HABER TOPLAMA TEKNİKLERİ

Son yıllarda ise basın s.zcüğünün yerine ikame eder bir biçimde medya s.zcüğü yazılı medya, görsel medya, elektronik medya vb. biçimlerde kullanılmaya başlanmıştır. Basın kavramı, haberleri ve düşünceleri toplayan, yazan, değerlendiren ve bütün bunları farklı iletişim araçlarıyla .rgütlü yapısı (hukuki alt yapısı olan, mesleki geleneği olan, ticari/kamusal işletme yapısı) gereği kurumsal bir anlayışla yerine getiren habercilik işini kapsamaktadır.

Geçmişte bir sorumluluk, bir misyon alanı olan gazetecilik teknolojinin yeni olanaklarıyla bir kariyer alanına dönüşmüştür. Bununla birlikte medyayı daha üretken hale getiren yeni teknolojilerin bilginin üretilmesi, toplanması ve dağıtılması kolaylaştırdığı için haberin bir mal gibi büyük kârlar karşılığı alınıp satılabileceğinin keşfini gerçekleştirmiştir. Haberin ticari potansiyelinin keşfi büyük sermayenin medyaya akmasına neden olmuştur. Özellikle sermayenin gücü ve yönlendirme potansiyeli düşünüldüğünde, haberin kamusal değerini ve önemini koruyarak toplumsal çıkarlara hizmet etmesini sağlamak giderek önem kazanmıştır.

Haber yeni, güncel ve aynı zamanda dayanıksız bir bilgidir. Haber .zünde okurun devam eden hayatında ona yaşadığı toplumu, siyaset ortamını, ekonomik koş ulları anlatan, belli bir düzeyde de olsa hayatını yönlendirmede faydalı olan bilgidir.

Çıkar gruplarının belli bir içerik için lobi (ya da karşı lobi) yapmaları, bu grup ya da kurumların medyanın kapsamına girebilmek için olaylar yaratmaları veya gündelik yaş amla ilgili yasaları uygulayan hükümet, yasa yapıcı meclis “medya örgütleri dış ından gelen etkiler” olarak ifade edilmektedir.

Gazetecilerin ardyörelerinin ve demografik özelliklerinin, çalışma koşulları ve profesyonel değerleri haberlerin seçimini ve içeriklerini, açık ya da üzeri örtülü biçimde etkilemektedir.

Haberde değ erleri ilk akademik çalış malarda sınırlı sayıdayken günümüze kadar yapılan akademik çalış malar dikkate alındığında haber değeri olarak kabul edilen niteliklerin sayısı onlarcadır. Bu değerlerhaberde merak uyandıran unsurlara paralel özelliklerdir. Haberde zaman öğesine vurgu yapan‘zamanlılık’ değeri olayın yeni olmasını, ani geliş en bir durum olmasını ya da dönemselliği içerir.Örneğin Ayasofya ile ilgili bir gerçeğin bugün ortaya çıkması yeniliği, çok ünlü bir şarkıcının ölümü anigelişen bir durumu ifade etmektedir. Her kış  gelince medyada gördüğümüz grip haberleri de dönemselliği ifade etmektedir.  ‘Yakınlık’ haberin nerede olduğuna ilişkin bilgiler verir. İnsanlar doğaları gereği yakın çevrelerinde olan olaylara daha meraklıdırlar. Örneğin Eskişehirliler kendi şehirlerinde olan bir olaya Malatyalılardan daha fazla ilgi gösterirler.

Gazeteci, açıklanmaması kaydıyla (off the record) verilen bilgiyi ve sarf edilen sözleri yayınlamamalıdır.

Genel kamu inancı haberlerin çoğ u kez çıkar amaçlı olarak izler kitlenin içgüdüleri tatmin etmek üzere çarpıttırıldığı şeklindeyken diğer bir teoride gerçek tehdidin serbest bilgi akış ının medyaya reklam verenleri memnun etme gereğ inden kaynaklandığ ı belirtilmektedir. Başka bir anlatımla reklam verenler geçmiş ten günümüze kendi ürünlerinin imajını korumak amacıyla haberleri susturmaya, engellemeye çalışmaktadırlar.

Bir şirketin farklı medya alanlarında ve aynı zamanda başka ticaret kollarında rekabeti önleyecek şekilde varlık göstermesi çapraz yoğunlaşma  olarak adlandırılmaktadır. Bir şirketin hem gazete, televizyon ve radyo kanallarına, internet sağ layıcısına sahip olması hem de reklam veren başka ticari faaliyetleri ve yatırımları olması çapraz yoğ unlaş maya örnek oluş turmaktadır.

Doğrudan kamu yararı olmadıkça, sahibinin izni dışında belge, fotoğraf, ses yahut görüntü alınmamalıdır. Kamu yararı söz konusu olduğunda dahi, yukarıdakilerin başka hiçbir şekilde elde edilmeyeceğine kesin kanaat getirilmiş  olması gerekir.

Temsili demokraside devletin gücü yasama, yürütme ve yargı şeklinde birbirinden bağımsız olarak belli bir dengede dağıtılmıştır. Bu güçler arasında oluşabilecek dengesizlikleri göstermek, halkı bilgilendirmek, gerektiğinde uyarmak ve bu güçleri yaptığı yayınlar ile halk adına denetlemek özgür basının görevidir. Bu noktada basın dördüncü güç kuvvet olarak nitelendirilmektedir.

Haber özünde okurun devam eden hayatında ona yaşadığı toplumu, siyaset ortamını, ekonomik koşulları anlatan, belli bir düzeyde de olsa hayatını yönlendirmede faydalı olan bilgidir. Haber, okurlara hemen iletilmesi gereken gecikildiği takdirde haberciler adına mesleki başarısızlıklara neden olabilen bilgidir.

Yapılan ilk haber tanımlarında haberin yeniliği, ilginçliği, önemliliği vurgulanırken, 
son iki yüzyıl içinde haberin hem siyasal hem de toplumsal düzeyde maddi değer haline gelmesi haber tanımlarını da değiştirmeye başlamıştır. Son dönemlerdeki haber tanımlarında ise haberin söylemi, söylemi oluşturan etkenler, kurgusal olup olmadığı ifade edilmektedir.

Haber izlemek, seçmek, araştırmak, düzeltmek (ayıklamak) yazmak (biçimlendirmek, kurgulamak) ve de yayımlamak haber üretiminde bir eylem dizisidir ve haberci her eyleme kişiliğini koymaktadır.

Gazetecilerin haberi belirlemelerinde kişisel görüşlerinin ve ideolojik konumlarının etkileri olduğu konusunda kanıtlar bulunmaktadır. Farklı ideolojilere sahip bireylerin gazetecilik yapması kadar doğal bir durum olamaz.

Habercilikte "beş bacaklı koyun" gibi bir durum ‘nadirlik’ değeri ile ilişkilendirilmektedir.

Sıradan birisinin başına gelse haber olmayacak küçük kazaların ünlü bir ses sanatçısı söz konusu olduğunda haber olmasında ‘ünlülük’ değeri bulunmaktadır.

Haber yazarken 5N-1K (Ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve kim) soruları yanıtlanmadığı takdirde haberde bilgi eksikliği oluşur.

Gazeteciler için siyasiler, devlet yetkilileri, sivil toplum kuruluşları “güvenilir ve sürekli” haber kaynaklarıdır.

Türkiye’de ise seksenli yıllardan itibaren haberlerde tabloidleşme ve magazinleşme olgusu giderek artmıştır.