HABER TÜRLERİ - Deneme Sınavı - 9

Uluslararası alanda faaliyet gösteren bir gazetecinin taşıması gereken özellikler şu şekilde sıralanabilir; Gelişmelerden haberdar olmak, entelektüel bilgi düzeyine sahip olmak, alanında uzmanlaşmış olmak, iyi bir yabancı dil bilgisine sahip olmak, yerinde takip ve araştırmacı bir niteliğe sahip olmak, kamusal yarar gözetmek, geniş bir çevreye sahip olmak, öznel yargılardan arınmış olmak, beslendiği toplumu tanımak ve anlamak.

Uluslararası alanda gazetecilik yapmak isteyen ya da bu mesleği yüksek bir nitelikle yerine getirmek isteyen bir muhabir öncelikle dünya insanı olma vizyonuna kavuşmayı hedeflemelidir. Dünya insanı olmak; ulus ötesindeki insanların, olayların, gelişmelerin anlaşılabilmesi demektir ve bu vizyonun geliştirilmesinde yabancı dil hakimiyetinin ve eğer mümkünse sık sık seyahate çıkmanın önemi büyüktür. İkinci bir dil aynı zamanda gazetecinin elde ettiği bilgilerle yetinmeyerek, olay ve gelişmeleri daha kapsamlı şekilde araştırmasını ve farklı bilgi kaynaklarına kolay ulaşmasını sağlayacaktır. Hatta bu konuda söylenebilir ki, gazeteci ne kadar çok dil biliyorsa, olayların arka planını araştırmada, doğruluğunu kanıtlamada ve olay bilgisinin kapsamını genişletmede o kadar özgür olacaktır. Tüm bunlarla birlikte yabancı dil, gazetecinin olayları doğru algılayarak, olay bilgisini ulusal düzeydeki okurlar için doğru ve eksiksiz tercüme etmesi açısından da önemlidir.

Uluslararası çalışan bir gazetecinin küresel kamuoyunun oluşmasında, ulusal kamuoyunun biçimlendirilmesinde ve ülkenin dünya düzeyinde temsil edilmesindeki etkin rolü göz önüne alındığında, kendi toplumunu tanımayan ve anlamayan gazetecinin hem okurunun ihtiyaçlarını gidermesi hem de olaylara bir dünya insanı vizyonuyla bakması beklenemez.

Uluslararası habercilikte yaşanması olası sorunlar şöyle sıralanabilir;
• Gazetecilerden kaynaklanan sorunlar,
• Basın yayın kuruluşlarının yapısı ve uygulamalarından kaynaklanan sorunlar,
• Ulusal ve küresel politikalardaki farklılıklardan meydana gelen sorunlar,
• Teknolojik altyapıya dayalı oluşan sorunlar,
• Haberin küresel dağılımına ilişkin sorunlar.

Küresel bazda haber dağılımındaki dengesizlikler şu şekilde açıklanabilir; Haber dağılımı konusunda gelişmiş ülkeler ile gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında ciddi farklılıklar varken, enformasyonun küresel dağılımının genellikle gelişmiş ülkelerden az gelişmiş ülkelere doğru gerçekleştiği söylenebilmektedir. Ayrıca seçilen konular arasında da farklılıklar vardır. Gelişmiş ülkelerin küresel ekonomik ve politik imajlarını olumlu yansıtmaya ve güçlendirmeye yönelik içeriklerin dağıtımına ağırlık verilirken, gelişmekte olan ülkelerde ise daha çok nüfusun artışı, salgın hastalıklar, ulusal ekonomik krizlerle mücadeleler, terör gibi sansasyonel ve ülke imajını dünya kamuoyunda zayıf gösterebilecek bilgiler ön plana alınmaktadır. Yani kısacası haberin dağılımında küresel ekonomik güç dengelerini elinde bulunduran ülkeler söylem seçkini konumuna sahipken, gelişmemiş ülkelerinse söylem düşkünü olduğundan bahsedilebilmektedir.

Haber ajanslarının avantajları; 
• Olay ve gelişmeleri çok yönlü ve kapsamlı bilgilerle servis etmesi,
• Haber bilgilerini görüntü, ses, grafik, istatistik gibi verilerle desteklemesi,
• Basın yayın organlarının üzerinde düzeltme yapabilecek kadar uzun haberler sunması,
• Tarafsız ve güvenilir olması,
• Aboneleri için 24 saat kesintisiz çalışması ve hızlı olması şeklinde özetlenebilir.

Ulusal basın yayın organlarının uluslararası gelişmeler hakkında yararlandığı dış kaynaklar;
a. Dış ülkelerdeki bürolar, muhabirler, temsilciler,
b. Yabancı gazeteler, dergiler, yayınlar, bültenler,
c. Yabancı radyo ve televizyonlar,
d. Büyükelçilik, konsolosluk ve yabancı temsilciliklerin bültenleri,
e. Uluslararası kuruluşların basın bildirileri,
f.  Internette yayınlanan bilgilerdir.

Itar-Tass haber ajansı, uluslararası alanda medya kuruluşlarına haber akışı sağlayan 5 büyük ajanstan biridir. 1992 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği bünyesindeki resmi bir ajans olan TASS ile Rusya Bağımsız Devletler topluluğunun kurduğu ITAR’ın birleşmesiyle oluşan ajansın genel merkezi Moskova’dadır. Ajansın Rusya’daki 70 merkez bölgede ofisi ve 63 ülkede 68 civarında dış temsilcilik ofisi bulunmaktadır. Ekonomi, siyaset, spor, sosyal ve kültürel gelişmeler gibi geniş bir yelpazede uluslararası gelişmeleri aboneleri adına takip eden ajans, edindiği bilgileri Rusça ve İngilizce dillerinde servis etmektedir. Geniş bir fotoğraf arşivine sahip olan ajans, abonelerine ayrıca infografik, video haber akışı da sunmaktadır.

Ajans haberlerinin gazete, dergi ve televizyon kuruluşlarına ulaştıktan sonra, bu yayın organlarının politikalarına, yayıncılık ilkelerine, önemlilik sıralamalarına, bilgiye ayrılan satır, sütun ya da dakika durumuna göre gerçekleştirdikleri bu yeniden düzenlemeye redaksiyon denmektedir.

Uluslararası habercilikte yaşanması muhtemel sorunlar ana hatlarıyla şöyle sıralanmıştır:

Uluslararası arenada mesleğini icra eden gazetecilerin olaylara bakış açısı ve mesleki etik ilkelere kamusal fayda çerçevesinde pratikte ne kadar bağlı kaldığına ilişkin konular, habercilikte yaşanması muhtemel sorunların nedenlerine dair ilk sıralardaki yerini almaktadır. Bu konuda gazetecilerin öznel düşünce, yargı ve politik tavırlarından ne ölçüde sıyrılabildiği ve olayları objektif ve tarafsızlık ilkelerine bağlı kalarak ne kadar değerlendirebildiği önemlidir. Bununla beraber gazetecinin mücadeleci ve girişken yapısı, eldeki bilgilerle yetinmeyerek konuları çok yönlü bir biçimde ele alabilmesini sağlayacaktır.

Uluslararası habercilikte haber ajanslarının sağladığı avantajlar şu şekilde

Olay ve gelişmeleri çok yönlü ve kapsamlı bilgilerle servis etmesi

Haber bilgilerini görüntü, ses, grafik, istatistik gibi verilerle desteklemesi

Basın yayın organlarının üzerinde düzeltme yapabilecek kadar uzun haberler sunması

Tarafsız ve güvenilir olması,

Aboneleri için 24 saat kesintisiz çalışması ve hızlı olması şeklinde sıralanabilmektedir.

Ulusal basın yayın organlarının uluslararası gelişmeler hakkında yararlandığı diğer dış kaynaklar  şöyle sıralanmaktadır:

a. Dış ülkelerdeki bürolar, muhabirler, temsilciler,

b. Yabancı gazeteler, dergiler, yayınlar, bültenler,

c. Yabancı radyo ve televizyonlar,

d. Büyükelçilik, konsolosluk ve yabancı temsilciliklerin bültenleri,

e. Uluslararası kuruluşların basın bildirileri,

f. İnternette yayınlanan bilgiler” dir.

Hiçbir kar olgusu gözetmeyen ve bir koopera-tif niteliği taşıyan uluslararası ilk haber ajansı Associated Press’tir. AP’den uzun yıllar sonra 1949’da kurulan Deutsche Presse Agentur ise dünyanın ikinci büyük kooperatif temelli ajansı olma özelliğine sahiptir

Agence France Presse, kısa adıyla AFP, dün-yanın ilk haber ajansı Havas’ın mirasçısı konumundadır. Paris merkezli olan AFP, İkinci dünya savaşından sonra yeniden yapılandırılarak Eylül 1944’de yayımlanan bir kararname ile kooperatif niteliğine sahip bir kamu kurumu olarak resmen kurulmuştur. Ancak ajans kaynakları AFP’nin kuruluş tarihini 1835 yılı olarak göstermektedir ve kurucusu Charles Louis Havas’tır. ‘Her yerde ve her zaman, herhangi bir platform ve herhangi bir dil’ sloganıyla işleyişini sürdüren ajans, yalnızca Fransa’da değil, dünyanın her yerinde meydana gelen gelişmelerin takibi ve aktarılmasında hiçbir çıkar grubunun baskısı ve tesiri altında kalmayacağının altını çizmektedir.

Sürü gazeteciliği, gazetecilerin aynı kaynaktan beslenmeleri ve birbirine benzer içeriklerden yararlanmaları anlamına gelir. Özellikle hızlılık ve zamansızlık faktörlerinin haberi çabuk servis etmeyi gerektirmesi ve bir gazetecinin gün içinde birkaç habere yönlendirilmesi gibi sebeplerle gerek medya kuruluşları gerekse muhabirler sürü gazeteciliği eğilimi gösterebilmektedir. Örneğin; aynı saatte hem kültür sanat haberine hem de basın açıklamasına görevlendirilen muhabirin bu haberlerden birine giderek, diğer haber bilgilerini ise orada bulunan başka bir muhabirden alması gazetecilerin kendi arasında en sık yaptığı bir uygulamadır. Ancak bu durum, bilgiler tek kaynaktan çıktığı için içerikte aynılığa yol açar.

Ajansların habercilik ile ilgili gazetecilere sağladığı kolaylıkların yol açabileceği bir başka sorun ise masa başı habercilik hususundadır. Bir önceki sorunla yakından ilişkili olan bu sorun, gazetecinin olay yerine gitmeden ve olayın doğrudan gözlemcisi olmadan masa başında oturarak ajanslardan gelen bilgileri düzenleyip sunmasıdır. Ancak böylesi bir davranışta gazeteci habercilik işlevinden çok, bir düzenleyici ya da aktarıcı işlevi görmektedir. Ayrıca olay ve gelişmeleri ajansların bakış açısıyla kabul etmesi anlamı da taşıyan masa başı habercilik davranışı devamında alanda uzmanlaşma sorununu da getirmektedir.

Dış ülkelerdeki bürolar, muhabirler, temsilciler,

Yabancı gazeteler, dergiler, yayınlar, bültenler,

Yabancı radyo ve televizyonlar,

Büyükelçilik, konsolosluk ve yabancı temsilciliklerin bültenleri,

Uluslararası kuruluşların basın bildirileri

İnternette yayınlanan bilgiler

Uluslararası alanda gazetecilik yapmak isteyen ya da bu mesleği yüksek bir nitelikle yerine getirmek isteyen bir muhabir öncelikle dünya insanı olma vizyonuna kavuşmayı hedeflemelidir. Dünya insanı olmak; ulus ötesindeki insanların, olayların, gelişmelerin anlaşılabilmesi demektir ve bu vizyonun geliştirilmesinde yabancı dil hakimiyetinin ve eğer mümkünse sık sık seyahate çıkmanın önemi büyüktür. İkinci bir dil aynı zamanda gazetecinin elde ettiği bilgilerle yetinmeyerek, olay ve gelişmeleri daha kapsamlı şekilde araştırmasını ve farklı bilgi kaynaklarına kolay ulaşmasını sağlayacaktır. Hatta bu konuda söylenebilir ki, gazeteci ne kadar çok dil biliyorsa, olayların arka planını araştırmada, doğruluğunu kanıtlamada ve olay bilgisinin kap-samını genişletmede o kadar özgür olacaktır. Tüm bunlarla birlikte yabancı dil, gazetecinin olayları doğru algılayarak, olay bilgisini ulusal düzeydeki okurlar için doğru ve eksiksiz tercüme etmesi açısından da önemlidir.

136