Haber Toplama Sürecinde Etik Sorunlar

İnsanların bilme isteğiyle ilişkili olarak haber, “yeni olan her şey”, “dün bilmediğimiz olaylar”, “okurların bilmek istedikleri her olay”, “ilginç olan her durum” vb. gibi birçok şekilde tanımlanabilir.

Haber içeriklerine etki eden etik unsurlar; güvenilir olma, haberi yazan kişilerin kendi geçmişlerini, inançlarını, ideolojilerini habere yansıtmaması, medya örgütleri dışından gelen etkilerin olmaması, ahlak kavramını gözetmesi, özel yaşama saygı duyulması şeklinde sıralanabilir. 

Habercilikte medya çalışanlarından kaynaklanan etkiler ve etik konular; ideolojik durum, kuşak aidiyeti, cinsiyet şeklinde sıralanabilmektedir.

Yapılan bilimsel çalışmalarda kadın gazetecilerin erkek meslektaşlarına oranla daha fazla kadın kaynaklara yöneldikleri ortaya çıkmıştır.

Haberde zaman öğesine vurgu yapan ‘zamanlılık’ değeri olayın yeni olmasını, ani gelişen bir durum olmasını ya da dönemselliği içerir.

Çok ünlü bir şarkıcının ölümü ani gelişen bir durumu ifade etmektedir.

Her kış gelince medyada gördüğümüz grip haberleri de dönemselliği ifade etmektedir.

İnsanların kendi şehirlerinde olan bir olaya diğer bir şehirdeki olaydan daha fazla ilgi göstermesi şeklinde açıklanabilmektedir. 

Bir deprem haberi duyduğumuzda ilk önce nerede olduğunu merak etmemizin altında yakınlık değerinin etkisi vardır.

Üniversite sınavları açıklandığında sınava girenler, onların yakınları, öğretmenleri, arkadaşları şeklinde bir liste yapılsa neredeyse Türkiye’nin yarısının bu konuyla ilgilendiği görülmektedir ve bu haberin önemlilik değeri ile ilgilidir. 

Benzin fiyatlarındaki artış ya da azalış bütün ülkeyi ekonomik anlamda yakından ilgilendirmesi haberin önemlilik değeri ile ilgilidir.

Bir insanın köpeği ısırması haberin ‘ilginçlik’ değeri ile ilgilidir. 

Haber yazarken 5N-1K (Ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve kim) soruları yanıtlanmadığı takdirde haberde bilgi eksikliği oluşur.

Habercilerin ihtilaflı konularda bütün tarafların görüşlerine yer vermeleri habercilikte denge kuralı ile ilgilidir.

Çocuklarla ilgili suçlarda ve cinsel saldırılarda sanık, tanık ya da mağdur (maktul) olsun, 18 yaşından küçüklerin açık isimleri ve fotoğrafları yayınlanmamalıdır.

Toplumsal bir sorun olarak intihar vakalarının medyada yayınlanması ile ilgili herhangi bir hukuken sınırlama getirilmemiştir. 

Yapılan akademik çalışmalar mesleğin ilk yıllarında olan gazetecilerin bu baskıyı daha çok yaşadıklarını ortaya koymuştur.

Bir şirketin aynı alanda birden fazla yayın organına sahip olması medyada yatay yoğunlaşma olarak adlandırılmaktadır.

Eğer bir şirket medya alanında üretimden tüketime ticari olarak her safhada yer alıyorsa medyada dikey yoğunlaşma söz konusudur. 

Tabloid gazetelerin ilk görüldüğü ülkeler İngiltere ve ABD’dir.