HABER TOPLAMA TEKNİKLERİ

Muhabirin haber kaynağı ile yaptığı görüşmeler kimi zaman röportaj kimi zaman söyleşi ya da mülakat olarak isimlendirilir. Birbiri ile sıkça karıştırılan bu kavramlar muhabirin amacına göre farklı biçimlerde yapılır. Röportaj, görüşme, mülakat, söyleşi ve sohbet kavramları birbiri ile sıkça karıştırılan ancak küçük farklarla birbirinden ayrılan kavramlardır. Söyleşi, belli bir haber konusu hakkında, haber kaynağı kişi ya da kişilerle, belirli bir sürede, kamuoyunu bilgilendirmek için yapılan soru-cevap şeklindeki görüşmelerdir. Doğru cevap B'dir.

Röportaj, araştırmaya, incelemeye ve gözleme dayanan belirli bir konu hakkındaki bilinmeyenleri ortaya çıkarmayı amaçlayan, röportaj yapan habercinin üslubunu, öznel duygu ve gözlemlerini yansıtan, edebi bir yanı olan habercilik ürünüdür. Tıpkı söyleşi gibi soru cevap temeline dayanan, haber değeri taşıyan röportaj, kapsamı ve süresinin büyüklüğü ile söyleşiden farklılaşır. Röportaj ürün olarak bir bütünün parçası değil ürünün kendisidir. Doğru cevap C'dir.

Haber Röportaj:  Belirli bir konuyu tartışmak, bilinmeyen yanlarını açığa çıkarmak amacıyla bir uzmanla yapılan röportaja haber röportaj denir. Haber röportajın konusu gündemin içinden seçilebileceği gibi, gündemle hiç ilişkisi
olmayan bir konu da haber röportajda ele alınabilir. Ele alınan konu öncesi, sonrası, doğrudan ve dolaylı etkileri ve sonuçları ile irdelenir. Doğru cevap E'dir.

Haber röportajda iki önemli aşama bulunmaktadır. Bunlardan ilki seçilen konu ile ilgili ön araştırmanın yapılmasıdır. Haber arşivinin taranması, konunun gelişim sürecinin açığa çıkarılması, etkilerinin ve olası sonuçlarının belirlenmesi, konunun taraflarının saptanması ön araştırmanın unsurlarıdır. Ön araştırma ile konuyla ilgili uzmanlar belirlenir. İkinci aşama ise konu hakkında konuşulacak uzmanın seçimi ve konuşulacak konuların belirlenmesi sürecidir. Doğru cevap B'dir.

Gezi Röportajı: Bir yöre ya da izlenilen bir rota üzerine elde edilen gözlemleri, sorunları, yeni insanları, halkları kitle iletişim araçları ile aktarmak için yapılan röportajlara gezi ya da izlenim röportajı denir. Bu röportaj türünün birinci karakteri röportajcının kendisidir. Röportaj türleri içinde röportajı yapan kişinin belirleyiciliğinin en yüksek olduğu başka bir anlatımla en öznel türdür. Bu tür röportajlar insanların başından geçen çeşitli maceraları, yaptıkları yolculuklar
sırasında yaşadıklarını ve gözlemlerini içermektedir. Gazeteci önyargısız bir biçimde gördüklerini tüm çelişki ve sorunları ile yansız bir biçimde aktarmaya çalışır. Amaç bilinmeyeni halka göstermektir. Doğru cevap C'dir.

Gazetecilik alanında röportaj araştırmaya, incelemeye dayalı, bir takım gerçeklerin belirlenmesini amaçlayan çok yönlü, renkli anlatıma sahip yazı türüdür.

Yazar, röportaj yapılan kişinin kimliğini, geçmişini, kişinin mimiklerini, o anki durumunu, içinde bulunulan ortamı, havanın kokusunu kısaca tüm atmosferi okuyucu için görselleştirir. BU nedenle röportaj edebi bir tür olarak da tanımlanmaktadır.

Söyleşi yerine kimi zaman mülakat sözcüğü kullanılmaktadır. Arapça bir kelime olan mülakat, söyleşinin eski dildeki karşılığıdır.

Röportaj bazen bir olayı, bazen bir kişiyi, bazen bir yöreyi anlatır. Bu da konusu itibariyle üç arklı türde röportajı ortaya çıkarır. Bunlar; portre röportaj, haber röportajı ve gezi röportajıdır.

Röportaj türleri içinde gezi röportajları, röportajı yapan kişinin belirleyiciliğinin en yüksek olduğu röportaj türüdür. Başka bir değişle en öznel türdür. Bu röportaj türünün birinci karakteri röportajcının kendisidir.

Söyleşi çeşitleri içerik ve biçim olarak ikiye ayrılır. İçerik olarak söyleşiler ise "konu odaklı" ve "kişi odaklı" olmak üzere ikiye ayrılır.

Biçim olarak söyleşileri yedi farklı şekilde sınıflandırabiliriz. Panel söyleşileri ve sokak söyleşileri bu kategori içinde yer alır.

Kişiye odaklı söyleşiler doğrudan insana, yaşam biçimine ya da kişilik özelliklerine odaklıdır. Bir kişinin karakteristik özellikleriyle tanıtılmasına portre söyleşi denir.

Sıcak haber, gün içerisinde aniden gelişen haberleridir. Bu tür olaylarda muhabir ön hazırlık yapmadan kendini haberin içinde bulur. Gazeteci olay yerinde konuyu detaylandırmak ve aydınlatmak için olayla ilgili kişilerden ve görgü tanıklarından bili alır. Bu tür haberler için yapılan söyleşilere "sıcak haber için yapılan söyleşiler" denir.

Zamanın sınırlı olduğu durumlarda ters piramit tipi söyleşi tercih edilir. Gazetecinin amacı, olayla ilgili en temel bilgileri bir an önce almaktır. Bu nedenle sorular en önemliden en önemsize doğru hazırlanır.

Soru cevap yöntemine dayanan, haberin anlaşılmasına katkı sağlayan, tamamlayıcı öğelerden biri olan ve haber içinde birden fazla olarak bulunabilen görüşmelere söyleşi denir. Söyleşi çeşitleri içerik ve biçim olarak ikiye ayrılır. İçerik olarak söyleşiler; “konu odaklı” ve “kişi odaklı” olmak üzere ikiye ayrılır. Kişi odaklı söyleşiler ise biçim olarak “yüzyüze söyleşi”, “telefon”, “internet”, “panel”, “basın odası”, “sempozyum/basın toplantısı” ve “sokak söyleşileri” olarak sınıflandırılırlar. Doğru cevap E'dir.

Soruşturmacı gazetecilik için yapılan söyleşiler olayların arka planındaki gerçekleri ve nedenlerini araştırmaktır. Soruşturmacı gazetecilik için yapılan söyleşilerde, muhabirin amacı bilinmeyen bazı olayları gün ışığına çıkarabilmek için konu ile ilgili uzmanlardan ya da konunun içerisinde yer alan kişilerle görüş almaktır. Soruşturmacı gazetecilik bilinmeyenleri açığa çıkarmayı amaçlar. Doğru cevap C'dir.

Sıcak haber için yapılan söyleşiler gün içerisinde aniden gelişen haberlerdir. Gazeteci olay yerine giderek olayla ilgili kişilerden görüşler alır. Bu tür söyleşiler konuyu detaylandırmak ve aydınlatmak ve olayın nedenlerini ortaya koymak açısından önemlidir. Deprem sonrası, depreme ilişkin insanların izlenimlerine başvurmak sıcak haber için yapılan söyleşilere örnek verilebilir. Doğru cevap D'dir.

İletişim araçları aracılığıyla kitle iletişim araçları üzerinden yapılacak yayınlarda şu etmenler öne çıkar:
• Teknik aksaklıklara açıktır.
• Söyleşiyi yapan ve söyleşi yapılanın aynı mekânda bulunmamaları söyleşi yapılan konuğun konuya odaklanmasını zorlaştırır.
• Söyleşi yapılan konuğun uzman olmaması görüş bildirmek için programa katılması canlı yayınlarda kullanılan yöntemlerden biridir. Bu durumda konuğun neler söyleyeceğinin önceden bilinmesi olanağı yoktur. Bu nedenle bir risk taşır.
• Söyleşi yapılan kişinin bulunduğu mekândaki karmaşa ve gürültünün önlenmesi çoğunlukla olanaksızdır.
• Faks, e-posta ve kısa mesaj servisleriyle gönderilen görüşlerin gerçek olup olmadığı izlerkitle tarafından şüphe ile karşılanan bir durumdur. Doğru cevap B'dir.

Söyleşi Öncesi Yapılması Gerekenler: 
• Seçilen konuk ve konu haber değeri taşımalıdır.
• Konu ve konuk hakkında mutlaka yeterince bilgi sahibi olunmalıdır. Konuyla ilgili okumaların yanı sıra konukla ve seçilen konuyla ilgili daha önce yapılmış röportajlara ulaşılmalı, önemli, özgün ve işlenmemiş noktalar not edilmelidir.
• Konuğu yakından tanımak için konuyla ilgili bir ön-söyleşi yapmak oldukça yararlıdır. Bu noktada telefonla da görüşme yapılabilir.
• Konuk, söyleşiye davet edilmelidir. Söyleşi konusu hakkında bir ön görüşme yapılmalıdır.

•Yapılacak ön görüşmede konuğa söyleşinin ne kadar süreceği, hangi çerçevelerde konunun ele alınacağı, nerede ve ne zaman yayınlanacağı konusunda kaynak kişi bilgilendirilmelidir.
• Konukla yapılacak ön görüşmelerde söyleşinin süresi mutlaka belirtilmeli, konu genel başlıklarıyla tanıtılmalıdır.
• Konuğa karmaşık teknik kavramlardan kaçınarak, olabildiğince anlaşılır, yalın ve kısa anlatımları tercih etmesi gerektiği anımsatılmalıdır.
• Öncelikle konuyla ilgili doğru kaynağa ulaşmak gerekir. Söyleşi için seçilen konuk konusunun uzmanı biri olmalıdır.
• Sorular konuğa önceden kesinlikle verilmemelidir. Aksi durumda söyleşi doğallıktan uzak olur. Doğru cevap C'dir.