HABER TÜRLERİ

Vatandaşların ihbarları: Özellikle son dönemde WhatsApp ihbar hattı gibi sıradan teknolojik imkanlar sayesinde vatandaşların çektikleri fotoğraflar ve videoların muhabirlere gönderilmesi kolaylaşmıştır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta ihbar hatlarına gelen bilgilerin doğruluğunu mutlaka
kontrol etmektir.

Adliye binalarının önü, mahkeme salonlarında fotoğraf çekimi yasak olduğundan
duruşması olan kişilerin fotoğrafları ve görüşleri adliye önlerinde alınabilir.

Muhabirlerin zorlu ortamlarda çalışma kabiliyetine sahip olması önemlidir fakat bu tek başına bu mesleği icra etmek için yeterli değildir. İyi bir polis-adliye muhabiri genel habercilik kurallarına ilişkin bilgisinin haricinde temel hukuk bilgisine de sahip olmalıdır. Özellikle haberde yer verilecek olan hukuki kavramların doğru bir şekilde kullanılması önemlidir. “Polis Adliye muhabirleri adli süreçlerle ilgili olayları yakından izledikleri için bu alanda uygulanmakta olan yasal prosedürü öğrenmeli, gerekli terminolojiden haberdar olmalıdır.
Dava dosyalarının incelenmesi önemlidir. Dava süreçlerinin nasıl şekillendiği bilinmelidir.” (Yılmaz, 2009: 224). Polis-adliye muhabirliği teknik bilgiler
isteyen bir gazetecilik türüdür. Bu nedenle yapılan hatalar ve ihlaller kasten olmasa dahi ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu ihlallerin sebebi gazetecilerin
konuyla ilgili yeterli düzeyde eğitimden geçmemesi ve mesleki tecrübelerinin eksikliğinden ileri gelmektedir. Bir başka sebep ise gazetecilerin ve çalıştıkları
kurumların hukukçulardan yeterli desteği talep etmemeleridir. Bu destek elbette maliyetleri artıracak bir yardım talebi olacaktır fakat uzun vadeli düşünüldüğünde gazetecinin ve çalıştığı kurumun haber metinlerinde yaptıkları hukuki ihlaller nedeniyle ödeyecekleri tazminatlar çok daha yüksek maliyetler getirebilir. Polis-adliye muhabirleri çalıştıkları haber konularıyla
ilgili kişilerle profesyonel bir ilişki ağı kurmak zorundadır. Bunu yaparken kişilerle mesafesini doğru belirlemeli, hiçbir zaman mesleğine zarar
verecek ölçüde samimiyet kurmamalıdır. Bunların haricinde iyi bir polis-adliye muhabirinin sistematik olarak hazırlanmış bir kişisel arşivi olması ve haber
kaynaklarıyla her zaman iletişime geçebilmesi için ilgili kişilerin iletişim bilgilerini içeren dijital bir rehbere sahip olması ve bunu zaman zaman yedeklemesi gerekmektedir.

Fikri takip bir gazetecinin yazdığı haberin yayımlanmasının ardından haber konusuna ilişkin yeni gelişmeleri izlemesi, gerekirse bu konuda yeniden
haber yapması ve yazdığı haberin sonuçlarını gözlemlemesi olarak tanımlanabilir. Toplumsal sorumluluğu olan gazetecinin hedefi yayımladığı haberin toplumsal bir faydasının olmasıdır. Bu bakış açısıyla değerlendirildiğinde toplumsal bir soruna değinen bir haber metni gündeme getirdiği toplumsal
sorunla bir değişime kıvılcım olabilir. Gazetecinin bir görevi de yazdığı haberin ne şekilde ses getirdiğini gözlemlemek ve konuya toplumsal ilgi devam ettiği sürece konuyu takip etmektir.

Duruşmaların tarihleri önceden bilinse de polis-adliye haberlerinin konularını genelde ani gelişen olaylar oluşturur. Konuların bu yönde olduğu  düşünüldüğünde haber yazım tekniği olarak ters piramit tekniğinin seçilmesi en uygun tercih olacaktır. Kimi durumlarda mağdurlarla veya eski hükümlülerle özel görüşmeler yapılabilir. Haberin geneli bu kişilere ve onların hayat hikayelerine odaklanırsa renkli yazım tekniği de dediğimiz düz piramit tekniği tercih edilir ve öyküleyici giriş tekniğiyle habere başlanabilir. Muhabirler
haberleri için bilgi toplarken 5N1K kuralına mümkün olduğunca uymalıdırlar. Çok ani gelişmelerde tüm soruların cevapları henüz ulaşılabilir değildir fakat bir duruşma haberi hazırlanıyorsa bu kişinin neden yargılandığı ve olayın arka planında neler yaşandığının 5N1K kuralı çerçevesinde açıklanması gerekmektedir. Polis-adliye haberciliğinde küçük hataların dahi ciddi sonuçları olabilir. Bu alanda çalışan gazeteciler manipülasyona ve dezenformasyona karşı her zaman dikkatli olmalıdır. Bu nedenle muhabirler haber kaynaklarının
alternatiflerini üretmeli ve tek kaynaktan gelen bilgiler konusunda şüpheci davranmalıdır. Polisadliye alanında çalışan muhabirler kendilerini bir polis veya bir hukukçu gibi görmemelidirler. Polis-adliye muhabirinin görevi topluma olaylarla ilgili bilgileri yorumsuz ve objektif bir şekilde sunmaktır. Bir polis-adliye haberi kaleme alınırken öncelikle haberde adı geçen şahıslar konusunda dikkatli olmak gerekmektedir. “Ölen, yaralanan ya da mağdur duruma düşenlerin, olaydan dolayı suçlananların kimlikleri doğru verilmeli, kimlik bilgileri adli makamların yapacakları açıklamalara dayandırılmalıdır. Yapılan haberlerde, kimlik bilgileri ile ilgili yapılan yanlışlar önemli ve giderilmesi zor olan sonuçlara neden olabilmektedir.” Şüpheli, sanık, tanık ya da mağdurların isim ve
fotoğraflarının yayımlanmaması gereken durumlar mevcuttur. Bunlar, çocuklarla ilgili suçlara karışanlar, terör örgütü üyeliği, madde bağımlılığı bulundurma
veya satma ve hırsızlık olarak sıralanabilir (Çetinkuş ve Keleş, 2018). Aslında genel olarak polis-adliye haberlerinde kişilerin isimleri kullanılırken
çok dikkatli olunmalıdır. Kişilik haklarının ihlal edildiği durumlarda çalışılan kuruluşun ceza alma ihtimali olduğu unutulmamalıdır. “Adil vakalarda
iddianame hazırlanıp yargılama başlayana kadar şüphelilerin isimleri kodlanarak verilmelidir. Şüpheli, bu aşamaya kadar yalnızca soyadı, adı ya da her ikisi kapalı olarak ve baş harfleriyle verilmeli; haberde yakınları ve ailesinin de adı geçmişse olayla ilgisi bulunmasa bile söz konusu kişinin soyadının
açık yazılmamasına dikkat edilmelidir. Bu gibi durumlarda yapılacak noktalama işaretlerinde de araya virgül konulacaksa “... S.D., A.E, D.B gözaltına alındı.” yöntemi izlenmelidir. Yargılama sırasında ve kararlarda ise isimler açıkça yazılabilir.” (Çetinkuş ve Keleş, 2018: 78). Bazı durumlarda isimler gizlense dahi olayın mağdurlarına ait bazı bilgilerin paylaşılması konusunda dikkatli olunmalıdır. Mağdurların kimlikleri yapbozun parçaları şeklinde verilirken farkında olmadan bahsedilen kişinin kim olduğunun ortaya çıkma riski vardır.

A seçeneğinde verilen haber ifadesinde anlatım bozukluğu vardır. Zira, tüm terör örgütleri zaten yasadışıdır. Diğer seçeneklerdeki ifadelerin tamamında ise habercilik etik ilkelerine uyulduğu söylenebilir.

Masa başında kurgulanan, gerçekle uzaktan yakından ilgisi olmayan yalan haberler asparagas haber olarak tanımlanır.

Müşteki: Davaya şikayetçi olarak katılan şahsi davacı olarak tanımlanmaktadır.

Polis haberciliği için kaynaklar sıcak habere erişilebilecek mekanlar, polis telsizi, sosyal medya, diğer gazetecilerin vereceği bilgiler, vatandaş ihbarı ve istatistiklerdir. Gazeteler haber kaynağı olarak söylenemeyebilir.

Polis-adliye muhabirliği teknik bilgiler isteyen bir gazetecilik türüdür. Bu nedenle yapılan hatalar ve ihlaller kasten olmasa dahi ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu ihlallerin sebebi gazetecilerin konuyla ilgili yeterli düzeyde eğitimden geçmemesi ve mesleki tecrübelerinin eksikliğinden ileri gelmektedir. Bir başka sebep ise gazetecilerin ve çalıştıkları kurumların hukukçulardan yeterli desteği talep etmemeleridir.

Fikri takip sayesinde kamuoyu vicdanını rahatsız eden konular (tecavüz, cinayet, yolsuzluk gibi) ülke gündeminde kalmaya devam edebilir ve sorunlar çözülene dek siyasi gündem üzerinde baskı oluşturabilir.

Şüpheli, sanık, tanık ya da mağdurların isim ve fotoğraflarının yayımlanmaması gereken durumlar mevcuttur. Bunlar, çocuklarla ilgili suçlara karışanlar, terör örgütü üyeliği, madde bağımlılığı bulundurma veya satma ve hırsızlık olarak sıralanabilir.

Anayasa Mahkemesi ise kanunların anayasaya uygunluğuna ilişkin incelemelerde “yürürlüğü durdurma” kararı verir”.

Suç işlediği şüphesiyle cumhuriyet savcılığı ve onun emrindeki kolluk güçleri tarafından soruşturulan kişiye şüpheli, hakkında iddianame düzenlenip yargılanan kişiye sanık, yargılama sonrası mahkemece ceza verilmiş kişiye ise hükümlü denir.

İntihar haberleri farklı ve hassas bir yaklaşımla ele alınmalıdır. Bu konuda basının duruşu genelde intihar haberlerini görmezden gelme üzerine olmalıdır.

Polis-adliye haberlerinin etik boyutuna ilişkin en önemli konulardan bir diğeri de “suçsuzluk karinesi”dir. Bu evrensel bir hukuk kuralıdır. Soruşturma ve kovuşturmanın devam ettiği durumlarda haber metninde şüpheliler hakkında kesin hüküm verilmiş ifadeler kullanılmamalıdır. Bunun yerine “iddiaya göre...”, “alınan bilgilere göre...”, “... iddiasıyla gözaltına alındı” gibi ifadeler tercih edilmelidir.

Polis-adliye haberleri üzerinde uzmanlaşmanın başladığı ilk yayın örneği olarak ise 1924 yılında ABD’de yayımlanmaya başlayan True Dedective dergisi bilinmektedir

Polis-adliye haberleri cinayet, yüz kızartıcı suç- lar, trafik, ev ve iş kazaları, felaketler, intihar vaka- ları, adli süreçlerle ilgili tüm konular gibi çok farklı alt dallardaki haberleri kapsayan bir haber türüdür.

Asparagas Haber: Masa başında kurgulanan, gerçekle uzaktan yakından ilgisi olmayan yalan haberler.

Fezleke: Sorgu ve soruşturma özetidir. Olayın savcılığa intikalinden önce polis veya jandarma aşamasında olayla ilgili hazırlanmış rapor.