kuvvet olarak halkın sesi ve temsilcisi olma niteliğinden uzaklaşmamalıdır. Bununla beraber gazeteci açık ve tarafsız olmalı, okurunun ihtiyaç ve beklentilerini yakından takip etmeli, haber kaynaklarına eşit ve mesafeli bir duruş sergilemeli ve en önemlisi de olay ve gelişmeleri objektif bir tavır ile ele almalıdır. Konu itibariyle, uluslararası alanda faaliyet gösteren bir gazetecinin taşıması gereken niteliklerin neler olduğu ise şu şekilde sıralanabilmektedir.

Entelektüel bilgi düzeyi: Uluslararası alanda çalışan bir gazeteci, aynı zamanda geniş bir alan yelpazesiyle karşı karşıyadır. Küresel boyutta meydana gelen olay ve gelişmelerin ilgili olduğu tüm alanlarda uzmanlaşması elbette beklenemez, ancak üzerinde analiz yapabilecek, değerlendirmelerde bulunabilecek ve tartışabilecek derecede bir entelektüel bilgi düzeyine sahip olması gerekir.

Bu durum, gazetecinin araştırmacı niteliğine uygun olmamakla beraber, olayların çok yönlü ve derinlemesine incelenerek en doğru ve kapsamlı biçimde okura ulaştırılabilmesini de engellemektedir. Masa başı habercilikte, ajanslardan hazır olarak gelen bilgileri olduğu gibi okura aktarmakla yetinen gazeteci, haberciliğin objektiflik niteliğini de riske atmaktadır.

Bir gazeteci olaylara öznel yargılarıyla değil, kamusal fayda bağlamında bakmak ve değerlendirmek zorundadır.

Uluslararası habercilik