HABER TÜRLERİ - Deneme Sınavı - 10

Yüksek kültür

Fotoğraf sanatçıları

Düz pramit

Magazin haberi

Art Union

Magazinleşme

Kültür-sanat haberciliği, gazetecinin içinde bulunduğu toplumdaki ve dünyadaki kültür-sanat alanına giren etkinlikleri izleyerek, haber niteliği taşıyan olayları yazılı ve görsel olarak hazırlayıp sunduğu bir uzmanlık alanıdır. Bir kültür-sanat gazetecisi, bu alana giren tüm konularla (edebiyat, müzik, sinema, sahne sanatları, fotoğraf, resim, opera-bale, geleneksel sanatlar, plastik sanatlar, mimarlık) ilgilenmek, hepsinden bir parça anlamak ve seçtiği bir dalda da uzmanlaşmak zorundadır.

Gündelik yaşama 17. yüzyılın başında giren gazeteler, 19. yüzyılın ikinci yarısında seçkinlerin fikir gazetesi olmaktan çıkarak kitle gazetesi olmaya yönelmiştir.

Fikir gazeteleri, ciddi içerikli haber ve yazılara yer verir. Ayrıca, haberlerin ayrıntılarına inerek neden ve nasılları sorgular. Bu sorgulamayı da kendi bakış açısından ele alır. Fikir gazetelerinde ciddi içerikli haberlerin yanı sıra yorumlara, çeşitli görüşlerin değerlendirildiği makalelere rastlamak olağandır. Çeşitli görüşleri savunan köşe yazıları, uzmanlaşmış muhabirlerin hazırladıkları çeşitli toplumsal konuları içeren sayfalar ve bölümler bu tür gazetelerin içeriğini oluşturur. Bu gazetelerde, fotoğraftan çok yazı ağırlıktadır. Amaçları çok satarak para kazanmak değil, hedef kitlesinin düşünsel ihtiyaçlarına yanıt vermektir. Fikir basınının seslendiği okur kitlesi iyi eğitimli üst ve üst orta sınıflardır. Bu gazetelerin fiyatı yüksek, tirajları düşüktür. Fotoğraf ve renk oranının kullanımı daha azdır. Haber başlıklarına oransal olarak daha az yer ayrılır. Haber içerikleri, açıklayıcı vurgularla ve tarihsel arka planı ile birlikte verilir. Bu yüzden de haberler sansasyonel olarak değil, açıklayıcı ve bilgilendirici bir tarzda okura sunulur. Ayrıca, fikir gazeteleri, haber toplama ve yazma sürecinde, açıklayıcı ve yorumlayıcı bir yaklaşımı uyguladıkları gibi soruşturucu ve araştırmacı bir yolu da benimserler.

Popüler gazetecilik, özellikle çalışan sınıfa ve az eğitimli alt orta sınıflara seslenmeye başlamıştır. Bu gazeteler, çalışan sınıflara seslenir. Okurlar, kısa paragrafları inceler ve eğlence ögesiyle oluşturulmuş sansasyonel başlıklar okurları aydınlatır. Bu gazeteler, 1 penny’ye satışa sunulduğu için geniş bir okur kitlesini etkilemiş ve yüksek kazançlar elde edilmiştir. Dolayısıyla, sözü edilen dönemde "penny gazeteciliği", "popüler gazetecilik" olarak da tanımlanmaktadır. Bir başka deyişle, "sarı basın" ya da "bulvar basını" yine aynı gazetecilik türünü tanımlayan kavramlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu gazetelerin sayfaları illüstrasyonlar, karikatürler, çizgi bantlar, büyük başlıklar, dedikodu ve söylentilerle doldurulmuştur. Popüler gazeteler, alt sınıflara seslenmekte, düşük fiyata satılmakta ve yüksek tirajlar elde etmektedir. Bu tür gazeteler, bol renk ve sayıca fazla fotoğraf kullanmakta ve başlıklara büyük puntolarla geniş yer ayırmaktadır. Haberler sıklıkla arka planından yoksun olarak verilmektedir. Ayrıca, insan ilgisini çeken ve sansasyonel yönleri ağır basan cinsellik, suç ve adliye haberleri bu gazetelerin içeriklerini oluşturmaktadır. Popüler basında öne çıkan en önemli unsur kullanılan dildir. Her zaman halkın anlayabileceği biçimde içerikler oluşturulur. Bu anlamda, kısa ifadeler, yalın bir dil ve konu çeşitliliği popüler gazetelerin tipik özellikleridir. Ayrıca, kısa metinler, fazla sayıda görsel kullanımı ve daha esnek başlıklar da popüler gazeteciliğin diğer özelliklerini oluşturmaktadır.

Kültür-sanat haberciliğinde uzmanlaşma, diğer dallara göre biraz daha farklı bir anlam ifade etmektedir. Konser, sergi, tiyatro oyunu, opera-bale gösterimi gibi bir etkinliği haber yapan muhabir, aslında söz konusu etkinlik hakkında hem bilgi vermekte hem de eleştirmektedir. Muhabir, bir ressamın sergisindeki eserlerini değerlendirirken, bir tiyatro oyunundan izlenimler aktarırken izleyicileri yönlendirmektedir. Bu nedenle alanda yetkin olmak, bir kültür-sanat muhabiri için önemlidir. Bu alanda söz sahibi olmanın koşulu alanı sevmek, alanda çalışmayı öncelikle tercih etmekten geçmektedir. Gazeteciliğin her alanında olduğu gibi kültür-sanat alanında da bilgili bir muhabir olmak esastır. Muhabirin kavramları doğru algılaması ve aktarması için entelektüel birikiminin yeterli düzeyde olması gerekir. Bunun yanı sıra, alt dallardan (müzik, sinema, edebiyat, tiyatro, mimarlık ve plastik sanatlar) birinin de uzman olması beklenir.

Türk medyası kültür-sanat haberlerine yer ve zaman ayırma konusunda oldukça cimri davranmakta, daha çok politika ve ekonomi haberlerine yer ayrılmaktadır. Kültür-sanat haberleri politika, ekonomi, polis-adliye, dış haberler, spor, magazin, spor ve sağlık haberlerinin en sonunda kendine yer bulabilmekte, bazen de görmezden gelinmektedir. Çoğunlukla da diğer haber türlerinin arasına sıkıştırılmaktadır. Kültür-sanat haberleri genellikle magazin haberleriyle harmanlanarak tüketicisine ulaştırılmaktadır.

Kültür-sanat haberinin belli bir izleyicisi vardır. Toplumun okumuş, aydın kesimine seslenir. "Yüksek kültür" ögelerini içerir, tüketicisi azdır.

Yüksek kültürün özellikleri şöyle tanımlanmaktadır:

Karmaşık bir biçimi ve beğenilmesinin estetik ölçütleri vardır,

Tüketiciler yüksek eğitimli kişilerdir, bu yüzden iletilebilme aracı yapıtın kendisidir, 

Bilinen ve ünlü bir yaratıcısı vardır,

İlk değerlendirilmesi yine yüksek beğeni sahibi gruplar ya da eleştirmen topluluğunca yapılır,

Ürün, yaratıcısının yaratım süreciyle oluşturduğu bir düşünsel ve sanatsal çabayla ortaya çıkmıştır ve bu çabayı göstereceklere dönüktür,

Ürün pahalı ve değerlidir

Sinema: Kültür-sanat haberciliği alanında en popüler haber konusu, yedinci sanat olarak tanımlanan sinemadır. Kültür-sanat muhabirinin film galalarını, ulusal ve uluslararası film festivallerini, ödül törenlerini çok iyi izlemesi; sektörde çalışan yapımcıları, yönetmenleri ve oyuncuları tanıması gerekmektedir.

Plastik sanatlar alanında ki haber kaynakları; ressamlar, heykeltıraşlar, seramikçiler, grafikçiler, geleneksel el sanatlarıyla uğraşanlar, fotoğraf sanatçıları, bu sanat dalları üzerine eğitim veren akademisyenler, atölye sahipleri, galeri sahipleri, eleştirmenlerdir.

Kültür-sanat habercisinin sahip olması gereken özellikler şöyledir:

• Kültür-sanat alanı evrensel bir alan olmasından dolayı en az bir yabancı dil bilmelidir.
• Soru sorma becerisi olmalı ve kendisini iyi ifade edebilmelidir.
• Özgüveni olmalı ve analitik düşünebilmelidir.
• Araştırma yapma ile ilgili becerilere sahip olmalıdır.
• Türkçeyi yazınsal ve sözel anlamda etkili bir şekilde kullanabilmelidir.
• Ayrıntılara dikkat etmeli ve olaylar arasında bağ kurabilmelidir.
• Konulara haber gözüyle bakabilme yeteneği olmalıdır.
• Kültür-sanat alanının içinde yer almalı ve sürekli etkinliklere katılmalıdır.
• İyi bir okur olmalı ve kültür-sanat gündemini yakından izlemelidir.
• Sergilere, müzelere, konserlere ilgi duymalıdır.

• Farklı olanı görebilmeli, haber kaynaklarıyla iyi iletişim kurmalı ve iyi bir dinleyici olmalıdır.
• Söyleşi tekniklerini iyi bilmelidir.
• Her an ekran karşısına çıkacakmış gibi bakımlı olmalı, söylenenleri çabuk kavrayabilmelidir.
• Alanında iyi bir arşive sahip olmalıdır.

Kültür-sanat haberi yazarken dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:
• Haberde doğruluk, açıklık, kesinlik, sadelik ilkelerine uyulması, kimden alındığının açıklanması önemlidir.
• Zamanlılık, yakınlık, önemlilik, sonuç ve insanın ilgisini çekme şeklinde tanımlanan haber değerleri inşa edilecek bir kültür-sanat haberi için de dikkate alınmalıdır.
• Kültür-sanat haberciliğinde içerik yalnızca konuyla sınırlı olmalıdır. 
• Kültür-sanat haberciliğinde, tartışmalı haberlerde karşı tarafın görüşü alınmalı ve yansıtılmalıdır.
• Haberci, aldığı haberi en doğru ve gerçekçi biçimde yansıtmalıdır.

Magazin yayıncılığındaki en büyük gelişme, 19. yüzyılda fotoğrafların dergilerde kullanılmasıyla başladı. Fotoğrafın ilk kullanıldığı magazin dergisi 1846’da yayınlanan Art Union’dır.

Türkiye’de magazin haberleri, günlük gazetelere girmeden önce magazin dergilerinde yayımlanmıştır. İlk magazin dergisi, 1873’te yayımlanan Cüzdan olarak bilinmektedir. Sultan Abdülaziz zamanında çıkartılan bu yayını daha sonra Şehbal, Resimli Kitap, İnci ve Süs isimli magazin dergileri izlemiştir. Cumhuriyet Türkiye’sinde yayımlanan ilk magazin dergisi ise 1928 yılında Ahmet İhsan tarafından yayımlanan Uyanış dergisidir. Yine aynı yıl Ahmet Cevat Emre Muhit dergisini çıkarmıştır.

Gerçek anlamda bulvar gazetesi, Haldun Simavi’nin 1966 yılında çıkarmış olduğu Son gazetesidir. Bu gazete, Rahmi Turan yönetiminde yayımlanmıştır. Tüm dünyada basın sektörünün renkli ofset baskı tekniğine geçiş krizi yaşadığı o dönemde, bol ve büyük fotoğraflı adliye ve magazin haberleri ile fotoromana yer veren renkli Son, Türkiye basınında yeni bir çığır açarak bulvar/magazin gazeteciliğini başlatmıştır. Haldun Simavi, Son’un 250-300 bin tiraj yapması üzerine 1967 yılında Rahmi Turan’ın yönetiminde Günaydın gazetesini çıkarmaya başlamıştır. Günaydın, bol magazin haberleri ve temiz baskısıyla her türlü okurun ilgisini çekmiştir.