HABER TOPLAMA TEKNİKLERİ

medyada gözlenilen etik erozyona zemin hazırlayan temel nedenler;
• Yoğunlaşma,
• Sağlıklı bir habercilik eğitiminin olmaması,
• Sansasyonel habercilik,
• Haber metinleri ve görüntülerindeki şiddet, cinsellik, ırkçılık gibi unsurların çok öne çıkarılması,
• Dilin bayağılaştırılması,
• Kurgulanmış yalan habere artan eğilim,
• Haber kaynaklarına ve okuyuculara karşı sorumsuzluk,
• Para karşılığı kaynağa ulaşma,
• Kişisel öfke ve kızgınlıkların haber sayfalarına yansıması,
• Özel hayata, kişi onur ve şahsiyetine saygısızlık,
• Para kazanma hırsı,
• Haber kaynaklarına aşırı yakınlık, taraflılık,
• Haber sektörü çalışanları arasındaki ücret dengesizliği,
• Haber Sektörü çalışanlarının iş güvencesinden yoksunluğu,
• Promosyon olarak sıralanmaktadır.

Fransız Le Monde gazetesinin yöneticileri meslek ahlakı ile ilgili temel meslek ilkelerini şöyle açıklamaktadırlar:
• Ekonomik bağımsızlık,
• Kurumsal bağımsızlık,
• Haberde doğruluğun önemi ve hassasiyeti,
• Zamana karşı doğruyu savunmak,
• Hataların kabulü,
• İç tartışma,
• Kolektif çalışma,
• İyi niyet,
• Dürüstlük,
• Uzmanlık
• Yetenek

Neşir kelimesi anlam olarak yayım, dağıtma anlamına gelmektedir. Söz konusu cümlede başılmış eserlerin yayımı anlamında ifade edilmektedir.

Her demokratik ülkede olduğu gibi Türkiye’de de Basın Özgürlüğü Anayasa metninde yer almıştır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 25. Maddesi şöyle demektedir: “Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz”.

RTÜK:

•Üst kurul radyo ve televizyon yayınlarını kurulan izleme ve kayıt istemleriyle denetlemek,
Seçim dönemindeki siyasal parti yayınlarını YSK kararları doğrultusunda denetlemek,
• Uyduyla yapılan yayınların ulusal ve uluslararası ilkelere uygunluğunu denetleyip diğer
ülkelerdeki yetkili kuruluşlarla işbirliği yapmak, yasaya aykırı yayın yapma, kurulun öngördüğü
yükümlülükleri yerine getirmeme ve izin ve tahsis şartlarını ihlal etme durumlarında yayın
kuruluşlarına yasal müeyyideleri uygulamaya karar vermek,
• Reklam paylarının verilmemesi halinde ihtarda bulunmak ve yine geciktirilmesi halinde yayını
durdurmak ve “Amme alacaklarının tahsil Usulü Hakkında Kanun” gereğince işlem yaptırmak;
• Yayın izni için gereken şartlardan birini kaybeden ya da hile yaptığı anlaşılan kuruluşların iznini
iptal etmek;
• Cevap ve düzeltme hakkı için dava açacak olanların başvuruları durumunda yayın bandının bir
kopyasını ücretli olarak vermek ve bu hak tanındığı halde gereğini yapmayan kuruluşa üç aya
kadar yayın durdurma, tekrarında ise izin iptali müeyyidelerini uygulamakla görevlidir.

Radyo Televizyon Üst Kurulu yasasının Yayın İlkeleri başlıklı dördüncü maddesi itibariyle Basın Kanunun tanımlandığı sınırlara benzer sınırlar çizilmektedir. Aynı madde de yer alan doğrudan ahlakı ilgilendiren diğer konular içerisinde nsanların dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri nedenlerle hiçbir şekilde kınanmaması ve aşağılanmaması yer almaktadır.

Gazeteciler, özellikle de yazı işleri çalışanları, basın - yayın işletmesinin işleyişini belirleyen, etkileyen önemli kararlardan haberdar edilmeli ve gereğinde kararların alınmasına
katılmalıdır.

Gazeteci; kaynağını bilmediği bilgi ve haberleri yayınlamaz; kaynak açık olmadığında, yayınlamaya karar verdiği durumlarda da kamuoyuna gerekli uyarıları yapmak zorundadır.

Özgürlükçü bir demokratik sistemin temel taşı olan, “halkın gerçekleri öğrenme hakkı”nı savunmak; özgür ve sorumlu basının ve basın mensuplarının, meslek uygulamalarını, özgür ve saygın bir basından beklenecek düzeyde sürdürmelerine yardımcı olmak üzere, bu amaçları Basın Meslek İlkeleri şeklinde düzenleyip benimseyen gazetecilerin imzaladıkları bu sözleşmeyle bir Basın Konseyi kurulmuştur”

Gazetecinin halka ve kamuoyuna karşı mesleki sorumluluğu, işverenine ve kamu otoritelerine karşı sorumluluğundan önce gelir ilkesi çağdaş gazeteciler derneğinin ilkeleri arasında yer almaktadır.

A, B, C ve E seçenekleri, medyada etik sorunların kaynaklağını oluşturan unsurlar arasında yer almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Her demokratik ülkede olduğu gibi Türkiye’de de Basın Özgürlüğü Anayasa metninde yer almıştır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 25. Maddesi şöyle demektedir: “Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.” Doğru cevap E'dir.

Anayasanın bu üç Maddesine bakıldığında açıkça görülmektedir ki millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmişbilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi gibi noktalar öncelikli sınırlar olarak çıkmaktadır. Bu sınırlamalar içinde yer alan başlıkların bazılarını ülkenin kendi dinamikleri içinde değerlendirmek olanaklıyken bazılarını da evrensel sınırlar olarak kabul etmek gerekecektir. Örneğin suçların önlenmesi, cezalandırılması, Devlet sırrı olan konular, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının korunması gibi başlıklar dünyanın her yerinde kabul gören sınırlardır. Doğru cevap C'dir.

B, C, D ve E seçenekleri RTÜK'ün görev ve yetkileri kapsamında yer almaktadır. "Resmî ilanlarla, kamu kurum ve kuruluşlarına ait reklamların, vasıfları Genel Kurulca tespit edilen yayın organlarında, fikir ve içtihat farkı aranmaksızın yayınlanmasına aracı olmak" Basın İlan Kurumu'nun görevidir. Doğru cevap A'dır.

Basın İlan Kurumu'nun aracılık hizmetlerinin dışında, ortağı olduğu mevkutelere kredi açmak, basın derneklerine yardımda bulunmak, basın mesleğinde fikren ve bedenen çalışanlara borç vermek, yine bu kişilerden yardıma muhtaç olanlarıyla, ölenlerin yardıma muhtaç ailelerine para yardımı yapmak ve her türlü sosyal girişimde bulunmak da görevleri arasındadır. Doğru cevap B'dir.

Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'nin "Gazetecinin Temel Görevleri ve İlkeleri" bölümünün üçüncü maddesine göre gazeteci; başta barış, demokrasi ve insan hakları olmak üzere, insanlığın evrensel değerlerini, çok sesliliği, farklılıklara saygıyı savunur. Milliyet, ırk, etnisite, cinsiyet, dil, din, sınıf ve felsefi inanç ayrımcılığı yapmadan tüm ulusların, tüm halkların ve tüm bireylerin haklarını ve saygınlığını tanır. İnsanlar, topluluklar ve uluslar arasında nefreti, düşmanlığı körükleyici yayından kaçınır. Bir ulusun, bir topluluğun ve bireylerin kültürel değerlerini ve inançlarını (veya inançsızlığını) doğrudan saldırı konusu yapamaz. Gazeteci; her türden şiddeti haklı gösterici, özendirici ve kışkırtan yayın yapamaz. Bildirge'nin 6. maddesine göre, gazeteci, bilgi, haber, fotoğraf, görüntü, ses, belge elde etmek için yanıltıcı yöntemler kullanamaz. Doğru cevap C'dir.

Çocuklarla ilgili suçlarda ve cinsel saldırılarda sanık, tanık ya da mağdur (maktul) olsun, 18 yaşından küçüklerin açık isimleri ve fotoğrafları yayınlanmamalıdır. Çocuğun kişiliğini ve davranışlarını etkileyebilecek durumlarda, gazeteci, bir aile büyüğünün veya çocuktan sorumlu bir başkasının izni olmaksızın çocukla röportaj yapmamalı veya görüntüsünü almaya çalışmamalıdır. Doğru cevap D'dir.

Habercilikte özel hayatın gizliliği ile ilgili asıl olan kamu yararıdır. Özel hayatın gizliliğinin geçersiz sayılabileceği başlıca durumlar şöyle sıralanabilir: (1) Büyük bir suç yahut yolsuzluk üstüne araştırma ve yayın, (2) Toplumu kötü etkileyici bir tutumla ilgili araştırma ve yayın, (3) Toplumun güvenliğinin veya sağlığının korunması, (4) İlgili kişinin sözleri yahut eylemleri sonucu halkın yanılmasının, yanıltılmasının veya yanlış yapmasının engellenmesi. Doğru cevap B'dir.

Basın Konseyi, bir köprü görevi üstlenerek basın sektörüyle ilgili bütün taraflar arasındaki iletişimi kurmayı amaçlayan, sadece uyarma, kınama ve üyelikten çıkarma gibi ceza mekanizmasına sahip olsa da sahip olduğu saygınlıkla bir yaptırım mekanizması olmaya aday bir kuruluştur. Bu özellikleriyle basın konseyi sektördeki çalışanların, ürünün, gazetenin ve sektörün üstlendiği kamusal sorumluluğun düzeyini ve niteliğini yükseltmeyi amaçlanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

B, C, D ve E seçeneklerinde belirtilen ilkeler Çağdaş Gazeteciler Derneği İlkeleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap A'dır.