HABER TÜRLERİ - Deneme Sınavı - 8

I, II, III, IV , V şıklarının hepsi  Rakamların yazılması konusunda Türkoğlu' nun (2014:256) ekonomi muhabirlerine bulunduğu önerilerden biridir.

Ekonomi haberciliğinde "Etik" ile ilgili olarak A, B, C, D şıklarının hepsi doğrudur.

İdeal Ekonomi Haberciliği ile ilgili A, B, C, D şıklarının hepsi doğrudur.

I, II, III, IV şıklarının hepsi ekonomi muhabiridir. Ekonomi muhabirinin temel işi ekonomik olay ve gelişmeleri takip etmektir. Türkiye’de genel olarak Ankara’da çalışan Maliye, Hazine ve Merkez Bankası muhabirleri ile İstanbul’da borsa muhabirleri ekonomi muhabirleridir.

Ekonomi haberciliği dünyada haberciliğin gelişmesinin başlıca nedenidir. İlk yayın organlarının ortaya çıkışı ekonomi haberlerini duyurmak amacını taşır.

Bugün halen yayını devam eden ekonomi konulu haber ajansı Reuters 1850’de İngiltere’de kurulmuştur.

"Dünyanın en fazla okunan ekonomi gazetesi" sıfatını almış Nihon Keizai Schimbun 1876’da Tokyo’da borsanın kuruluşundan iki yıl daha önce Japon ekonomi gazetesi olarak yayın hayatına atılmıştır. Gazete günlük olarak yaklaşık üç milyonluk tirajı ile dünyanın en büyük ekonomi gazetesidir.

1839’da Tanzimat Fermanı ile yeni bir dönem başlar. Bu reform döneminde ilk kağıt para basılır. İlk dış borç İngiltere’den alınır. İlk sayısı 1857’de çıkan Ceride-i Ticaret adlı gazete de ilk Türkçe ekonomi gazetesidir.

Türkiye’de yaygın basında ekonomi haberlerinin toplu olarak yer aldığı ilk girişimler için 1940’ların sonlarında Fasih İnal’ın Vatan gazetesinde hazırladığı ekonomi sütunlarına bakmak gerekir. Daha sonra günlük gazeteler içerisindeki ilk ekonomi sayfalarının adımları da İnal tarafından atılmıştır. Söz konusu girişimleriyle ekonomi haberciliği adına ilk sayfayı açmış olan İnal’a 55 yıllık meslek hayatının sonunda "Türk basınında ilk ve hep ekonomi muhabiri" sıfatı verilmiştir

12 Eylül 1980 askeri darbesinin ertesinde, ekonomi basını gerçek doğuşunu gerçekleştirmiştir. Ekonomi basının kurumsallaşma sürecinin ilk işareti olarak yorumlanan hareketlenme  döneminde yaygın popüler gazetelerdeki ekonomi sayfalarının artmasıyla kendini göstermiştir. Günaydın gazetesinde ekonomi haberlerini dört ayrı sayfa halinde, ayrı bir bölüm olarak yayımlamaya başlayan, bu bölümün yaratıcısı Necati Doğru, bir ekolün de sembolü haline gelmiştir. 1981’de yayın hayatına bir ekonomi gazetesi olarak başlayan ve Nezih Demirkent’in sahipliğinde bir ekonomi gazetesi olarak gelişen Dünya, adeta mesleğin üstatlığını üstlenmiş ve ekonomi basınının yeni bir okulu haline gelmiştir.

GSYİH (Gayrisafi Yurt İçi Hasıla): Bir ülkenin sınırları içinde belli bir zaman içinde üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin para birimi cinsinden değeridir.

Finans haberciliği; para, mal ve mali işlerle ilgili haberler finans habercilerinin alanına girer. Tasarruf sahipleri ellerindeki kaynakların, yatırım yapmak isteyenler ya da kaynak ihtiyacı içindekilere kullandırılması finans sektörünün konusudur. Finans gazeteciliği ise tasarrufçu-yatırımcı arasındaki para-kaynak alışverişini kamuoyu adına takip eder. Finans haberciliğinin en önemli özelliği, gelişmelerin anında ya da en hızlı şekilde aktarılmasındaki zorunluluktur. Bu durum hata riskini artırır. Manipülasyon (yönlendirme) ve spekülasyon (saptırma) ise muhabirlerin sık karşılaşacağı diğer haber tuzaklardır. Ayrıca finans okurunun gün içinde bir haberi baştan sona okumak için fazla vaktinin olmayacağı da gözden uzak tutulmamalıdır

Yaşamın her alanında ekonomik yöne ilişkin çıkarımda bulunmak mümkündür. Örneğin bir futbol karşılaşmasında spor muhabiri karşılaşmanın nasıl oynandığı ve sonucu ile ilgilenirken ekonomi muhabiri mikro düzeyde o stadın maliyeti, satılan bilet sayısı, transfer ücretleri, futbolculara ödenen rakamlar gibi noktalar üzerinde dururken; makro düzeyde futbol endüstrisini ve bütçesini ele alabilir. Bir kültür-sanat muhabiri bir serginin katılımcıları, sergilenen eserler gibi noktalar üzerinde dururken bir ekonomi muhabiri işin maddi boyutu ile ilgilenebilir. Ekonomiden söz edilebilecek her noktada mutlaka ekonomi muhabiri için yazılabilecek bir şeyler vardır.

Genel olarak ekonomi haberlerinin iki tür okuyucusu, izleyicisi ya da dinleyicisi vardır. Bunlardan ilki, ekonomi konularında belirli bir bilgi birikimine sahip iş, para ve sermaye piyasalarıyla meşgul ya da bu alanlarla ilgili kişilerdir. Bu gruptakilere "ekonomist okuyucular" denilebilir. İkinci grup ise "genel halk kitlesi" olarak tanımlanabilir. Bu iki grup için yazılacak ekonomi haberleri birbirinden farklı dil ve üslup yapısına sahiptir. İlkinde konunun uzmanlarına hitap eden nitelikte daha teknik, akademik bir dil kullanılabilirken, ikincisinde halkın geneli tarafından anlaşılabilecek düzeyde daha basit, yalın, sade, anlaşılır, kolay okunur bir anlatım yapısı tercih edilir. Yayın organının ya da söz konusu içeriğin hedef kitlesine bağlı olarak bu iki üsluptan biri öne çıkar.

Sayıların Yazılışına İlişkin Temel Kurallar
• Sıfır (0) yazıyla yazılır: Örneğin: "…sıfır derece…"
• "10.253.000" yerine "10 milyon 253 bin" yazılır.
• Bir (1) yazıyla ya da rakamla yazılabilir. Ek geldiği durumlarda yazıyla yazılması tercih edilir. Örneğin: "… birincilik kürsüsüne çıktı.", " … 1 oy boş çıktı."
• Diğer sayılarda rakam kullanılır. Örneğin: "3 kişi", "11.00’de", "13 Ekim 2018’de", "76 kilogram", "15 kilometre"
• Binli haneler yazı ve rakamla da yazılabilir. Örneğin: "3 milyon 700 bin 255"
• "1.500.000 lira" yerine "1 milyon 500 bin lira" yazılır.
• "Buçuk" ifadesi yazıyla değil, rakamla gösterilir: "2 buçuk lira" yerine "2.5 lira"
• Sayılarda kesirler virgül ile ayrılır. Örneğin: 15,2 (15 tam, onda 2)
• Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir. Örneğin "2’şer" yerine "ikişer".
• Sıra sayıları yazıyla (birinci, ikinci, üçüncü, vb.) ya da rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır. Örneğin "3’üncü" ya da "3." yazılabilir. "3.’sü" şeklinde yazmak doğru değildir.
• Sıra sayıları ekle gösterildiğinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır; ayrıca nokta konmaz. Örneğin "2’nci" yazılabilir. "2.’nci" şeklinde yazılmamalıdır.
• Noktalama kurallarına göre bir istatistiksel veri tanımlanırken "Yüzde 83" yerine "% 83" yazılmalıdır. Ancak okuyucunun "%" sembolünün anlamını bilmediği düşünülürse "yüzde" yazılır.
• Bir istatistiksel veri tanımlanırken "% 83.6" ifadesindeki nokta yerine virgül kullanılarak "% 83,6" yazılır.
• Konuşma dilinde "% 100 haklısın" yerine "Yüzde 100 haklısın" yazılır.
• Bir oran tanımlanırken yuvarlama işlemi yapılabilir; virgülden sonra genellikle en fazla iki hane verilir: "% 83,63451" yerine "% 83,6" yazılabilir. Ancak Merkez Bankası faiz oranları ya da tahvil-bono faizleri gibi virgülden sonrasının anlamlı olduğu durumlarda yuvarlama yapılmaz.
• "250 dolar" yerine "250 Dolar" yazılır.
• "250 ABD Doları" yerine "250 ABD doları" yazılır.
• "30 km. daha uzatılacak" yerine "… 30 kilometre daha uzatılacak" yazılır.
• "4300 M kare" ya da "M2" yerine "… 4 bin 300 metrekare otoparkı bulunuyor" yazılır.

Türkiye’de EMD ve EGD’nin kamuoyuna açıkladıkları etik ilkeler karşılaştırıldığında bazı
vurgu ve maddelerin aynı olduğu görülür. Ortak vurgulardan ilki "Evrensel insani değerlere bağlılık, özet olarak, gazetecilerin savaş kışkırtıcılığı yapma, silahlanma yarışını destekleme, şiddeti övme, ırkçılık ve ırk ayrımcılığı yapma, baskıcı rejimleri destekleme ve benzeri etkinliklerden kaçınmaları" şeklindedir. İkinci ortak vurgu "Gerçek bir gazeteci barış, demokrasi, insan hakları, toplumsal gelişme gibi evrensel insani değerleri savunur." şeklindedir.

Daha özelde ise EMD ilkelerinde şöyle ifade edilmektedir:

• Başka bir gazetecinin haberi aynen ya da değiştirerek kendi ismiyle kullanmak "Haber Hırsızlığı"dır. EMD Üyesi Haber Hırsızlığı yapamaz.
• EMD Üyesi Menkul Kıymetler borsalarında portföy yönetemez.
• EMD üyesi, cevap ve düzeltme hakkına saygı gösterir. Bu hakların kullanımı için elinden gelen çabayı harcar.
• EMD üyesinin, yukarıda belirtilen genel ve özel ilkelere uymadığının saptanması halinde EMD Yönetim Kurulu, ilgili yasalar ve Dernek Ana Tüzüğünden kaynaklanan gözetim ve yaptırım yetkilerini kullanır.

Public Ledger

Takvim-i Vekayi

Ekonomi

24 Ocak kararları