HABER TÜRLERİ - Deneme Sınavı - 13

Asparagas Haber; Masa başında kurgulanan, gerçekle uzaktan yakından ilgisi olmayan yalan haberlere denir.

Bir suçun işlenmesini takiben suça ilişkin delillerin toplanması, suçlunun yakalanması, ifadesinin alınması ve mahkemece cezalandırılması ya da suçsuz bulunması polis-adliye haberciliğinin ilgi alanlarına girmektedir.

AİHM: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kısaltmasıdır. AİHM adı haber metinlerinde ve televizyon haberlerinde sıkça duyulabilir. Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi üye devletlerinin tarafı olduğu AİHM Türkiye’de iç hukuk yolları tükendiğinde her vatandaşın hakkını arayabileceği bir mahkemedir.

Zanlı: Bir suç olayında kendisiyle ilgili ciddi şüpheler bulunan kişi. Henüz hakkında bir mahkeme kararı olmadığından bu kişi suçlu görülemez ve “katil”, “hırsız” gibi sıfatlarla anılamaz. Savcılığın zanlı (şüpheli de denilebilir) hakkında hazırladığı iddianame mahkemece kabul edilip yargılama başlarsa, o zaman zanlı sanığa dönüşür.

"Yurttaş Gazeteciliği";mesleği gazetecilik olmayan vatandaşların da haber üretmesi anlamına gelmektedir. Bu her zaman siyasi ve toplumsal olayları haberleştirmeyi kapsamaz. Bazen günlük hayatta karşılaşılan olağanüstü olaylar da gazeteci olmayan vatandaşların gördüklerini video çekimi yaparak kaydetmesiyle bir haber ürünü haline gelebilir.

Polis-adliye muhabiri olmak isteyen kişilerin karakterlerine has bazı özellikler mesleklerine direkt etkide bulunur. Örneğin çabuk heyecanlanan, panik yapan, yaralı veya hayatını kaybetmiş insanları gördüğünde kendini kontrol edemeyen kişilerin bu habercilik türü üzerinde uzmanlaşması kolay olmayacaktır.

İyi bir polis-adliye muhabiri genel habercilik kurallarına ilişkin bilgisinin haricinde temel hukuk bilgisine de sahip olmalıdır.

Polis-adliye muhabirleri çalıştıkları haber konularıyla ilgili kişilerle profesyonel bir ilişki ağı kurmak zorundadır. Bunu yaparken kişilerle mesafesini doğru belirlemeli, hiçbir zaman mesleğine zarar verecek ölçüde samimiyet kurmamalıdır. Bunların haricinde iyi bir polis-adliye muhabirinin sistematik
olarak hazırlanmış bir kişisel arşivi olması ve haber kaynaklarıyla her zaman iletişime geçebilmesi için ilgili kişilerin iletişim bilgilerini içeren dijital bir rehbere sahip olması ve bunu zaman zaman yedeklemesi gerekmektedir.

Polis-adliye haberciliğinde fikri takibin önemibüyüktür. Güner fikri takibin 3 önemli öğesi olarak unutmamayı, izlemeyi ve sonuç almayı işaret eder.

Şüpheli, sanık, tanık ya da mağdurların isim ve fotoğraflarının yayımlanmaması gereken durumlar mevcuttur. Bunlar, çocuklarla ilgili suçlara karışanlar, terör örgütü üyeliği, madde bağımlılığı bulundurma veya satma ve hırsızlık olarak sıralanabilir.

Suç işlediği şüphesiyle cumhuriyet savcılığı ve onun emrindeki kolluk güçleri tarafından soruşturulan kişiye şüpheli, hakkında iddianame düzenlenip yargılanan kişiye sanık, yargılama sonrası mahkemece ceza verilmiş kişiye ise hükümlü denir.

Polis-adliye haberlerinin etik boyutuna ilişkin en önemli konulardan bir diğeri de “suçsuzluk karinesi”dir. Bu evrensel bir hukuk kuralıdır. Kısaca açıklamak gerekirse, suçsuzluk karinesi bir kişiyle ilgili mahkeme kararı ortaya konmadıkça o kişinin suçlu ilan edilemeyeceğidir. Bu kural basın meslek ilkelerinde de açıkça belirtilmiştir. Soruşturma ve kovuşturmanın devam ettiği durumlarda haber metninde şüpheliler hakkında kesin hüküm verilmiş ifadeler kullanılmamalıdır. Bunun yerine "iddiaya göre...", "alınan bilgilere göre...", "... iddiasıyla gözaltına alındı" gibi ifadeler tercih edilmelidir.

Suçun şahsiliği ilkesi önemli bir hukuk kuralıdır. Hem Türk hukuk sisteminde hem de uluslararası metinlerde bu ilke korunmaktadır. İşlenen suçtan yalnızca suçu işleyenler ve varsa onlara yardımcı olanlar cezalandırılabilir. Suçun failinin yakınları ya da mensubu olduğu millet, din ya da diğer aidiyetler suçlu tutulmamalıdır. Bu konuda basının polis-adliye haberlerinde nasıl bir dil kullanması gerektiği toplumsal huzur için çok önemlidir. Suçun şahsiliği ilkesine kasten veya bilmeden riayet etmeyen muhabir ve editörler çoğu zaman suç işlemektedirler.

Kimi zaman "beraat" ve "tahliye" kararları haberciler tarafından yanlış anlamda kullanılmaktadır. Mahkemenin beraat kararı verdiği durumlarda sanık aklanmıştır. Yargılama bitmiştir. Tahliye durumunda ise henüz kesinleşmiş bir mahkeme kararı yoktur. Sanığın serbest bırakılmasına rağmen kendisi hakkında yargılama süreci devam etmektedir.

Polis-adliye haberciliğinin Türk basınındaki bir başka adı da “3. sayfa haberleri”dir. Bunun sebebi bir gelenek olarak bu tür haberlerin gazetelerin 3. sayfalarında yer almasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle bu tip haberler “3. sayfa haberi” olarak da anılır. Bazı gazetelerde sadece suç konusu teşkil eden konular değil in-tihar, trafik kazaları ve ev kazaları da 3. sayfada okurlara sunulmaktadır.

Hükmün açıklanmasının geriye bırakılması: Suça ilişkin cezanın özel bir şekilde ve şartlı olarak belli süre ertelenmesidir. Bu denetim süresi içinde sanığın kasıtlı bir suç işlememesi halinde kamu davası hiç açılmamış sayılır.

Suçsuzluk karinesi: Bir şahıs hakkında bir mahkeme kararı olmadan o kişi suçlu ilan edilemez. Hak-kında şüpheler ne kadar güçlü olursa olsun kesinleşmiş bir mahkeme kararı olmadan haber metinlerinde bu kişiler suçlu olarak gösterilemez.

Fikri takip bir gazetecinin yazdığı haberin yayımlanmasının ardından haber konusuna ilişkin yeni gelişmeleri izlemesi, gerekirse bu konuda yeniden haber yapması ve yazdığı haberin sonuçlarını gözlemlemesi olarak tanımlanabilir. Toplumsal sorumluluğu olan gazetecinin hedefi yayımladığı ha-berin toplumsal bir faydasının olmasıdır. Bu bakış açısıyla değerlendirildiğinde toplumsal bir soruna değinen bir haber metni gündeme getirdiği toplumsal sorunla bir değişime kıvılcım olabilir. Gazetecinin bir görevi de yazdığı haberin ne şekilde ses getirdiğini gözlemlemek ve konuya toplumsal ilgi devam ettiği sürece konuyu takip etmektir.