HABER TÜRLERİ

Gündelik yaşama 17. yüzyılın başında giren gazeteler, 19. yüzyılın ikinci yarısında seçkinlerin fikir gazetesi olmaktan çıkarak kitle gazetesi olmaya yönelmiştir.

19. yüzyılın sonlarına doğru, iki önemli gazete ABD’deki kitlesel basının öncüleri olmuştur. Joseph Pulitzer tarafından yayımlanan New York World (1883) ve William Randolph Hearst’in çıkardığı New York Journal (1895) isimli gazeteler “sarı basının” yaratıcıları olarak bilinmektedir.

Türkiye’de ilk fikir gazetesi Şinasi’nin çıkardığı Tasvir-i Efkâr gazetesidir. Bu gazeteden sonra, Türkiye’de fikir gazetelerinin sayısı giderek artmıştır. Ancak, sansür ve siyasal baskılar fikir gazeteciliğinin gelişimini engellemiştir.

Gazeteciliğin her alanında olduğu gibi kültür-sanat alanında da bilgili bir muhabir olmak esastır. Muhabirin kavramları doğru algılaması ve aktarması için entelektüel birikiminin yeterli düzeyde olması gerekir. Bunun yanı sıra, alt dallardan (müzik, sinema, edebiyat, tiyatro, mimarlık ve plastik sanatlar) birinin de uzman olması beklenir.

Yüksel kültür ürünü, herkesin alamayacağı bir eserdir. Pahalı ve değerlidir.

Yazı yazmak için yalnızlık gerekli olsa da bir kültür-sanat gazetecisi sürekli yalnız kalamaz. İşi gereği sergilere, müzelere, konserlere ilgi duymalıdır.

İlk magazin dergisi, 1873’te yayımlanan Cüzdan olarak bilinmektedir. Sultan Abdülaziz zamanında çıkartılan bu yayını daha sonra Şehbal, Resimli Kitap, İnci ve Süs isimli magazin dergileri izlemiştir.

Gerçek anlamda bulvar gazetesi, Haldun Simavi’nin 1966 yılında çıkarmış olduğu Son gazetesidir. Bu gazete, Rahmi Turan yönetiminde yayımlanmıştır.

28 Şubat 1960’ta Hakkı Devrim Yeni Sabah gazetesinde “Fısıltı” adlı köşesinde imzasız olarak magazin haberleri yazmaya başlar ve daha sonra “Sabiha Deren” takma adını kullanır. Köşe, 20 Mart 1960 tarihine kadar yayımlanır.

Bir magazin gazetecisi en az bir yabancı dil bilmeli ve yeni gelişmeleri yakından izlemelidir.

Fikir basınının özellikleri, popüler basına karşıtlık oluşturmaktadır. Öncelikle, fikir basınının seslendiği okur kitlesi iyi eğitimli üst ve üst orta sınıflardır.

Zaman içerisinde sansasyonel olma ve insan ilgisini çekme yönleriyle popüler gazetecilik, özellikle çalışan sınıfa ve az eğitimli alt orta sınıflara seslenmeye başlamıştır.

Kültür-sanat haberciliği müzik, sinema, edebiyat, tiyatro, mimarlık ve plastik sanatlar gibi sanatın her alanını kapsayan haberleri içermektedir.

Yüksek kültürün özellikleri şöyle tanımlanmaktadır: (1) Karmaşık bir biçimi ve beğenilmesinin estetik ölçütleri vardır, (2) Tüketiciler yüksek eğitimli kişilerdir, bu yüzden iletilebilme aracı yapıtın kendisidir, (3) Bilinen ve ünlü bir yaratıcısı vardır, (4) İlk değerlendirilmesi yine yüksek beğeni sahibi gruplar ya da eleştirmen topluluğunca yapılır, (5) Ürün, yaratıcısının yaratım süreciyle oluşturduğu bir düşünsel ve sanatsal çabayla ortaya çıkmıştır ve bu çabayı göstereceklere dönüktür, (6)Ürün pahalı ve değerlidir.

Bu anlamda, bir kültür-sanat habercisinin sahip
olması gereken özellikler şöyledir (MEB Öğrenci
Eğitim Modülü, 2013a):
• Kültür-sanat alanı evrensel bir alan olmasından dolayı en az bir yabancı dil bilmelidir.
• Soru sorma becerisi olmalı ve kendisini iyiifade edebilmelidir.
• Özgüveni olmalı ve analitik düşünebilmelidir.
• Araştırma yapma ile ilgili becerilere sahipolmalıdır.
• Türkçe’yi yazınsal ve sözel anlamda etkilibir şekilde kullanabilmelidir.
• Ayrıntılara dikkat etmeli ve olaylar arasındabağ kurabilmelidir.
• Konulara haber gözüyle bakabilme yeteneğiolmalıdır.
• Kültür-sanat alanının içinde yer almalı vesürekli etkinliklere katılmalıdır.
• İyi bir okur olmalı ve kültür-sanat gündemini yakından izlemelidir.
• Sergilere, müzelere, konserlereilgi duymalıdırFarklı olanı görebilme, haber kaynaklarıyla iyiiletişim kurmalı ve iyi bir dinleyici olmalıdır.
• Söyleşi tekniklerini iyi bilmelidir.
• Her an ekran karşısına çıkacakmış gibi bakımlı olmalı ve söylenenleri çabuk kavrayabilmelidir.
• Alanında iyi bir arşive sahip olmalıdır.

Öte yandan, kültür-sanat gazetecisinin çalışma koşulları diğer uzmanlık alanlarındaki gazetecilere oranla daha rahattır. Çünkü, zamanla ilgili bir sıkıntısı yoktur. Örneğin, ekonomi ya da politika konularında haber kovalayan gazeteci bazen saniyelerle yarışırken, kültür-sanat gazetecisi haber yazımını tıpkı dergi haberciliğinde olduğu gibi günlere yayabilir. Kültür-sanat gündemi,diğer alanlar gibi sürekli değişen bir gündem değildir. Olaylar ani gelişmez. Programlar gün öncesinden bellidir.
Bu alanda, sadece ölümler tekdüzeliği bozar. Ölüm durumunda medya yöneticileri, muhabirden ölen kişiyle ilgili arşivinde bulunan bilgileri en kısa sürede derlemesini ister. Gazeteciliğin yirmi dört saat yapılan bir meslek olduğu kuralı kültür-sanat alanı için de geçerlidir. Kaldı ki, galalar, prömiyerler, gösteriler genelde geceleri olur. Ancak, belli bir saatte bitmesi bile gazeteci için bir avantajdır. Polis-adliye gazetecilerinin işinin bazen yirmi dört çalışmayı gerektirdiği düşünülünce; galaları, prömiyerleri, gösterileri izlemenin hiç de zor olmadığı kabul edilecektir.

Kültür-sanat haberciliğinde içerik yalnızca konuyla sınırlı olmalıdır. Haberi izleyenler için yeni bir
bilgi edinme olanağı sunmalıdır. Ayrıca, merak uyandıracak haberlerin biçimsel olarak da ilginçliğine ve güncel olmasına göre düzenlenmesi gerekmektedir.

Fotoğrafın ilk kullanıldığı magazin dergisi ise 1846’da Art Union’dır.

Türkiye’de magazin haberleri, günlük gazetelere girmeden önce magazin dergilerinde yayımlanmıştır. İlk magazin dergisi, 1873’te yayımlanan Cüzdan olarak bilinmektedir.

Sadece ünlüleri değil, toplumda ayrıksı özellikleri olan kişilerin yaşam portrelerini de haberleştirmelidir.