HABER TOPLAMA TEKNİKLERİ

Basın kavramı geçmişten günümüze habercilik işinden dolayı yazılı basın, elektronik basın, görsel basın, gibi birçok iletişim ortamıyla birlikte ifade edilmiştir.  Basın kavramı, haberleri ve düşünceleri toplayan, yazan, değerlendiren ve bütün bunları farklı iletişim araçlarıyla örgütlü yapısı
(hukuki alt yapısı olan, mesleki geleneği olan, ticari/kamusal işletme yapısı) gereği kurumsal bir anlayışla yerine getiren habercilik işini kapsamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Çeşitli olayların, konuların, sorunların, düşüncelerin aktarılmasına yardımcı olan kitle iletişim araçları toplumsal iletişimin temel unsurlarından birisidir. Toplum ile devamlı iç içe olan basının kamusal birçok işlevi bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi haber verme işlevidir. Basın, haber verme işlevi ile olaylar
ve durumlar hakkında bilgi vererek yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası konulardan haberdar olmamızı sağlamaktadır. İçinde yaşadığımız ülke, dünya hakkında bilgi almamıza, çevremizdeki olayları değerlendirebilecek kültürel bir alt yapı oluşturmamıza olanak vermektedir. Doğru cevap D'dir.

Habercilik ve habercilik etiği ile ilgili olarak öncelikle habercinin temel uğraşı olan haberin ne olduğunu anlamak gerekmektedir. İnsanların bilme isteğiyle ilişkili olarak haber, “yeni olan her şey”, “dün bilmediğimiz olaylar”, “okurların bilmek istedikleri her olay”, “ilginç olan her durum” vb. gibi birçok şekilde tanımlanabilir. Haber tanımlarındaki ortak noktalardan birisi habere konu olan durumun
ifade edilmesidir. Doğru cevap C'dir.

Haber içeriklerinde haberi üreten kurumun yapısı en önemli etkenlerden birisidir. Bununla birlikte hedef kitlenin kimliği, toplumun yaşam biçimi, gelenekleri, olayın niteliği, haberin kaynağının kimliği, haberin yayılmasını isteyenin ya da istemeyenin çıkarı, tutumu, ne tür bilginin verildiği ve neyin gizli tutulduğu, ekonomik durumun halk üzerindeki baskısı haberi etkileyen güçlerdir. Ürünü biçimleyen haber merkezinin içindeki güçler, izlenen gazeteciliğin türü, mesleğe yönelik tutum, kitle iletişim aracının ve teknolojisinin türü, medya kuruluşunun gazetecilere olan tutumu, zaman, yer ve ekonomik kısıtlılıklar haberi etkileyen unsurlardır. Doğru cevap E'dir.

İletişim araştırmalarında medyanın içeriğini etkileyen beş ana kategori olduğu öne sürülmüştür (Severin ve Tankard, 1994). İletişim alanında çalışanların özellikleri, kişisel ve mesleki birikimleri, bireysel tutumları ve mesleki rolleri “medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler” altında sınıflanmaktadır. Zamana karşı yarıştan kaynaklanan kısıtlılık, yayındaki yer ve zaman gereklilikleri,
haber yazımının basmakalıp yapısı, haber değerleri, tarafsızlık ve muhabirlerin resmi kaynaklara bağlılıkları “medyanın tekdüzeliğinden kaynaklanan etkiler” olarak incelenmektedir. Doğru cevap B'dir.

İletişim alanında çalışanların özellikleri, kişisel ve mesleki
birikimleri, bireysel tutumları ve mesleki rolleri “medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler” altında sınıflanmaktadır.  Çıkar gruplarının belli bir içerik için lobi (ya da karşı lobi) yapmaları, bu grup ya da kurumların medyanın kapsamına girebilmek için olaylar yaratmaları veya gündelik yaşamla ilgili yasaları uygulayan hükümet, yasa yapıcı meclis “medya örgütleri dışından gelen etkiler” olarak ifade edilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Haber Değerleri: 
Haberde değerleri ilk akademik çalışmalarda sınırlı sayıdayken günümüze kadar yapılan akademik çalışmalar dikkate alındığında haber değeri olarak kabul edilen niteliklerin sayısı onlarcadır. Bu değerler haberde merak uyandıran unsurlara paralel özelliklerdir. Haberde zaman öğesine vurgu yapan ‘zamanlılık’ değeri olayın yeni olmasını, ani gelişen bir durum olmasını ya da dönemselliği içerir.
Örneğin Ayasofya ile ilgili bir gerçeğin bugün ortaya çıkması yeniliği, çok ünlü bir şarkıcının ölümü ani gelişen bir durumu ifade etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Haberde nesnelliğin sağlanması için uyulması beklenen kurallardan bir diğeri de denge kuralıdır. Haberciler ihtilaflı konularda bütün tarafların görüşlerine yer vermelidir. Özellikle iddia ve suçlamaların bulunduğu haberlerde karşı tarafın görüşüne/savunmasına yer verilmelidir. Bununla birlikte konuların
ardalan bilgilerinin de haber içinde mutlaka yer alması gerekir. Konuları bağlamından kopararak okur izler kitleye sunmak doğru değildir. Denge kuralında dikkat edilmesi gereken bir durum ise eşit alan/eşit zaman uygulamasıdır. Doğru cevap D'dir.

Habercilerin dikkat etmesi gereken konuların başında mahkemelerden çıkartılan haberler gelmektedir. Haberci, hazırlık soruşturması sırasında soruşturmayı zaafa uğratıcı, yönlendirici biçimde haber vermemelidir. Yargılama sürecinde de haberler her türlü ön yargıdan uzak ve kesinlikle doğruluğundan
emin olarak yazılmalıdır. Gazeteci yargı sürecinde taraf olmamalı, yargı kararı kesinleşmedikçe, bir sanık suçlu ilan edilmemelidir. Haberlerde adı geçen şahıslara suçluymuş gibi değerlendirmeler yapmamalı, öznel nitelemelerde bulunmamalıdır. Gazeteci, sanıkların ve suçluların akrabalarını, yakınlarını olayla
ilgileri olmadıkça teşhir etmemelidir. Doğru cevap C'dir.

Sağlık ile ilgili konularda sansasyondan kaçınmalı, insanları umutsuzluk veya sahte umut verecek haber yazılmamalıdır. Tıp alandaki devam eden araştırmalar kesinleşmiş sonuçlar gibi yazılmamalıdır. İlaç reklamı yapmak kanunen yasak olduğundan tavsiye niteliğinde bile olsa ilaç vb. gibi tıbbi malzemelerin kullanımına ilişkin öneride bulunulmamalıdır. Hastanelerde araştırmalar yapan, bilgi ve görüntü almaya çalışan gazeteci, kimliğini belirtmeli ve girilmesi yasak bölümlere ancak yetkililerin izniyle girmelidir. Yetkilinin, hastanın veya yakınının izni olmaksızın hastane ve benzeri kurumlarda hiç bir yolla ses ve görüntü almalıdır. Bununla birlikte bu tip görüntülerin alınmaması için aynı zamanda
yayıncı medya kuruluşunun ısrarının olmaması da gerekmektedir. Doğru cevap C'dir.

Çeşitli olayları, konuların, sorunların aktarılmasına yardımcı olan kitle iletişim araçları, toplumsal iletişimin temel unsurlarından birisidir.  Toplum ile devamlı iç içe olan basının kamusal birçok işlevi bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi haber verme işlevidir.

İlk kitle iletişim araçlarından günümüze medyanın haber verme anlayışında değişiklikler olmuş, yalan haber, manipülasyon (yönlendirme) amaçlı haber, özel hayatların gizliliğinin ihlali, kişisel çıkarlar, kamu yararının gözardı edilmesi gibi bir dizi, mesleğe özel, sorunlar baş göstermiştir.

Haber, okurlara hemen iletilmesi gereken, gecikildiği taktirde haberciler adına mesleki başarısızlıklara neden olabilen bilgidir. Gazeteciler her zaman bir yarış halindedir. Meslektaşlarına haber atlatmak ve haberi ilk önce duyurmak için ellerinden geleni yaparlar. Bu yarış hali,  habercileri devamlı olarak zaman kısıtlılığı içinde çalışmaya zorlamaktadır.

Yapılan akademik çalışmalar, haber içerikleri üzerinde farklı nitelikte ve düzeyde etmenlerin etkili olduğunu göstermektedir. İletişim araştırmalarında medyanın içeriğini etkileyen beş ana kategori olduğu öne sürülmüştür. Bunlar; medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler, medyanın tekdüzeliğinden kaynaklanan etkiler, örgütsel etkiler, medya örütleri dışından gelen etkiler ve ideolojinin yarattığı etkidir.

Kişisel değerler,cinsiyet, kuşak aidiyeti, ideolojik bağlılık gazetecilerin haberin içeriğini belirlemesinde önemli unsurlardır.

Çeşitli durum ve olayların haber olarak verilmesinde bazı temel değerlere ve mesleki kurallara uyulması, gazeteciler arasında yaygındır. İşte bu nedenle medyanın rutinlerinden kaynaklanan etkiler içinde haber değerleri, habercilik kuralları ve zaman baskısını sıralayabiliriz.

Haberde zaman ögesine vurgu yapan zamanlılık değeri, olayın yeni olmasını, ani gelişen bir durum olmasını ya da dönemselliği içerir. Örneğin Ayasofya ile ilgili bir gerçeğin bugün ortaya çıkması yeniliği ifade etmektedir.

Haberin kaç kişiyi ilgilendirdiği, önemlilik değeriyle ilişkilendirilir.

Medyanın toplum üzerindeki etkisinden dolayı öncelikle medyanın ticari niteliğini kendi lehine kullanmak isteyen büyük sermaye sahipleri, medyaya hakim olmaya çalışmaktadır. Sermaye sahipleri dışında toplumda güç kazanmak isteyen her tür grup, siyasi partiler ve iktidar medya üzerinde egemenlik kurmak üzere medyada yoğunlaşma çabaları içine girmektedir. Bu hakimiyet medyada tekelleşme olarak örülmektedir.

Tabloidleşme, reklam verenlerin geniş izleyici kitlelerine ulaşmak için yaptıkları baskının etkisiyle medyanın ticarileşmesinin bir sonucu olarak doğmuştur. Gazetelerin geniş kitlelere ulaşmak amacıyla sayfalarında spor, eğlence ve sansasyonel haberleri geniş resimlerle verme eğilimleriyle başlamıştır. Aslında tabloidleşme (magazinleşme) bu günkü anlamıyla, halkın demokratik yaşamda bilgi eksiğini gideren ciddi haberlerin öneminin yitirip yerine eğlence içerikli, skandal haberlerin sayısının artmasıdır.