HABER TÜRLERİ - Deneme Sınavı - 6

Türk basın tarihinin ilk gazetesi Takvim-i Vekayi’den (1831) başlayarak devam eden gazetelerde bir şekilde sağlık konularına değinilmiştir. Tercüman-ı Hakikat’te (1878) yazan Ahmed Midhat, dönemin bilim ve sağlık yazarıdır. 1849’da "ilk basılı bilimsel dergi" olan Vekayi-i Tıbbiye yayımlanmaya başlamıştır. Dergi "halkın sağlıkla ilgili olarak eğitilmesi, kolay uygulanabilecek bilgilerle donatılması, ülke içindeki tıbbi olayların açıklanması, yurt dışındaki tıbbi olayların çevrilerek aktarılması ve bazı ilaç ve tıbbi malzemelerin doktorlara tanıtılması" amacıyla yayımlanmıştır. Ardından 1871’de Ceride-i Tıbbiye Askeriye dergisi onu izlemiştir. Dergi dönemin tanınmış tıp doktorlarının makalelerini yayımlamıştır. Daha sonra birkaç kez isim değiştiren dergi son olarak GATA Bülteni adıyla faaliyetini halen sürdürmektedir. İstanbul dışında yayımlanan ilk süreli tıbbi yayın ise 1910’da Trabzon’da yayın hayatına başlayan ve Anadolu’da çıkarılan ilk Türk tıp dergisi olma sıfatını da taşıyan Hekim dergisidir.

Mustafa Sütlaş’ın 1998’den beri yayımı Yön Radyo’da sürdürülen "Türkiye’nin en uzun soluklu sağlık programı", "Merhaba Acil" adlı radyo programıdır.

Sağlık haberlerinde en çok işlenen konular:

1. Beslenme
2. İç hastalıkları, genel cerrahi
3. Onkoloji, kanser
4. Kardiyoloji, kalp damar cerrahisi
5. Sağlık kurumları, hastaneler
6. Güzellik, bakım, zayıflama, sağlıklı yaşam
7. Sağlık çalışanları ve sorunları
8. Hasta ve yakınlarının sorunları
9. Sağlık Bakanlığı
10. Kadın hastalıkları ve doğum
11. Ruh sağlığı
12. Eczane, ilaç sektörü
13. Çocuk sağlığı
14. Nöroloji, beyin ve sinir cerrahisi
15. Üroloji

Genel olarak gazetecilik mesleğine yönelik ilkeler şu dört başlıkta toplanmaktadır:
i. Zarar vermemek: Kişilerin sağlık haberleri nedeniyle ruh ve vücut bütünlüğünün, yaşam kalitesinin bozulmaması veya olumsuz etkilenmemesi,
ii. Doğruluk ve objektiflik: Doğruluğundan şüphe duyulan ya da farklı kaynaklardan teyit edilmeyen bilginin yayımlanması ve farklı görüşlerin nesnel bir çabayla habere yansıtılması,
iii. Özel hayat ve mahremiyet: Haber için bilgi sağlayan haber kaynağı ile habere konu olan diğer kişi ya da kişilerin kişisel onur ve saygınlığına zarar gelmemesi, özel hayatlarına ve mahremiyetlerine saygı gösterilmesi,
iv. Hak ve adalet: Temel haklara saygı gösterilmesi, adil olunması, haber ve bilgi verme dışında gizli ya da örtük başka amaçlar taşınmaması ya da başka sonuçlara yol açılmaması.

İyi bir sağlık haberi yazmak için muhabirlerin dikkat etmesi gereken noktalar şöyle özetlenebilir:
1. Başlık ve içerik uyumlu olmalı ve gerçeği yansıtmalı
2. Bilgi edinilmeli ve birden fazla kaynaktan doğrulatılmalı
3. Tartışmalı ve genel mantığa aykırı veri kaynakları kullanılmamalı
4. Tarafsız olunmalı; gizli reklam, sponsorluk, sipariş ya da çıkar ilişkilerinden uzak durulmalı
5. Yeteri kadar detaylı bilgi verilmeli

6. Sansasyonel iddiaları kanıtlayan bilimsel veriler ortaya konulmalı
7. Anlatım dili herkesin anlayabileceği düzeyde olmalı
8. Sıfat ve zarflar yerine, gerçek ve rakamsal değerler sunulmalı
9. Sansasyonel ifadelerden kaçınılmalı
10. Muhtemel olasılıklar, alternatif koşullar, sınırlar ve yan etkiler belirtilmeli
11. Toplumu yanlış yönlendirecek, sağlığın ve güvenliğin korunmasını engelleyecek haberlerden kaçınılmalı
12. Suç ya da yanlış davranışlar ifşa edilmeli
13. Sağlık politikaları görmezden gelinmemeli
14. Kişisel üzüntü ve şok anlarında dikkatli ve özenli davranılmalı
15. Toplumda yaşayan herkesi gözeterek kimilerini korkutacak, kaygı, endişe ya da suçluluk duygusuna itecek ifadeler konusunda titizlik gösterilmeli
16. Tıbbi kavramlar doğru kullanılmalı. Örneğin kilolu, fazla kilolu, şişman, obez ya da hastalar arasındaki ayrım, kişilik bozukluğu, bipolar, bölünmüş kişilik, şizofren, psikopat ile üzgün, mutsuz, kızgın, stresli ya da depresyon yaşayan kişiler arasındaki ayrıma dikkat edilmeli.

Sağlık programlarının hazırlanması aşamasında Sağlık Bakanlığı, üniversiteler ve gönüllü kuruluşlarla işbirliği yapılarak programlar için danışman kullanmak gereklidir.

Konuların işlenme biçimi sade vatandaşın anlayabileceği şekilde (ilkokul-ortaokul) düzeyinde olmalıdır.

Programlar daha çok hastalığa değil de sağ-lığın korunmasına yönelik olmalıdır.• Bilimsel temeli olmayan programların ilgi çekmek amacıyla da olsa yapılmaması gereklidir.

Modern tıpta yeri olmayan konularda (halk hekimliği gibi...) televizyon önderlik ve özendiricilik yapmamalıdır.

Öncelikle zarar verme.

Mutlaka araştır, doğruyu bul; yetiştirebilme sorunu olsa bile.

Umut verme. Özellikle mucizevi tedaviden bahsetme.

Kendine “bu haberden kim yararlanır” sorusunu sor.

Haber kaynağının gizliliği ilkesini unutma.

Vereceğiniz haberler hasta, sakat ve çocuklara aitse, bir kez daha düşün.

Özel hayatı ve acıları haber yapma.

Acıyı duygu sömürüsü için asla kullanma.

Kararsız kalırsan haberden vazgeç.

Maddi kaygısı olmayan, çıkar ilişkisine dayanmayan içerikler sunulmalı; pazarlama, reklam yapılmamalıdır.

Belirsiz, sansasyonel bir dil kullanmaktan kaçınınız (şifa, mucize, büyük buluş, geleceği parlak, etkileyici vb.).

Doğru cevap B'dir. Bilim haberlerine geniş yer verilmemesi bilim haberciliğinin problemlerinden değildir?

Doğru cevap D'dir. ÖSYM bilim haberciliği için kullanılabilecek haber kaynaklarından biri değildir.

Doğru cevap A'dır. Çevre haberciliğinde uzmanlaşan bir muhabirin “aktivist” bir karakteri vardır.

Doğru cevap B'dir. Güven İslamoğlu çevre haberciliği konu­sunda ana akım medyada ilk akla gelen isimlerden biridir.

Doğru cevap E'dir. Ösym muhabirin din ve inanç haberciliği konusunda danışabileceği bir kurum değildir.

Doğru cevap D'dir. Eğitim hayatında başarılı olması, eğitim haberciliği muhabirinin niteliklerinden biri değildir.

Doğru cevap C'dir. Savaşı kimin kazanacağı barış gazetecisinin yazdığı haber metnine ait olamaz.

Doğru cevap C'dir. TANAP kısaltılmış halidir.

Doğru cevap D'dir. Güntay Şimşek sivil havacılık haberciliği konusunda Türk ba­sınında ustalaşmış isimlerden birisidir

Doğru cevap C'dir. Çevre haberciliği, ana akım medyada yeteri kadar yer bulamamakta ve bu nedenle haberler alternatif medya kanallarından verilmektedir.