HABER TÜRLERİ

Sanayileşme, makineleşme ve kentleşme, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gazetenin toplumsal ve teknolojik kurum olarak toplum içinde yerini almasını belirlemiştir. 19. yüzyılda dizgi, baskı, kâğıt üretimi yönünden gerçekleşen teknolojik gelişmeler gazetenin daha ucuza satılmasını sağlamıştır.

Türkiye’de ilk fikir gazetesi Şinasi’nin çıkardığı Tasvir-i Efkâr gazetesidir. Bu gazeteden sonra, Türkiye’de fikir gazetelerinin sayısı giderek artmıştır.

Sergi, gala ve konser gibi etkinlikler takip edilirken sanatçılarla görüşülüp haber zenginleştirilmelidir.

Gazetecinin haber kaynaklarını, haber konularına göre de ayrıştırabiliriz. Haberin konusuna göre, haber kaynakları ise şunlardır: Sinema alanında; yönetmenler, yapımcılar, oyuncular, senaristler, set işçileri, sinema eleştirmenleri, sinema alanında eğitim veren akademisyenler, seyirciler.

Haberci, aldığı haberi en doğru ve gerçekçi biçimde yansıtmalıdır. Haberde çarpıtma yapmak ve olayın bir yanını abartmak son derece sakıncalıdır. Bu anlamda, uydurma adı verilen “asparagas haberler”den kaçınmalıdır.

Gazetecilik literatüründe magazin kavramı ilk kez 1731 yılında İngiltere’de yayımlanan bir dergi için kullanılmıştır.

Türkiye’de magazin haberleri, günlük gazetelere girmeden önce magazin dergilerinde yayımlanmıştır. İlk magazin dergisi, 1873’te yayımlanan Cüzdan olarak bilinmektedir. Sultan Abdülaziz zamanında çıkartılan bu yayını daha sonra Şehbal, Resimli Kitap, İnci ve Süs isimli magazin dergileri izlemiştir.

“Bir hayat betimleniyor, ancak betimlenen bu hayat toplumun büyük bir kesimi için gerçek bir hayat değildir” diyen Ünsal Oskay (1998), magazinleşen programlarda belli bir toplumsal kesitin yaşam tarzlarının tasvir edildiğini şöyle ifade etmektedir: “...Hayat koşulları ağırlaşmıştır. Sorunlara çözüm üretmesi gereken siyaset ise tükenmiştir. İnsanlar için çıkış kapıları tümüyle kapanmış ve bu noktada magazin, isyanın eşiğindeki yurttaşlara bir tür sakinleştirici olarak sunulmaktadır. Çaresiz insan ise o parıltılı dünyaya gözünü dikerek yaşadığı sıkıntıları bir nebze unutmakta ve rahatlamaktadır...”

Magazin haberciliğinde, habere konu olan ünlüler ve onların yakın çevresindeki kişilerin yanı sıra, daha pek çok kişinin de haber kaynağı olarak değerlendirildiği gözlemlenmektedir. Restoranlarda, gece kulüplerinde çalışan garsonlardan koruma görevlilerine ve valelere, hatta kuaförler ve makyözlerden temizlik çalışanlarına kadar uzanan geniş bir yelpazede çok çeşitli haber kaynaklarından söz edilebilir.

Az metinli ve bol görselli düzenleme magazin haberciliğinin özelliklerindendir.

Her türlü haber, yazı türü ve fotoğra arın sunuş ve yorumlayış yöntemiyle belirli bir düşüncenin kamuoyunda oluşmasına çalışan gazetecilik türü fikir gazeteciliğini ifade et- mektedir. Okuyucu için belli düşünsel hedefler doğrultusunda yayın yapan bu gazetecilik türü “fikir gazeteciliği”, “kanaat gazeteciliği” ve “referans gazeteciliği” olarak da tanımlan- maktadır (Çakır, 2007: 111).

Fikir basınının özellikleri, popüler basına karşıtlık oluşturmaktadır. Öncelikle, fikir basınının seslendiği okur kitlesi iyi eğitimli üst ve üst orta sınırdardır. Bu gazetelerin fiyatı yüksek, tirajları düşüktür. Fotoğraf ve renk oranının kullanımı daha azdır. Haber başlıklarına oransal olarak daha az yer ayrılır. Haber içerikleri, açıklayıcı vurgularla ve tarihsel arkaplanı ile birlikte verilir. Bu yüzden de haberler sansasyonel olarak değil, açıklayıcı ve bilgilendirici bir tarzda okura sunulur. Ayrıca, fikir gazeteleri, haber toplama ve yazma sürecinde, açıklayıcı ve yorumlayıcı bir yaklaşımı uyguladıkları gibi soruşturu- cu ve araştırmacı bir yolu da benimseyebilirler.

Türkiye’de ilk fikir gazetesi Şinasi’nin çıkardığı Tasvir-i Efkâr gazetesidir.

Yüksek kültürün özellikleri şöyle tanımlanmaktadır: (1) Karmaşık bir biçimi ve beğenil- mesinin estetik ölçütleri vardır, (2) Tüketiciler yüksek eğitimli kişilerdir, bu yüzden iletile- bilme aracı yapıtın kendisidir, (3) Bilinen ve ünlü bir yaratıcısı vardır, (4) İlk değerlendi- rilmesi yine yüksek beğeni sahibi gruplar ya da eleştirmen topluluğunca yapılır, (5) Ürün, yaratıcısının yaratım süreciyle oluşturduğu bir düşünsel ve sanatsal çabayla ortaya çıkmıştır ve bu çabayı göstereceklere dönüktür, (6) Ürün pahalı ve değerlidir (Oktay, 1993: 18)

Bu anlamda, bir kültür-sanat habercisinin sahip olması gereken özellikler şöyledir (MEB Öğrenci Eğitim Modülü, 2013a):

• Kültür-sanat alanı evrensel bir alan olmasından dolayı en az bir yabancı dil bilmelidir.

• Soru sorma becerisi olmalı ve kendisini iyiifade edebilmelidir.

• Özgüveni olmalı ve analitik düşünebilmelidir.

• Araştırma yapma ile ilgili becerilere sahip olmalıdır.

• Türkçe’yi yazınsal ve sözel anlamda etkili bir şekilde kullanabilmelidir.

• Ayrıntılara dikkat etmeli ve olaylar arasındabağ kurabilmelidir.

• Konulara haber gözüyle bakabilme yeteneği olmalıdır.

• Kültür-sanat alanının içinde yer almalı ve sürekli etkinliklere katılmalıdır.

• İyi bir okur olmalı ve kültür-sanat gündemini yakından izlemelidir.

• Sergilere, müzelere, konserlere ilgi duymalıdır.

Söyleşi tekniklerini iyi bilmelidir.

Her an ekran karşısına çıkacakmış gibi bakımlı olmalı ve söylenenleri çabuk kavrayabilmelidir.

Alanında iyi bir arşive sahip olmalıdır.

Ters piramit tekniğinin esası girişte haberin sonucunu vermek iken, düz piramitte sonuca ulaşma haberin sonunda mümkündür. Düz piramit tekniğinde, haber genellikle bir öykü tarzında başlar ve en az önemli unsurları ilk vererek olayın detayı haberin sonunda okura sunulur. Düz piramit tekniği öykülü bir giriş sunabilmesinden dolayı, giriş cümlelerinde yoruma da yer verilmektedir. Bu yüzden, bu haber türüne renkli haber de denir. Bu teknik, kültür-sanat haberleri hariç gazete haberciliğine uygun olmamakla birlikte dergi habercili- ğinde en çok kullanılan tekniktir (Yüksel ve Gürcan, 2005: 107). Ayrıca, magazin haberciliğinde de sıkça başvuralan bir teknik olarak karşımıza çıkmaktadır.

Eğlendirici, mutluluk veren, hoşça zaman geçirmeyi sağlayan haberlerle, ünlü kişilerin merak uyandıran yaşamöykülerini, günlük yaşantılarını yalın bir dille, yormadan, sık- madan anlatan magazin haberciliği gerek haber toplama yönünden gerekse düzenleyip sunma yönünden uzmanlık isteyen bir uğraştır (Odyakmaz ve Odyakmaz, 2008: 82).

Magazin gazeteciliği, Türkiye’de 1970’li yıllarda başlayıp 1980’li yılların sonuna kadar süren dönemde haberi, tiraj ve izlenme oranı uğruna malzeme olarak kullanmamıştır.

Magazin servisleri genel yayın yönetmeni ya da sorumlu müdür, istihbarat şefi, haber müdürleri, editörler (muhabirler), sayfa sekreterleri ve gece muhabirlerinden oluşmaktadır.

Magazin haberlerini gazetelerin birinci sayfalarına ilk olarak Çetin Emeç taşımıştır.